Tấn công trên Biển Đỏ, Houthi thể hiện sự ủng hộ với Palestine hay vì lý do nào khác?

Vào ngày 19/11, lực lượng Houthi đã bắt giữ tàu hàng được nghi là có liên kết với Israel tên Galaxy Leader do Anh sở hữu, treo cờ Bahama, đang đi từ Thổ Nhĩ Kỳ đến Ấn Độ qua Biển Đỏ. Kể từ đó, ít nhất 40 tàu đã bị lực lượng này tấn công theo phân tích dữ liệu từ Ambrey Analytics, chủ yếu ở phía nam Biển Đỏ.

Theo các quan chức Houthi, các cuộc tấn công của họ nhằm vào các tàu thương mại và quân sự có khả năng liên kết với Israel là nhằm mục đích gây áp lực buộc Israel chấm dứt chiến tranh ở Gaza.

Thiệt hại của những đợt tấn công do lực lượng Houthi ở Yemen gây ra đối với hoạt động vận chuyển hàng hải ở Biển Đỏ là vô cùng nghiêm trọng. Các tàu chở hàng đã thực hiện những chuyến đi đường vòng dài và tốn kém quanh Mũi Hảo Vọng; nhà máy Tesla ở Đức ngừng sản xuất do thiếu linh kiện; Chính phủ đang thiếu tiền mặt của Ai Cập đang phải vật lộn với việc mất phí vận chuyển qua kênh Suez khi tàu thuyền tránh Biển Đỏ. 

Tàu chở dầu Rubymar bị tên lửa Houthi tấn công vào ngày 18/2 và cuối cùng bị chìm sau nhiều tuần tiếp nước. Theo các quan chức Mỹ, trong quá trình chìm, mỏ neo của Rubymar có thể đã làm hỏng 3 tuyến cáp viễn thông quan trọng dưới nước ở Biển Đỏ. Trong khi đó, chuyến hàng 21.000 tấn phân bón của Rubymar có nguy cơ gây ra thảm họa môi trường.

Nghiêm trọng hơn, ba thủy thủ đã thiệt mạng trong một cuộc tấn công tên lửa của lực lượng Houthi vào tàu container True Confidence vào tháng 3/2024, cách bờ biển Yemen khoảng 50 dặm. Họ là những trường hợp tử vong đầu tiên được báo cáo do các cuộc tấn công của Houthi gây ra.

Chiến dịch Biển Đỏ của Houthis gây rối loạn, để lại hậu quả và thu hút sự chú ý nhất trong số các hành động được thực hiện bởi nhóm tự xưng là "trục kháng chiến" gồm các nhóm ủy quyền được Iran hậu thuẫn kể từ khi cuộc chiến ở Gaza bắt đầu vào tháng 10. Mục tiêu đã nêu của người Houthis trong chiến dịch của họ là phá vỡ hoạt động thương mại có liên kết với Israel và những người ủng hộ nước này, nhằm thể hiện tình đoàn kết với người dân Gaza. Tuy nhiên, đáng chú ý là nhiều tàu bị nhắm mục tiêu có rất ít mối liên hệ với Israel và nền kinh tế Israel thực tế chịu tác động tương đối ít. Hai trong số các thủy thủ thiệt mạng trên tàu True Confidence đến từ Philippines; một người đến từ Việt Nam, cũng hoàn toàn không liên quan đến Israel như Houthi muốn cảnh cáo.

Vậy họ thực sự muốn gì? Và điều gì mới khiến họ dừng lại?

Các chuyên gia cho rằng Houthis muốn lợi dụng các cuộc tấn công như một đòn bẩy để thu hút sự chú ý của toàn cầu.

Người Houthi đã tiến hành một cuộc chiến tàn khốc kéo dài hàng thập kỷ chống lại chính phủ được quốc tế công nhận của Yemen, được hỗ trợ bởi liên minh quốc tế do Ả Rập Saudi lãnh đạo. Yemen đã ở trong tình trạng ngừng bắn không thoải mái kể từ lệnh ngừng bắn do Liên Hợp Quốc làm trung gian vào năm 2022, tuy nhiên cuộc xung đột vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt.

Tình hình diễn biến ở Yemen trước lệnh ngừng bắn là chìa khóa để hiểu động cơ của lực lượng Houthi hiện nay.

Fatima Abo Alasrar, một nhà phân tích chính trị người Yemen thuộc Viện Trung Đông cho biết: "Người Houthi về cơ bản đang tìm cách đạt được quyền thương lượng trong các cuộc đàm phán với lực lượng Yemen hoặc Ả Rập Saudi hoặc các bên liên quan quốc tế. Cuối cùng, họ nhắm đến việc sử dụng đòn bẩy này để đảm bảo các điều khoản có lợi nhằm đảm bảo sự tồn tại và ảnh hưởng chính trị của họ."

Điều đó có ý nghĩa gì đối với lệnh ngừng bắn ở Yemen? Trước khi thỏa thuận ngừng bắn với liên minh Saudi có hiệu lực, người Houthis đã cố gắng chiếm một số mỏ năng lượng có giá trị nhất của đất nước, cũng như Marib, thành phố lớn cuối cùng ở Bắc Yemen ngoài tầm kiểm soát của họ.

Căng thẳng ở Biển Đỏ và khả năng gián đoạn thương mại dầu mỏ gây tổn hại cho hầu hết các nền kinh tế khu vực, trong đó Ả Rập Saudi là nền kinh tế lớn nhất. Người Houthi muốn kiểm soát toàn bộ Yemen, đặc biệt là bờ biển phía nam của đất nước cũng như các trữ lượng dầu khí có giá trị, hiện chủ yếu nằm ở các khu vực vẫn do chính phủ được quốc tế công nhận điều hành. Họ muốn được quốc tế công nhận là chính phủ hợp pháp của Yemen. Tham vọng hơn, cơ quan tuyên truyền của Houthi cũng đã thảo luận về việc chiếm lại các khu vực dọc biên giới ở Ả Rập Saudi với dân số Zaydi đáng kể hoặc thậm chí chiếm lại các thành phố linh thiêng như Mecca và Medina.

Một lý do khác thúc đẩy sự leo thang ở Biển Đỏ của Houthi là nhằm đánh lạc hướng sự thất vọng của người Yemen đối với chính phủ của họ.

Trước cuộc tấn công ngày 7/10 của Hamas vào Israel, người Houthi đã phải chịu áp lực trong nước về các vấn đề như cải cách chính phủ không được lòng dân và việc không trả lương. Nhiều người ở Yemen đã mệt mỏi vì chiến đấu sau khoảng một thập kỷ nội chiến. Nhưng sự ủng hộ dành cho Palestine đã trở nên phổ biến đến mức người Houthi đã có thể tuyển mộ các chiến binh mới - những người mà sau đó họ có thể triển khai cho cuộc chiến trong nước. Họ đã tuyển mộ một loạt chiến binh với lời hứa rằng họ sẽ chiến đấu ở Palestine triển khai các lực lượng đó chống lại thành trì Marib của chính phủ Yemen.

Lực lượng dân quân Houthi tập hợp để thể hiện sự thách thức sau các cuộc không kích của Mỹ và Anh vào các vị trí của Houthi, Sanaa, Yemen, ngày 4/2/ 2024. Ảnh Reuters

"Chiến tranh là tốt cho họ," Gregory Johnsen, một nhà quan sát kỳ cựu về Yemen và là thành viên không thường trú tại Viện các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington nói. "Chính nghĩa vì người Palestine… cực kỳ phổ biến trên khắp Yemen. Chỉ bằng cách làm những gì họ đang làm, người Houthi có thể tận dụng hiệu ứng tập hợp ngọn cờ và mở rộng nhóm tân binh tiềm năng của họ ở Yemen. Theo một báo cáo từ Viện Chính sách Cận Đông của Washington, lực lượng Houthi đã thu hút 16.000 tân binh vào hàng ngũ của họ kể từ khi cuộc chiến ở Gaza bắt đầu. Như Johnsen thấy, mặc dù người Houthis có thể chân thành ủng hộ Palestine, nhưng họ cũng đã "tận dụng những gì đang xảy ra ở Gaza để thúc đẩy các mục tiêu của riêng mình".

Người Houthi đã phát hiện ra rằng vị trí thực tế của họ tiếp giáp với một trong những tuyến đường vận chuyển nhộn nhịp nhất thế giới, đã mang lại cho họ khả năng gieo rắc vô số hỗn loạn chỉ với những tên lửa và máy bay không người lái tương đối thô sơ. Lực lượng này đã tiếp tục các cuộc tấn công của họ ngay cả khi các nhóm tự xưng được Iran hậu thuẫn khác dường như đã rút lui, cảnh giác với một cuộc đối đầu quân sự trực tiếp với Mỹ. Tuy nhiên, Houthi vẫn hạn chế hành động của mình để tránh khiến Mỹ và đồng minh tung đòn đáp trả cứng rắn. Chuyên gia Brumfield cho rằng Houthi đã từng cố tình bắn trượt hai tên lửa đạn đạo về hướng tàu khu trục USS Mason do không muốn làm leo thang xung đột với Washington.