Nông dân ở xã này của Thái Nguyên làm loại đậu phụ thơm ngon nức tiếng nhờ bí quyết gì?

Nhắc đến Bình Long, một xã vùng cao của huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên là nhắc đến một món ăn đặc sản dân dã, quen thuộc gắn liền với địa danh này đó là món đậu phụ.

Làng nghề đậu phụ ở Bình Long đã có tiếng từ nhiều năm nay tại xã Bình Long, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Clip: Kiều Hải

Đậu phụ Bình Long đã có thương hiệu từ nhiều năm nay bởi hương vị đặc trưng thơm ngon, béo ngậy. Nghề làm đậu ở đây đã bắt nguồn từ những năm 50 của thế kỷ trước bởi các hộ gia đình quê Hưng Yên lên xây dựng vùng kinh tế mới. Tuy nhiên, ban đầu các hộ chỉ sản xuất với quy mô nhỏ lẻ, chưa tiếp cận được thị trường nhiều.

Năm 2011, Làng nghề đậu phụ Bình Long chính thức được thành lập, từ đây đã mở ra hướng đi mới cho bà con trong vùng. Đến nay, vẫn có trên 20 hộ dân tiếp nối và duy trì nghề truyền thống này. Nghề làm đậu đã và đang mang lại nguồn thu nhập ổn định cho bà con trong vùng.

Chị Lê Thị Sim, xóm Đại Long, xã Bình Long đang thực hiện các công đoạn làm đậu phụ. Ảnh: Kiều Hải

Gia đình anh Phạm Văn Nam xóm Đại Long, là một trong những hộ gia đình còn duy trì nghề làm đậu cho đến ngày nay.

Hàng ngày, cứ 4 giờ sáng, chị Lê Thị Sim (vợ anh Nam) đã dậy để chuẩn bị các công đoạn làm mẻ đậu đầu tiên trong ngày. Cứ như vậy, ngày 2 buổi tất bật đã trở thành công việc quen thuộc không thể thiếu đối với chị. Nhờ nghề làm đậu này, mà vợ chồng chị đã nuôi dạy được hai con ăn học đàng hoàng.

Chị Sim cho biết, vợ chồng chị được truyền nghề làm đậu này từ thời ông bà ngoại của chị. Sau khi lập gia đình (năm 2004) vợ chồng chị tiếp tục gìn giữ và tiếp nối nghề truyền thống này.

Đậu phụ Bình Long được sản xuất từ đậu tương theo quy trình truyền thống nên mang những nét đặc trưng riêng về hình thức cũng như chất lượng.

Đậu tương được gia đình anh Nam thu mua từ các hộ dân trên địa bàn xã. Để sản phẩm đậu làm ra có chất lượng thơm ngon thì việc lựa chọn nguyên liệu đầu vào là vô cùng quan trọng. Đậu tương phải đạt tiêu chuẩn hạt tròn, bóng, vàng, mẩy, hạt nhẵn, không bị sâu mọt, thuộc các giống đỗ như đỗ cúc, đỗ nhật bóng. Trung bình cứ 1kg đỗ tương sẽ cho ra 2kg đậu phụ.

Sau quá trình lựa chọn nguyên liệu, đậu tương sẽ được cho vào ngâm nước trong khoảng thời gian từ 3 – 4 giờ đồng hồ tuỳ tình hình thời tiết; nếu mùa đông, thời gian sẽ kéo dài gấp đôi. Tiếp đến, đậu tương được vớt ra rửa sạch, rồi cho vào máy nghiền. Sau đó sẽ tiến hành lọc bã và đun sôi phần sữa đậu đã lọc.

Sau khi sữa đậu được đun sôi sẽ đổ ra nồi nhôm và thực hiện pha nước cái (nước chua) được tích trữ từ hôm trước theo tỷ lệ thích hợp. Khi đã tạo được đậu cái thì tiến hành chắt bỏ bớt nước đậu, rồi lọc một lần nữa sau đó cho vào trong khuôn gỗ ép thủ công bằng tay từ 20 – 30 phút rồi đậu được tiến hành trải trên giàn thành phẩm.

Đáng chú ý, trong suốt quá trình đó, đòi hỏi người làm đậu phải túc trực thường xuyên và các công đoạn cần thực hiện liên tục nếu không sản phẩm làm ra sẽ không đạt tiêu chuẩn, chất lượng như mong muốn.

Đặc trưng của sản phẩm đậu phụ Bình Long là được ép thành từng bìa có khổ lớn hình chữ nhật, màu vàng, không ngâm nước, với trọng lượng trung bình từ 1 – 1,2kg. Do được ép thủ công bằng tay nên lượng nước còn lại không đáng kể. Sau khi hoàn thành, sản phẩm có thể thưởng thức luôn mà không cần phải qua chế biến.

Trung bình mỗi ngày, gia đình anh Nam, chị Sim làm 2 mẻ đậu vào buổi sáng và buổi chiều với sản lượng 50kg. Ngoài ra, sản lượng có thể tăng thêm tuỳ theo đơn đặt hàng của khách.

Đậu phụ Bình Long khi ăn có vị ngậy, béo, thanh mát và mùi thơm đặc trưng của đỗ tương. Hiện, đậu phụ Bình Long đang được gia đình anh Nam và các hộ dân trong vùng bán với giá dao động từ 25 - 30 nghìn đồng/kg.

Năm 2022, sản lượng tiêu thụ ra thị trường của làng nghề đậu Bình Long đạt khoảng 70 tấn đem lại doanh thu khoảng 2,1 tỷ đồng. Dự kiến trong năm 2023, sản lượng sẽ đạt khoảng 90 tấn, mang về doanh thu khoảng 2,7 tỷ đồng.

Do thời hạn sử dụng sản phẩm ngắn, không bảo quản được lâu nên hiện nay, thị trường tiêu thụ sản phẩm chủ yếu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Trong thời gian tới, Hội Nông dân xã Bình Long dự kiến sẽ quảng bá và đưa sản phẩm này ra thị trường ngoài tỉnh.

Với quy mô sản xuất như hiện nay, làng nghề đậu phụ Bình Long đang tạo công ăn việc làm cho khoảng 23 lao động tại địa phương với thu nhập tương đối ổn định. Đối với gia đình anh Nam, trung bình mỗi năm thu nhập từ nghề làm đậu khoảng 150 – 200 triệu đồng.

Ông Đàm Văn Hoàng, Chủ tịch Hội Nông dân xã Bình Long cho biết: Làng nghề đậu phụ xóm An Long, xã Bình Long được thành lập năm 2011, chủ yếu do người dân từ Hưng Yên lên mang theo bí quyết gia truyền. Hiện nay, làng nghề có tổng số 27 hộ dân tham gia sản xuất đậu, tạo công ăn việc làm cho khoảng trên 30 lao động tại địa phương với thu nhập trung bình từ 300 – 500 nghìn đồng/người/ngày.

Theo ông Hoàng, năm 2023 sản phẩm đậu phụ Bình Long được Hội Nông dân huyện Võ Nhai đề cử tham gia chương trình bình chọn sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu tỉnh Thái Nguyên lần thứ 6. 

Qua chương trình này rất mong sản phẩm đậu Bình Long sẽ được quảng bá thương hiệu đến đông đảo người dân và các tổ chức trong và ngoài tỉnh. Từ đó, góp phần tạo thêm công ăn việc làm và tăng thu nhập cho người dân trong vùng.