Thật bất ngờ, người đầu tiên góp công mang "kho báu" 7.000 tỷ lên Bắc Giang là một ông nông dân tên Trụ

Sự khởi đầu của cây vải thiều ở Bắc Giang từ một người nông dân tên Trụ

Ngược dòng lịch sử trở lại những năm 1950 của thế kỷ trước từ khi cây vải thiều chưa xuất hiện và trở nên phổ biến như bây giờ, khi đó, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang còn là một huyện miền núi nghèo nàn, lạc hậu, trình độ dân trí thấp. 

Nguồn thu nhập chủ yếu của người dân chủ yếu phụ thuộc vào nghề làm nông - lâm nghiệp: gieo cấy lúa, trồng khoai, sắn, đỗ tương… và trồng rừng. 

Năm 1953, khi rời quê cũ lên Lục Ngạn lập nghiệp, một người nông dân tên Trụ đã mang theo hạt vải thiều từ Hải Dương về quê mới trồng với mục đích chính là lưu giữ kỷ niệm. Đây được coi là một những hộ dân đầu tiên di thực cây vải thiều về Lục Ngạn, đánh dấu sự thay đổi toàn diện về kinh tế sau này của người dân huyện vùng cao Lục Ngạn.

Khi mới trồng, gia đình ông Trụ cũng không nghĩ rằng cây vải thiều lại có thể phát triển xanh tốt và cho chất lượng quả thơm ngon trên vùng đất cằn khô sỏi đá này. 

Trải qua quá trình chăm sóc gần chục năm, rồi đất cũng chẳng phụ công người, cây vải thiều đã vươn lên sống mạnh mẽ, trổ lộc, sinh cành và đơm hoa kết trái. Khi những cây vải đầu tiên bói quả, khi ăn thử mọi người đều thấy thích loại quả thơm ngọt này. 

Cũng từ đây, một giống cây mới đã được ghi danh trên mảnh đất Lục Ngạn. Sau đó cây dần được nhân giống và mở rộng diện tích trồng vải sang một số xã vùng thấp trong huyện như Trù Hựu, Nghĩa Hồ, Quý Sơn,... 

Theo số liệu thống kê, đến năm 1986, huyện Lục Ngạn mới có 92 ha cây ăn quả các loại, trong đó có 42 ha vải thiều, sản lượng vải thiều ước đạt 100 tấn.

Tuy nhiên phải đến những năm 1990-1991, khi giá trị của quả vải thiều đạt hiệu quả cao và huyện Lục Ngạn có những chính sách đặc biệt trong phát triển loại cây này thì phong trào trồng vải thiều mới được nhân dân ở các xã, thị trấn đầu tư mạnh mẽ. 

Chỉ trong thời gian ngắn, hàng chục nghìn ha đất trống, đồi trọc xưa kia đã được thay thế bằng vườn vải thiều tươi tốt, từ loại cây giúp giảm nghèo đi lên thành thương hiệu mới " Vải thiều Bắc Giang".

Di dời kinh đô vải thiều từ Thanh Hà lên Lục Ngạn

Vùng dân tộc thiểu số và miền núi của tỉnh Bắc Giang có 188 xã, chiếm 72% diện tích tự nhiên của toàn tỉnh. Bao năm qua, tại Bắc Giang cây vải thiều được coi là cây "vàng" trong xóa đói giảm nghèo ở huyện miền núi Lục Ngạn và các huyện như Tân Yên, Lục Nam, Yên Thế, Sơn Động …, làm nên thương hiệu của loại trái cây nức tiếng gần xa.

Giai đoạn 1982 – 1998 được coi là thời kỳ chuyển dịch một cách toàn diện và sâu sắc cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, theo hướng tăng nhân diện tích cây vải thiều, giảm dần diện tích cây màu lương thực và cây nông nghiệp ngắn ngày của huyện Lục Ngạn.

Trên cơ sở phân tích, đánh giá, tổng kết đầy đủ tính khoa học và thực tiễn của việc thực hiện trồng cây ăn quả trong thời kỳ 1960 – 1982, đã khẳng định rõ vai trò của cây vải thiều trong nền kinh tế huyện nhà. 

Huyện ủy – UBND huyện Lục Ngạn đã đi tới một quyết sách có tính quyết định là phát động phong trào trồng vải thiều sâu rộng trong nhân dân. Một quyết tâm chiến lược được đề ra là "di dời kinh đô vải thiều từ Thanh Hà lên Lục Ngạn". 

Nhờ có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó đặc biệt là hệ thống ngân hàng trên địa bàn huyện đã tạo điều kiện cho nhân dân vay hàng trăm tỷ đồng vốn đầu tư vào cây giống cùng vật tư phân bón… nên chỉ trong thời gian ngắn, huyện Lục Ngạn đã "biến" hàng chục nghìn ha đất trống, đồi núi trọc cằn khô sỏi đá xưa kia thành miệt vườn vải thiều xanh non trù phú.

Có lẽ bởi việc hội tụ đủ các yếu tố thuận lợi như: điều kiện đất đai, khí hậu mang đặc trưng riêng;  cùng với sự quan tâm đặc biệt của cấp uỷ đảng, chính quyền và các nhà khoa học; cộng quá trình lao động cần cù, thông minh sáng tạo của nhân dân nên chất lượng quả vải thiều Lục Ngạn mới thơm ngon nổi tiếng không nơi nào sánh kịp: quả vải to đều, chín đỏ đẹp, ăn thơm ngon và ngọt lịm. 

Năm 2005, vải thiều Lục Ngạn đã được Cục sở hữu trí tuệ Việt Nam cấp văn bằng bảo vệ độc quyền sở hữu công nghệ đối với nhãn hiệu hàng hoá tập thể "Vải thiều Lục Ngạn". 

Vải thiều Lục Ngạn còn được tôn vinh ở các hội chợ trong nước và được người tiêu dùng bình chọn là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của cả nước. 

Theo thống kê, hiện nay toàn tỉnh Bắc Giang có hơn 28.000 ha vải thiều trồng chủ yếu tại các huyện như Lục Ngạn, Tân Yên, Yên Thế, Sơn Động… trong đó hơn 50% diện tích vải đã được cấp mã số vùng trồng để phục vụ xuất khẩu. Năm 2021, giá trị thu nhập cây vải thiều mang lại cho người dân Bắc Giang là khoảng 7.000 tỷ đồng.