Nội đô Hà Nội ngày càng quá tải, vì sao?

Quy mô dân số đã vượt ngưỡng 1,2 triệu người.

Theo đánh giá của Chương trình phát triển đô thị toàn thành phố Hà Nội, sau gần 10 năm cụ thể hóa Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô (QHC1259), từ kết quả Tổng điều tra dân số nhà ở năm 2019 và Niên giám thống kê TP.Hà Nội năm 2020, mật độ dân số đã phát triển cao hơn dự báo của QHC1259.

Cụ thể, dân số đô thị tại 12 quận của Hà Nội đã tăng 19,43%. Mật độ dân số trung bình tại các quận là 10.8330 người/km2. Mật độ dân số phát triển tại khu vực trung tâm đã đạt 9.570 người/km2, vượt gần gấp đôi so với dự báo.

Đặc biệt, dân số thuộc khu vực nội đô lịch sử duy trì mật độ cao và đã vượt quá quy định. Dự kiến dân số khu vực này đến năm 2030 phải giảm còn 0,8 triệu người, nhưng đến nay quy mô đã vượt ngưỡng 1,2 triệu người.

Điều này tiếp tục lặp lại ở tại một số quận thuộc khu vực nội đô mở rộng (Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hoàng Mai). Chỉ có một số quận thành lập sau khi sáp nhập tỉnh Hà Tây (Hà Đông, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm) là còn có điều kiện về quỹ đất để phát triển đô thị, phát triển dân số và đảm bảo được các chỉ tiêu sử dụng đất theo quy hoạch.

Theo  cơ quan chức năng Hà Nội, dân  số của TP  trong 10 năm  qua  tăng  phần  lớn là gia tăng cơ học từ người nhập cư. Việc gia tăng dân số tại các quận lõi nội đô đang tạo ra nhiều sức ép như quá tải đối với công trình hạ tầng giao thông, hạ tầng xã hội, quản lý an ninh, trật tự công cộng, bảo đảm môi trường sống…

Nêu thực tế điển hình tại địa bàn quận quận Đống Đa, Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc (QHKT) Hà Nội Nguyễn Trúc Anh cho  biết, theo quy hoạch quận này chỉ có 260.000 dân, nhưng số dân thực tế hiện nay lên tới hơn 370.000, mật độ dân số cao nhất Hà Nội với 40.000 dân/km2. Dân số đông trong khi quỹ đất hầu như không còn, dẫn đến bộ mặt đô thị chưa phát triển văn minh, hạ tầng nhiều bất cập vỉa hè hẹp, đường sá nhiều chỗ nhếch nhác, lộn xộn, tỷ lệ trường chuẩn quốc gia thuộc diện thấp của Thủ đô…

Chậm di dời bệnh viện, trường học, đô thị vệ tinh vẫn "giậm chân tại chỗ"

Theo đánh giá của Sở QHKT Hà Nội, các các bệnh viện, cơ sở y tế trong khu vực nội thành cơ bản không còn quỹ đất để mở rộng, tầng cao bị hạn chế. Việc thực hiện di dời các cơ sở y tế ô nhiễm tại khu vực nội thành theo định hướng QHC1259 và Quyết định 130 của Thủ tướng còn chậm và chưa đồng bộ, do có nhiều vướng mắc về cơ chế chính sách.

Do đó, việc kiểm soát quỹ đất sau khi di dời để xây dựng các công trình hạ tầng xã hội (HTXH), hạ tầng kỹ thuật (HTKT) còn thiếu, gặp nhiều khó khăn, chưa thực hiện được. Không những không di dời được mà ngược lại nhiều bệnh viện, cơ sở y tế tuyến T.Ư ngày càng phình to dẫn đến gây áp lực, quá tải về hệ thống hạ tầng giao thông, HTKT, HTXH.

Với hệ thống giáo dục đào tạo đại học, cao đẳng, theo đánh giá của Sở QHKT Hà Nội, việc điều chỉnh phân bố mạng lưới các trường đại học, cao đẳng chưa đạt yêu cầu; chưa hình thành đô thị đại học tại Hoà Lạc do các trường đại học chưa di dời về đây.

Việc xây dựng hạ tầng kỹ thuật các khu đô thị đại học, quần thể các trường đại học đồng bộ, hiện đại cả về kiến trúc lẫn hạ tầng tại khu vực các huyện, thị xã: Gia Lâm, Sóc Sơn, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên, Chúc Sơn vẫn chưa được triển khai.

Bên cạnh đó, việc triển khai 5 đô thị vệ tinh vẫn "giậm chân tại chỗ". Theo tính toán, 5 đô thị vệ tinh có diện tích tự nhiên khoảng 439km2, tổng diện tích đất xây dựng đô thị tối đa khoảng 35.200ha; dân số năm 2030: 1.377 nghìn người, đến năm 2050: 1.787 nghìn người. Gồm các đô thị với chức năng riêng: Hoà Lạc, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên, Sóc Sơn ...

Cơ quan di dời ra ngoại thành cần sớm bàn giao đất

Trao đổi với PV Dân Việt, một số chuyên gia kiến nghị: Trong quá trình triển khai Điều chỉnh tổng thể QHC1259 cần phát triển hệ thống y tế trong toàn vùng góp phần hạn chế sự quá tải đối với hệ thống y tế trong trung tâm thành phố.

Bên cạnh đó, Hà Nội cần phải thực hiện quyết liệt Quyết định 130 của Thủ tướng Chính phủ và cần có sự chỉ đạo thống nhất cũng như cơ chế chính sách đối với các khu đất sau khi di dời.

Sớm hoàn chỉnh các danh mục, tiêu chí, lộ trình, cơ chế và biện pháp di dời; đồng thời có chế tài, quy định bắt buộc việc bàn giao lại quỹ đất sau khi di dời ra ngoài nội thành để thành phố ưu tiên xây dựng, phát triển các công trình công cộng, đặc biệt là tại các khu vực nội đô lịch sử, khu vực có hạ tầng đô thị quá tải.

Theo TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Chủ Hội Quy hoạch và phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Giám đốc Sở QHKT Hà Nội, chủ trương giãn dân ra khỏi khu vực nội đô Hà Nội đã được định hướng từ cách đây hơn 20 năm.

Cụ thể, tại QHC được phê duyệt năm 1998 đã nêu đến năm 2020 giảm dân số trong khu vực nội đô lịch sử từ 960.000 dân xuống còn 800.000 người. Tại QHC1259 cũng xác định khu nội đô lịch sử cần kiểm soát gia tăng dân số cơ học giảm từ 1,2 triệu xuống còn khoảng 0,8 triệu người. Đặc biệt, trong Quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc Thủ đô năm 2014 đã xác định thực hiện Đề án giãn dân khu phố cổ có từ năm 2002 để giảm mật độ dân số.

Định hướng là vậy, tuy nhiên trên thực tế dân số tại các quận nội đô trong những năm qua không những không giảm mà còn tăng tới 1,2 triệu người. TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, nguyên nhân chính đến vấn đề này là do các vấn đề thủ tục, pháp lý. Thứ hai là vướng mắc trong cải tạo, xây dựng các khu chung cư mới cùng các nhà chung cư trong nội đô. Thứ ba là chưa tạo điều kiện thuận lợi, mức giá ưu đãi cho người di dời ra khỏi khu vực này.

Được biết, nhằm thúc đẩy nhanh QHC, Hà Nội cho biết dự kiến sẽ kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ ngành liên quan: Chỉ đạo sớm nghiên cứu, xây dựng bộ tiêu chuẩn áp dụng thống nhất cho hoạt động quy hoạch trên phạm vi cả nước; Quan tâm chỉ đạo các bộ, ngành đẩy nhanh việc di dời trụ sở bộ ngành, cơ quan T.Ư, cơ sở giáo dục, cơ sở y tế đóng trên địa bàn nội đô thành phố, bàn giao quỹ đất sau khi di dời cho thành phố để quy hoạch các công trình HTKT, HTXH phục vụ tái thiết khu vực đô thị trung tâm.