Sự tích ly kỳ về 3 con rắn ở Hà Nam hóa thành người giúp vua Hùng đại phá quân Thục Phán

Theo Thần tích ở thôn Yên Lạc, Thủy Phủ là ba vị thần rắn, con của một thôn nữ tên Quý ở trang Đào Động (thuộc Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) với Bát Hải Long Vương. 

Nàng Quý một lần ra sông tắm, bỗng thấy một con giao long bơi thẳng đến rồi quấn quanh người nàng ba vòng. Từ đó, nàng Quý mang thai. Người trong làng bàn tán không chồng mà chửa, nàng Quý xấu hổ đã đến trang Hoa Giám (thuộc thôn Yên Lạc) và lưu lại đây. 

Đến lúc trở dạ nàng sinh ra một bọc, cho là quái lạ bèn vứt ra ngoài cửa biển. Chiếc bọc lại trôi về Đào Động, được một ngư dân vớt lên mở ra thì bên trong có ba con rắn. Con thứ nhất về ở cửa sông Đào Động, con thứ hai về cửa sông Thanh Do, con thứ ba về trang Hoa Giám ở cùng mẹ.

Lúc đó là cuối đời Vua Hùng Duệ Vương, nhà vua sinh được hai mươi hoàng tử và sáu công chúa nhưng đều mất sớm, chỉ còn lại hai công chúa là Tiên Dung đã lấy Chử Đồng Tử và công chúa Ngọc Hoa đang tuổi trăng tròn, hôn nhân chưa định. 

Vua Hùng Duệ Vương dựng lầu kén rể, đáp ứng đủ yêu cầu về sính lễ, Sơn Thánh đã được chọn làm phò mã và được Vua Hùng nhường ngôi. 

Lúc này, Thục Phán biết Vua Hùng Duệ Vương không có con trai, đem binh mã tiến đánh. Khí thế giặc dũng mãnh, Vua Hùng Duệ Vương lập đàn cầu trời đất, bách thần. Đêm ấy, Vua nằm mộng thấy sứ giả thiên đình bảo: Bọn giặc này là giặc dữ, thiên đình đã cho tướng tài xuống giúp. Nay ba vị thủy thần đã giáng sinh ở vùng Quỳnh Anh, phủ Thái Bình, đạo Sơn Nam nhưng đều còn giữ lốt rắn, xin bệ hạ sai sứ giả triệu về khiến họ biến thành người cùng Sơn Thánh đi đánh quân Thục thì ngày chiến thắng có thể định trước được. 

Vua bừng tỉnh sai sứ giả đi tìm ba vị thủy thần. Sứ giả đến trang Đào Động, bỗng nhiên trời đất tối tăm, gió to, mưa lớn, cửa sông sóng nước cuồn cuộn nổi lên, rắn liền đổi lốt thành người, mình cao tám thước, thân cá, mặt rồng, có sức địch muôn người. 

Thần về trang Hoa Giám bái yết mẹ già rồi cùng hai em về triều. Trước sức mạnh của các tướng tài, giặc Thục thua chạy tan tác, đất nước thái bình. Được vài năm, vào ngày hai mươi lăm tháng Tám, mùa thu năm Bính Dần, các ông đều hóa về trời. Tại trang Hoa Giám, các ông được xây đền thờ phụng. Thôn Yên Lạc có tên nôm là làng Lảnh, đền nằm bên sông nên đền được gọi là Lảnh Giang.

Vị thần thứ hai được nhân dân thôn Yên Lạc thờ là Chính cung Nhân từ Hoàng hậu. Bà là một trong ba hoàng hậu của Hùng Duệ Vương, là mẹ của hai công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa. 

Công chúa Tiên Dung có sắc đẹp chim sa cá lặn, nàng đã mười tám tuổi nhưng nhân duyên chưa định, nàng không muốn lấy chồng, chỉ xin vua cha được du ngoạn khắp thiên hạ. Vua yêu con gái không ngăn cấm. Hằng năm, cứ đến tháng ba, tháng tư nàng dùng thuyền đi chơi, nhiều khi vui đến quên về. 

Một lần đi qua hương Chử Xá (thuộc Hưng Yên ngày nay), trong hương có Chử Đồng Tử nhà nghèo không có quần áo mặc, ban ngày thường ngâm mình dưới nước để tránh mọi người. Một hôm bỗng nghe thấy tiếng đàn sáo, chuông trống réo rắt, khua vang, lại thấy kẻ hầu người hạ đông nghịt, Đồng Tử sợ chạy vào bụi lau vùi mình xuống cát trốn. 

Chẳng ngờ, Tiên Dung bỗng thấy bến sông đẹp liền cho thuyền dừng lại, chọn đúng bụi lau nơi Đồng Tử trốn, sai quây màn tắm. Nàng vừa dội nước, cát trôi thì thấy Đồng Tử lộ ra. Công chúa cho là duyên trời định, bằng lòng lấy Đồng Tử làm chồng. 

Vua cha và Hoàng hậu không bằng lòng nên công chúa sợ không dám về hoàng cung. Hoàng hậu buồn rầu, xin vua cho sửa soạn thuyền bè, chọn ca nhi, vũ công đi du ngoạn thiên hạ. Một lần qua bến Lảnh, Hoàng hậu lên chơi trang An Bảo (là tên cũ của thôn Yên Lạc) thấy lúa má tốt tươi, dân thôn no đủ, phong tục thuần hậu, liền sai lập hành cung nghỉ lại. Hoàng hậu khuyến khích dân cày cấy, lại phát vàng, lụa, tiền chẩn cấp cho người nghèo và tu sửa đền chùa.

Dân mang ơn gọi là Thánh nữ công chúa. Khi giặc Thục kéo quân sang xâm lấn, Hoàng hậu trở về xin Duệ Vương cử mười vạn quân cùng Tản Viên Sơn Thánh theo đường biển vào châu Hoan cự giặc. 

Quân của Hoàng hậu và Sơn Thánh thủy bộ cùng tiến, đánh một trận quân Thục đại bại, giày xéo lên nhau mà chạy.

Dân An Bảo vui sướng xin lập sinh từ thờ sống Hoàng hậu, sau này lấy đấy làm nơi thờ cúng. Hoàng hậu bằng lòng, xin vua miễn trừ tô thuế, lao dịch cho dân An Bảo để sau này đèn hương thờ phụng. Sau khi Thánh nữ công chúa mất, dân làng đã xây đền lập bài vị tứ thời cúng tế.

Lê Thái Tổ Cao Hoàng đế Đại vương, húy danh Lê Lợi, là người ở Lam Sơn (Thanh Hóa). Bấy giờ, giặc Minh xâm lược, chia nước ta thành quận, huyện để cai trị. Vốn có chí dẹp loạn, ngài để tâm chiêu mộ hào kiệt khắp nơi. Giặc Minh dụ ngài hàng nhưng ngài cự tuyệt. 

Thế rồi ngài khởi binh ở Lam Sơn tự xưng là Bình Định Vương tiến đánh giặc Minh. Quân giặc đại bại, dẫn quân trốn về Bắc. Thiên hạ thái bình, nhà vua cho mở mang việc học, đúc tiền, định luật chế tác nhạc lễ… làm cho nước Đại Việt được thịnh trị. Ông được tôn thờ ở nhiều nơi, trong đó ở thôn Yên Lạc có đền thờ ông. Hằng năm, dân làng tổ chức tế lễ vào ngày sinh và ngày hóa của Lê Thái Tổ.