Tránh để đất nước bị đẩy lên tuyến đầu trong cuộc cạnh tranh giữa các nước lớn

Nhân kỷ niệm 77 Ngày Quốc khánh 2/9/1945 -2/9/2022, PV Dân Việt có trao đổi với Thiếu tướng, GS-TS. Nguyễn Hồng Quân, nguyên Phó Viện trưởng Viện chiến lược quốc phòng (Bộ Quốc phòng) xung quanh chủ đề Từ Tuyên ngôn độc lập đến bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hiện nay.

Bài 1: Kiên trì thực hiện chính sách quốc phòng "bốn không"

Thưa Thiếu tướng, nhìn lại Bản Tuyên ngôn Độc lập được Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc cách đây 77 năm không chỉ mang ý chí, khát vọng, niềm tin của dân tộc mà còn là những chỉ dấu quan trọng đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hiện nay, ông nghĩ sao?

- 77 năm đã trôi qua, nhưng Tuyên ngôn Độc lập 1945 vẫn mãi là kim chỉ nam cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Ý nghĩa và khí phách của dân tộc trong Bản Tuyên ngôn tiếp tục được các thế hệ người Việt Nam hiện thực hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay và mai sau.

Lời thề "quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy" thúc giục các thế hệ hôm nay và mai sau nỗ lực nhiều hơn, để thực hiện trọn vẹn mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, bằng các giải pháp cụ thể, thiết thực.

Nhận thức đúng việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ

Là nhà nghiên cứu chiến lược quốc phòng, theo Thiếu tướng các giải pháp ở đây là gì?

- Trước hết, phải tiếp tục công tác giáo dục chính trị cho các tầng lớp nhân dân về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và của toàn dân. Cần làm rõ nội hàm của mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hiện nay không chỉ là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, mà còn bao gồm cả bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc theo luật pháp quốc tế.

Đồng thời, cần làm rõ sức mạnh bảo vệ Tổ quốc là sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức mạnh thời đại, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của cộng đồng quốc tế để sẵn sàng ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống.

Thứ hai, tích cực tuyên truyền nâng cao hiểu biết của người dân về chủ quyền, lãnh thổ đất nước với nội dung toàn diện, cả về chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự "xâm lăng" về kinh tế, văn hóa của các thế lực bên ngoài nguy hiểm không kém xâm phạm lãnh thổ bằng các hành động quân sự.

Mất văn hóa là mất tất cả; mất độc lập, tự chủ về kinh tế thì sớm muộn gì cũng mất độc lập tự chủ về chính trị, lúc ấy chủ quyền quốc gia cũng không còn. Vì vậy, trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, chúng ta cần xử lý các tình huống một cách tỉnh táo hơn, vừa đảm bảo giữ được độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, vừa giữ được môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước.

Đồng thời cần nhận thức đúng việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc phải được thực hiện trên toàn bộ lãnh thổ quốc gia.

Cần chăm lo xây dựng tiềm lực và thế trận quốc phòng toàn dân, gắn với thế trận an ninh nhân dân trên phạm vi cả nước, xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển với các nước láng giềng.

Thứ ba, tích cực nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế là thiết thực bảo vệ Tổ quốc. Tiếp tục thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ; đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế; kiên trì thực hiện chính sách quốc phòng "bốn không": "không tham gia liên minh quân sự; không liên kết với nước này để chống nước khác; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế".

Lịch sử dân tộc tám thập kỷ qua và thực tế hôm nay cho thấy sự giúp đỡ từ bên ngoài là quan trọng nhưng không phải là nhân tố quyết định. Hy vọng dựa vào nước lớn bên ngoài để bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc chỉ là ảo tưởng và cực kỳ nguy hiểm. Cần hết sức tránh để đất nước bị đẩy lên tuyến đầu trong cuộc cạnh tranh giữa các nước lớn.

Cần giữ gìn quan hệ hòa hiếu với các nước láng giềng, giữ quan hệ hữu hảo, cân bằng với các nước lớn, mở rộng quan hệ hợp tác, hữu nghị các các nước, các tổ chức khu vực và tổ chức quốc tế; vừa hợp tác, vừa đấu tranh"; có cách nhìn biện chứng về "đối tượng", "đối tác" và sự chuyển hóa giữa họ để có thể tranh thủ hợp tác ở mỗi "đối tượng", đồng thời kiên quyết đấu tranh với từng "đối tác" về những vấn đề còn mâu thuẫn, trên nguyên tắc bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc theo luật pháp quốc tế, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước là lợi ích cao nhất.

Thứ tư, quyết tâm giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng đất nước". Trong tình hình hiện nay, cần kiên trì dựa vào luật pháp quốc tế để đấu tranh bằng biện pháp hòa bình yêu cầu các bên có tuyên bố chủ quyền thực hiện nghiêm chỉnh Tuyên bố ASEAN - Trung Quốc về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), phấn đấu hoàn thành việc xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử giữa các bên ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

Đồng thời, luôn hoàn thiện, bổ sung các phương án tác chiến theo Chiến lược quân sự Việt Nam, sẵn sàng khi tình huống buộc phải tự vệ để giữ vững chủ quyền, lãnh thổ, vùng trời, biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Tiếp tục đầu tư, xây dựng các lực lượng thực thi pháp luật trên biển và tăng cường đầu tư hiện đại hóa các lực lượng có chức năng tác chiến bảo vệ biển, đảo, biên giới để đối phó hiệu quả với các tình huống có thể xảy ra.

Thứ năm, phát huy sức mạnh toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại tạo nên sức mạnh tổng hợp trong cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Cục diện thế giới từ tháng 2-2022 đang phân hóa sâu sắc. Nước lớn coi thường những nguyên tắc cơ bản ghi trong Hiến chương Liên hợp quốc năm 1945 là bình đẳng quốc gia, tôn trọng chủ quyền và không sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.

Trong bối cảnh ấy, chúng ta cần ra sức tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế đối với sự nghiệp bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ lợi ích quốc gia- dân tộc theo luật pháp quốc tế, đồng thời phát huy nội lực, coi đây là nhân tố quyết định. Cần coi "nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên".

Thứ sáu, tập trung xây dựng Đảng và bộ máy chính quyền thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Đây chính là một trong những nội dung quan trọng để bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Mới 15 tuổi, Đảng đã lãnh đạo toàn dân nổi dậy giành lấy chính quyền. Hơn 90 năm qua, mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam đều không tách rời vai trò lãnh đạo, tổ chức của Đảng và đội ngũ đảng viên.

Trong tình hình hiện nay, hơn lúc nào hết, cần tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, kiên trì đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XIII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; đẩy mạnh đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, khôi phục và tăng cường niềm tin yêu của quần chúng nhân dân đối với Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh".

Đồng thời, cần chủ động tiến công, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch, giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.

Thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống gia tăng

Theo Thiếu tướng, những thành tựu quan trọng chúng ta đã đạt được trong bảo vệ Tổ quốc thời bình thể hiện qua những điểm nổi bật nào?

- Thứ nhất, chúng ta đã và đang giữ vững hòa bình, độc lập, thống nhất, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ vùng trời, chủ quyền vùng biển, đảo. Giải quyết cơ bản các vấn đề về biên giới, lãnh thổ, theo hướng tôn tạo, tăng dầy hệ thống cột mốc biên giới quốc gia; thiện chí cùng Campuchia tìm giải pháp phân định 16% chiều dài biên giới còn lại.

Kiên định về mục tiêu, nguyên tắc chiến lược; linh hoạt, mềm dẻo về sách lược; kiên trì giải quyết tranh chấp, mâu thuẫn bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế; tranh thủ sự ủng hộ rộng rãi của nhân dân trong nước, dư luận quốc tế; phân hoá, cô lập các phần tử, thế lực ngoan cố chống phá Việt Nam; lấy việc giáo dục, thuyết phục, phòng ngừa là chính, đi đôi với giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương, xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm pháp luật; chủ động đấu tranh với các âm mưu, hoạt động "diễn biến hòa bình".

Thiếu tướng, GS-TS Nguyễn Hồng Quân: Hết sức tránh để đất nước bị đẩy lên tuyến đầu trong cuộc cạnh tranh giữa các nước lớn. Ảnh NV

Trong bối cảnh quốc tế, trong nước và những nguy cơ, thách thức, an ninh truyền thống và phi truyền thống gia tăng, cùng nhiều vấn đề phức tạp khó dự báo nảy sinh đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc trong tình hình mới, Đảng ta xác định, hơn bao giờ hết phải kiên quyết, chủ động đấu tranh, song quá trình đấu tranh phải kiên trì, bền bỉ thực hiện tổng thể các biện pháp, kết hợp linh hoạt giữa kiên quyết đấu tranh, kiên định mục tiêu chiến lược với kiên trì, mềm dẻo, dựa vào luật pháp quốc tế, dựa vào sức mạnh của cộng đồng quốc tế, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhằm giải quyết những mâu thuẫn, khác biệt đối với chủ quyền quốc gia, dân tộc; đồng thời, làm thất bại mọi âm mưu, hành động của các thế lực thù địch, nhất là chiến lược "diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ, thúc đẩy "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ - một trong những nguy cơ không thể xem nhẹ cả trước mắt và lâu dài.

Thứ hai, kết hợp giữa quốc phòng, an ninh với các lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo sức mạnh tổng hợp bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Sức mạnh bảo vệ Tổ quốc là sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng; sức mạnh tổng hợp của các yếu tố: chính trị, quân sự, kinh tế, khoa học và công nghệ, văn hóa, đối ngoại…; là sự kết hợp chặt chẽ nội lực với ngoại lực, sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, dựa trên nền tảng đường lối chính trị đúng đắn của Đảng. Trong đó, sức mạnh quốc phòng là then chốt, sức mạnh quân sự là đặc trưng, trực tiếp là sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang nhân dân, nòng cốt là Quân đội nhân dân.

Đảng ta ngày càng nhận thức đầy đủ, toàn diện, biện chứng hơn về phương thức kết hợp giữa hai nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; về quan hệ và sự kết hợp các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... nhằm tạo sức mạnh tổng hợp để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đây là định hướng rất quan trọng để các cấp, ngành, địa phương triển khai các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, dự án kinh tế, văn hóa, xã hội trên các khu vực, địa bàn và cả nước; đồng thời, khắc phục triệt để những thiếu sót, sơ hở trong kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh cũng như quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại.

Thứ ba, tiếp tục làm sâu sắc tư tưởng, quan điểm "bảo vệ Tổ quốc và lợi ích quốc gia – dân tộc trên cơ sở luật pháp quốc tế từ sớm, từ xa". Kế thừa bài học kinh nghiệm "giữ nước từ lúc chưa nguy" trong lịch sử và kế thừa, phát triển tư tưởng về bảo vệ Tổ quốc từ xa, Đảng ta nhấn mạnh, làm sâu sắc quan điểm, tư tưởng chỉ đạo "bảo vệ Tổ quốc và lợi ích quốc gia – dân tộc trên cơ sở luật pháp quốc tế từ sớm, từ xa" trong điều kiện mới.

Đảng ta tiếp tục khẳng định, bổ sung, phát triển các quan điểm về kết hợp chặt chẽ hai nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam là xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại; gắn nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ an ninh, đối ngoại; phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị để tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh, sức mạnh tổng hợp của đất nước...

Từ thực tiễn lãnh đạo sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta nhận thức rõ hơn về vai trò quan trọng của đối ngoại quốc phòng, đối ngoại an ninh; về nội hàm xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân; nhấn mạnh kiên trì đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, xây dựng "thế trận lòng dân" trong thời kỳ phát triển và hội nhập quốc tế, làm cơ sở, nền tảng để xây dựng tiềm lực nền quốc phòng toàn dân...

Quán triệt và thấu suốt tư duy mới của Đảng về quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc khi nước ta hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện, để bảo vệ Tổ quốc và lợi ích quốc gia – dân tộc từ sớm, từ xa, Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh quan điểm: vừa hợp tác vừa đấu tranh; kết hợp chặt chẽ và linh hoạt hợp tác với đấu tranh trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội; kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Trong lĩnh vực quốc phòng, chú trọng thúc đẩy mở rộng quan hệ, hợp tác, nhưng không xem nhẹ đấu tranh quốc phòng; phải kết hợp chặt chẽ hai hình thức đấu tranh phi vũ trang và đấu tranh vũ trang; trong đó, lấy đấu tranh phi vũ trang là chủ yếu, nhưng không coi nhẹ hình thức đấu tranh vũ trang và sẵn sàng sử dụng khi cần thiết, nhằm đảm bảo ổn định từ "bên trong" và đối phó thắng lợi với chiến tranh xâm lược dưới mọi hình thức của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa, trong mọi tình huống.

Thứ tư, tăng cường nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, nhất là "thế trận lòng dân" để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Trong bối cảnh tình hình an ninh, chính trị thế giới, khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, chứa đựng nhiều nguy cơ khó dự báo; cạnh tranh về chiến lược giữa các nước lớn; gia tăng tình hình phức tạp ở Biển Đông…. Trong nước, các thế lực thù địch tập trung kích động, chống phá quyết liệt với nhiều thủ đoạn hết sức tinh vi, thâm hiểm, nhưng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc được bảo vệ vững chắc; an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được giữ vững; tiềm lực, sức mạnh tổng hợp của đất nước được tăng cường.

Nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, nhất là "thế trận lòng dân" được xây dựng ngày càng vững chắc. Kết hợp kinh tế, văn hóa, xã hội và đối ngoại với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại được triển khai chặt chẽ, hiệu quả. Khu vực phòng thủ các cấp được xây dựng, từng bước vững mạnh. "Đến năm 2025 cơ bản xây dựng Quân đội, Công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ".

Các lực lượng, các cơ quan nghiên cứu, nòng cốt là Quân đội, Công an luôn chủ động nắm, dự báo chính xác tình hình, tham mưu cho Đảng, Nhà nước có quyết sách đúng đắn, xử lý kịp thời, hiệu quả các tình huống, nhất là bảo vệ chủ quyền biển, đảo, vùng trời, không để đất nước bị động, bất ngờ về chiến lược; đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch và các biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; giữ vững hòa bình, ổn định để đất nước phát triển nhanh, bền vững.

Thứ năm, uy tín đất nước không ngừng nâng cao. Công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế được Đảng, Nhà nước và cả hệ thống chính trị đặc biệt quan tâm, chủ động triển khai, đạt nhiều kết quả quan trọng, tích cực, toàn diện.

Đối ngoại Việt Nam đã phát huy vai trò tiên phong trong giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; chủ động, tích cực đẩy mạnh hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng; huy động nguồn lực to lớn từ bên ngoài phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên thế giới, mở rộng hoạt động đối ngoại song phương và nâng tầm hoạt động đối ngoại đa phương, tích cực tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, ngày càng củng cố và mở rộng vai trò đối với khu vực và đóng góp với cộng đồng quốc tế.

Xin cảm ơn Thiếu tướng (!)

Bài cuối: Thách thức từ cạnh tranh gay gắt giữa các nước lớn, lôi kéo các nước vừa và nhỏ vào vòng xoáy bất tận