"Quy tắc viết bằng máu" cứu sống hàng trăm người trong vụ đâm máy bay Nhật Bản

Trong khi, 5 trong số 6 thành viên trên chiếc máy bay của Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản bị chiếc Airbus A350 đâm phải khi hạ cánh hôm thứ Ba đã thiệt mạng, thì tất cả 379 hành khách và phi hành đoàn trên chiếc Airbus đều sống sót sau vụ tai nạn.

Trong khi đang diễn ra các cuộc điều tra về những gì đã xảy ra trong vụ việc khiến máy bay JAL nổ tung như một quả cầu lửa, các chuyên gia cho rằng việc sơ tán thành công là nhờ sự kết hợp giữa các tiêu chuẩn an toàn hiện đại và văn hóa an toàn nghiêm ngặt của Japan Airlines.

Graham Braithwaite, giáo sư điều tra an toàn và tai nạn tại Đại học Cranfield của Vương quốc Anh, cho biết: “Từ những gì tôi thấy trên đoạn phim, tôi rất ngạc nhiên và nhẹ nhõm khi mọi người đều thoát ra ngoài”.

“Đó là một tác động nghiêm trọng mà bất kỳ chiếc máy bay nào phải chịu đựng. Nhưng với những gì tôi biết về hãng hàng không đó, cũng như mức độ nỗ lực của họ trong việc đảm bảo an toàn và đào tạo phi hành đoàn, việc họ làm tốt như vậy không có gì đáng ngạc nhiên.”

Trên thực tế, chính một vụ tai nạn thảm khốc cách đây gần 40 năm đã giúp Japan Airlines trở thành một hãng hàng không an toàn như vậy, ông nói.

Vào ngày 12 tháng 8 năm 1985, chuyến bay 123 của JAL từ Tokyo đến Osaka bị rơi, khiến 520 trong số 524 người trên máy bay thiệt mạng, sau khi các kỹ thuật viên của Boeing - không phải của hãng hàng không - sửa chữa lỗi phần đuôi sau một sự cố trước đó.

Cho đến ngày nay, đó là vụ tai nạn máy bay đơn lẻ nguy hiểm nhất trong lịch sử hàng không.

Braithwaite nói: “Rõ ràng ảnh hưởng đó rất sâu sắc đối với hãng hàng không. Trong một nền văn hóa như Nhật Bản, họ nhận trách nhiệm đó với tư cách là một tập thể và muốn đảm bảo rằng sẽ không có chuyện tương tự xảy ra nữa. Vì vậy, khi có sự cố xảy ra, họ sẽ xem đó là cách họ có thể học hỏi. Mọi thứ đều là cơ hội để cải thiện.” 

Năm 2005, khi nhận ra rằng nhiều nhân viên đã gia nhập công ty mà không còn ký ức về vụ tai nạn 20 năm trước, JAL đã mở một không gian trong trụ sở công ty của họ để trưng bày các mảnh vỡ cũng như câu chuyện của phi hành đoàn và hành khách.

“Cảm giác là có những người tham gia công việc kinh doanh của chúng tôi mà không biết sai sót là như thế nào. Mọi người phải hiểu cần bao nhiêu nỗ lực để đạt được sự an toàn”- Braithwaite nói.

Ông nói, gần bốn thập kỷ trôi qua, vụ tai nạn vẫn còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý công ty.

“Họ có văn hóa rất nghiêm ngặt về các quy trình vận hành tiêu chuẩn và thực hiện mọi việc đúng cách. Đó là một trong những lý do trong trường hợp này, tôi nghĩ phi hành đoàn dường như đã thể hiện rất tốt” - ông nói.

Mặc dù không rõ ai là người chịu trách nhiệm cho vụ tai nạn hôm 2/1, nhưng Braithwaite cho biết việc sơ tán thành công “hoàn toàn” là một điều tích cực đối với Japan Airlines.

“Nếu bạn muốn biết lý do tại sao bạn nên bay cùng họ, tôi nghĩ chính là lý do đó” - ông nói.

JAL thường xuyên được vinh danh trong số các hãng hàng không an toàn nhất thế giới trong danh sách hàng năm của trang web Airlineratings.com.

Tổng biên tập Geoffrey Thomas cho biết: “Hãng hàng không Nhật Bản đã đạt được (kỷ lục) an toàn tuyệt vời kể từ năm 1985. Tuy nhiên, tai nạn đó không phải lỗi của hãng hàng không mà là do lỗi sửa chữa do Boeing thực hiện. 

“Họ được trang web của chúng tôi đánh giá là hãng hàng không bảy sao hàng đầu và đã vượt qua tất cả các cuộc kiểm tra an toàn quan trọng. Ngoài ra, cơ quan quản lý an toàn hàng không của Nhật Bản thực hiện tốt hơn tám tiêu chí giám sát so với mức trung bình của thế giới về tuân thủ”.

Braithwaite cho biết, việc xâm nhập vào đường băng, như trường hợp này được phân loại, là “hiếm gặp nhưng có thể gây ra thảm họa”.

Với việc các hãng hàng không và nhà điều hành mặt đất khác nhau đều di chuyển các phương tiện đi lại, các sân bay trở thành “khu vực phức tạp mà chúng ta phải nỗ lực hết sức để bảo vệ”.

Rõ ràng là còn quá sớm để biết chuyện gì đã xảy ra ở Tokyo và làm thế nào cả hai máy bay lại có mặt trên đường băng cùng một lúc.

Tuy nhiên, thông điệp từ ngành hàng không vẫn giống nhau: Dường như phản ứng nhanh chóng của phi hành đoàn đã cứu sống hàng trăm người. Chỉ vài giây sau khi máy bay dừng lại, các máng thoát hiểm được bơm căng và những người trên máy bay nhanh chóng được đưa ra ngoài, ngay cả khi cabin tràn ngập khói.

Một phi công của một hãng hàng không lớn ở châu Âu muốn giấu tên cho biết: “Tôi đặc biệt ấn tượng với các phi công, phi hành đoàn và hành khách vì những điều giống như là một cuộc sơ tán trong sách giáo khoa trong điều kiện khắc nghiệt nhất”.

Họ nói thêm rằng chúng ta đang ở thời điểm tốt trong ngành hàng không: “Sức mạnh của máy bay hiện đại và việc đào tạo phi công để xử lý các tình huống bất thường đã phát triển trong nhiều thập kỷ đến mức chúng ta có thời kỳ an toàn nhất trong ngành hàng không kể từ khởi đầu”.

“Các quy trình đã được cải tiến vì máy bay ngày càng lớn hơn nên tất cả hành khách có thể được sơ tán trong 90 giây. Tiếp viên hàng không trên một số hãng hàng không giờ đây cũng có thể khởi động cuộc sơ tán nếu có thảm họa, tiết kiệm những giây phút quan trọng bằng cách không đợi cơ trưởng khởi động”.

Quy tắc an toàn 'được viết bằng máu'

Như các nhân viên của JAL biết rất rõ, hồ sơ an toàn của hàng không hiện đại “được viết bằng máu của những người không may mắn như vậy” - viên phi công nói.

Tai nạn trở thành bài học được “chia sẻ trong toàn ngành để tất cả phi hành đoàn có thể hoàn thành công việc tốt hơn”.

Họ trích dẫn một vụ tai nạn của Aeroflot vào năm 2019, trong đó một chiếc máy bay bốc cháy khi hạ cánh ở Moscow, khiến 41 trong số 73 người trên máy bay thiệt mạng, là một sự cố tương tự như vụ hôm thứ 2/1, cũng là sự cố đem lại bài học.

Và vào năm 1980, chuyến bay 163 của Saudia – trong đó toàn bộ 301 người trên máy bay đã chết vì ngạt khói sau khi máy bay hạ cánh khẩn cấp thành công ở Riyadh nhưng các phi công không ra lệnh sơ tán. Vụ việc này là động lực để trao quyền cho phi hành đoàn đưa hành khách ra ngoài, họ nói.

Một vụ tai nạn khác có ảnh hưởng lớn đến sự an toàn trong tương lai là thảm họa của hãng British Airtours năm 1985 tại Sân bay Manchester ở Anh.

Máy bay cất cánh chậm và bốc cháy. Trong khi nó dừng lại trên đường băng và lực lượng cứu hỏa nhanh chóng có mặt, 55 người đã thiệt mạng - chủ yếu do ngạt khói.

Braithwaite cho biết: “Rất nhiều khuyến nghị xuất phát từ đó đã ảnh hưởng đến nhiều tính năng trên máy bay hiện đại”.

“Thực tế là có rất nhiều không gian xung quanh các lối thoát hiểm. Đèn dọc theo sàn nhà. Phi hành đoàn đang đánh giá xem người ngồi ở lối thoát hiểm trên cánh có thể mở được hay không. Dấu hiệu thoát rõ ràng hơn nhiều. Vật liệu chúng tôi làm ra cabin. Một đặc điểm lớn của vụ cháy ở Manchester là nó nhanh chóng bốc khói. Tất cả những điều này góp phần tạo nên một cuộc sơ tán thành công”.

Ông cho rằng đồng nghiệp cũ của mình tại Cranfield, Giáo sư Helen Muir, là người đã thay đổi cục diện an toàn sau vụ tai nạn đó. Bà nổi tiếng với việc thực hiện các thử nghiệm “được khuyến khích”, trong đó những người tham gia được trả nhiều tiền hơn khi họ xuống máy bay sớm. Hành vi của họ sau đó được theo dõi và chuyển cho các nhà sản xuất máy bay và hãng hàng không.

Ông nói, ngày nay chúng ta biết rằng chính “ảnh hưởng của phi hành đoàn đã khiến mọi người sơ tán khỏi máy bay và thực hiện việc này một cách nhanh chóng”.

Steven Erhlich, chủ tịch của PilotsTogether – một tổ chức từ thiện được thành lập trong thời kỳ đại dịch để hỗ trợ phi hành đoàn – đồng ý.

Ông nói: “Còn quá sớm để bình luận về chi tiết cụ thể của vụ việc, nhưng điều rõ ràng là phi hành đoàn đã thể hiện một cách mẫu mực”.

“Việc huấn luyện an toàn mà các hãng hàng không - trong trường hợp này là JAL - yêu cầu phi hành đoàn thực hiện liên tục đã mang lại kết quả, cho phép sơ tán trong vòng 90 giây. Điều đáng rút ra theo quan điểm của tôi là hành khách cần chú ý đến các hướng dẫn an toàn và nhớ rằng phi hành đoàn không phải là những nhân viên phục vụ ăn uống được tôn vinh mà là những chuyên gia an toàn được đào tạo bài bản”.

Theo các tiêu chuẩn an toàn tối thiểu quốc tế do Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO, một phần của Liên Hợp Quốc) đặt ra, phi hành đoàn phải thực hành sơ tán khẩn cấp hàng năm. Các nhà sản xuất máy bay cũng phải chứng minh rằng bất kỳ máy bay mới nào cũng có thể được sơ tán hoàn toàn trong 90 giây.

Trên hết, từng hãng hàng không có thể có những yêu cầu bổ sung – British Airways có các quy định nghiêm ngặt hơn về vật liệu sử dụng trong cabin, Braithwaite cho biết, sau vụ tai nạn ở Manchester. Phi công đã nói chuyện với CNN thực hiện các hoạt động sơ tán sáu tháng một lần trong trình mô phỏng của hãng hàng không của họ. Họ cũng phải luyện tập trong một thiết bị mô phỏng chứa đầy khói tổng hợp.

Họ nói: “Điều đó tạo ra sự khác biệt so với việc đào tạo thế hệ trước. Nó loại bỏ yếu tố gây sốc của kịch bản thực tế. Chúng ta có những suy nghĩ và hành động hợp lý thay vì những suy nghĩ và hành động theo bản năng, điều đó an toàn hơn nhiều”.

Braithwaite nói rằng khía cạnh thường lệ của việc huấn luyện đã ăn sâu vào tâm trí phi hành đoàn.

“Đó là điều mà chúng tôi với tư cách là hành khách không thể nhìn thấy được, nhưng nó hoàn toàn nghiêm ngặt,” ông nói.