TS. Phạm Thế Anh: Chính sách tiền tệ của Việt Nam gần như "không giải trình"

Diễn đàn Chính sách Tài khóa và Phát triển Việt Nam 2022 chủ đề "Thách thức chính sách kinh tế vĩ mô hậu Covid" tổ chức sáng nay 24/11.

Tham luận tại Diễn đàn, TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) đã đưa ra 5 khuyến nghị đáng lưu ý đối với chính sách tiền tệ của Việt Nam.

5 khuyến nghị về chính sách tiền tệ, lộ diện "nhược điểm"

Khuyến nghị thứ nhất, chính sách tiền tệ phải ưu tiên mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Để đạt được mục tiêu này, theo TS Phạm Thế Anh phải thông qua kiểm soát được tốc độ tăng trưởng cung tiền phù hợp đối với tăng trưởng kinh tế, không để vọt lên cao quá như những thời kỳ trước đây.

Khuyến nghị thứ hai, chính sách tiền tệ đặc biệt là phải tuân thủ theo quy tắc, phải minh bạch và có giải trình rõ ràng. Đây là nhược điểm rất lớn của chính sách tiền tệ của Việt Nam, theo vị chuyên gia này.

Làm rõ thêm, TS Phạm Thế Anh cho hay, một chính sách khó dự đoán, không minh bạch thường gây bất ngờ cho nền kinh tế. Từ đó, tạo ra cú sốc rất tiêu cực. Ngược lại, những chính sách tiền tệ được thực hiện theo quy tắc nhất định, chẳng hạn như việc tăng hay giảm lãi suất phải có lý do.

"Chúng ta nhìn sang kinh tế Mỹ, ngay khi chưa điều chỉnh chính sách thị trường hay các doanh nghiệp đã dự đoán được. Tức là, họ biết xu hướng lãi suất tăng và tăng bao nhiêu căn cứ vào những thông tin về nền kinh tế, về lạm phát, về diễn biến của thị trường tài chính, tỷ giá, tỷ lệ thất nghiệp. Do đó, các điều chỉnh của quốc gia này không gây bất ngờ, không có cú sốc tiêu cực.

Tuy nhiên, chính sách tiền tệ của Việt Nam gần như không giải trình. Chúng ta có thể thấy, cả thời gian dài không tăng lãi suất nhưng đùng một cái tăng 1 điểm %, vài tuần sau lai tăng 1 điểm %, gây cú sốc bất ngờ cho thị trường", TS Phạm Thế Anh dẫn chứng và nhấn mạnh, những chính sách bất ngờ như vậy khiến cho môi trường kinh tế rất rủi ro và người dân, doanh nghiệp không thể lập được kế hoạch kinh doanh dài hạn một cách ổn định.

Khuyến nghị thứ 3, chính sách tiền tệ cần phải tập trung ổn định kinh tế vĩ mô, chính sách cẩn trọng kinh tế vĩ mô, tức là những chính sách giám sát sự an toàn của hệ thống, theo Kinh tế trưởng VESS. Đó có thể là giám sát tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, huy động/cho vay trung dài hạn,nợ xấu,…

Khuyến nghị thứ 4, nên theo đuổi chế độ tỷ giá thả nổi có quản lý, thay vì chính sách neo tỷ giá cứng nhắc như hiện nay.

Dẫn chứng từ các nước Asean - 5, TS Phạm Thế Anh cho biết, các quốc gia này theo đuổi chính sách tỷ giá thả nổi có quản lý, song đồng tiền của họ thời gian qua cũng chỉ mất giá tương đương với VND. Trong khi đó, các nước này lại không vướng vào vấn đề lãi suất.

"Việt Nam cố tăng lãi suất để kiểm soát tỷ giá. Chúng ta theo đuổi chính sách neo tỷ giá, bảo vệ tỷ giá nhưng cuối cùng vẫn không bảo vệ được. Thế nhưng, lãi suất tăng lên 2 con số, trong khi các nước Asean - 5 lãi suất chỉ từ 3 – 5%. Không môi trường nào lãi suất cao như Việt Nam hiện nay", TS Phạm Thế Anh nêu vấn đề.

Khuyến nghị thứ 5, chính sách tiền tệ của Việt Nam phải loại bỏ các can thiệp hành chính. Theo Kinh tế trưởng VESS, can thiệp hành chính là "rất tệ hại" đối với nền kinh tế.

Dẫn chứng từ chỉ tiêu trần tín dụng, TS cho hay, mục tiêu cao nhất của kiểm soát lạm phát là kiểm soát được cung tiền, đặc biệt là tiền cơ sở (tiền in ấn mới phát hành bởi Ngân hàng Nhà nước), không phải kiểm soát tín dụng.

Bởi, tín dụng là hoạt động phải tuân theo quy tắc thị trường. Tức là, miễn là các ngân hàng tuân thủ các chỉ tiêu an toàn hệ thống, ngân hàng sẽ được phép tự do kinh doanh nguồn vốn họ huy động được.

Nên sớm chấm dứt việc sử dụng trần tín dụng

Chia sẻ thêm về lý do của việc áp dụng trần tăng trưởng tín dụng, theo TS Phạm Thế Anh gồm: Ngân hàng Trung Ương thiếu kĩ thuật và khả năng điều hành; Hoạt động thị trường mở kém hiệu quả; Hệ thống tài chính thiếu vắng các chuẩn mực an toàn.

Ngòa ra, áp dụng trần tăng trưởng tín dụng có thể kiểm soát trực tiếp tới từng ngân hàng, đồng thời dễ dàng điều tiết nguồn lực tới các ngành nghề mục tiêu.

Tuy nhiên, việc áp dụng trần tín dụng theo TS Phạm Thế Anh sẽ khiến cho ngành ngân hàng trở nên kém cạnh tranh.

"Các ngân hàng tốt hay xấu đều được chia hạn mức, không ngân hàng nào thị phần giảm sút, hay nói cách khác thị phần của ngân hàng không gắn với khả năng cạnh tranh khi vướng trần cho vay", TS Phạm Thế Anh nhấn mạnh.

Ngoài ra, hệ thống dư thừa dự trữ, thường là do hậu quả của việc tiền tệ hóa thâm hụt ngân sách; Nắn dòng vốn từ ngân hàng vào TPCP, từ đó làm giảm đầu tư tư nhân.

Việc áp dụng trần tín dụng còn gây hậu quả là dòng vốn có thể "trá hình" sang các dạng khác. Từ đó, kéo theo các can thiệp hành chính khác, hạn chế sự phát triển hệ thống tài chính. Đồng thời, đối diện với nguy cơ chuyển dịch tiết kiệm/tài sản trong nước ra nước ngoài.

Do đó, Kinh tế trưởng VESS khuyến nghị, Việt Nam nên sớm chấm dứt việc sử dụng trần tín dụng cũng như các can thiệp hành chính trực tiếp khác trên thị trường vốn/tiền tệ. Thay vào đó, kiểm soát tiền cơ sở và cung tiền và điều tiết gián tiếp qua lãi suất mục tiêu.

Cùng với đó, giám sát chặt chẽ các ngân hàng thương mại gồm: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR); Tỷ lệ cho vay trên huy động (LTD); Tỷ lệ nợ xấu; Tỷ lệ huy động ngắn hạn cho vay trung và dài hạn.