Về nhà mẹ Tơm ở Thanh Hóa, nơi nuôi giấu nhà thơ Tố Hữu với nhiều cán bộ cách mạng

Hình ảnh mẹ Tơm qua lời kể từ cháu nội

Mẹ Tơm tên thật là Nguyễn Thị Quyển (1880-1953, quê ở làng Hanh Cù, nay là thôn Đông Thành, xã Đa Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa). Mẹ Tơm là tên mà nhà thơ, nhà cách mạng Tố Hữu gọi trong bài thơ ông viết vào tháng 7/1961.

Lúc bấy giờ, sau 19 năm đi xa rồi trở về thăm, Tố Hữu ra mộ thắp hương cho ông bà, tri ân người đã nuôi dưỡng mình. Lần về thăm ấy đã khiến nhà thơ Tố Hữu xúc động viết bài thơ mẹ Tơm.

Dẫn phóng viên Báo điện tử DANVIET.VN, đi tham quan khu di tích lịch sử cách mạng mẹ Tơm, ông Vũ Ngọc Rỡ (cháu nội mẹ Tơm) kể: "Ngôi nhà tranh vách đất của ông, bà nội ngày xưa không còn nữa, mà được thay vào đó là ngôi nhà ngói ba gian trong khuôn viên rộng khoảng 500 m2".

Ông Vũ Ngọc Rỡ kể tiếp: "Ông, bà nội tôi đều quê ở cùng Hanh Cù, sinh được 4 người con: Vũ Thị Diệp, Vũ Thị Dực, Vũ Văn Sồ và Vũ Đức Hậu, trong đó có bố tôi ông Vũ Đức Hậu và bác Vũ Văn Sồ hai người đều tham gia hoạt động cách mạng. Trong ký ức của tôi, bà nội là người tuyệt vời, bà lúc nào cũng vội vã, tất bật để nuôi dưỡng cán bộ...".

"Thời điểm đó khó khăn lắm, bữa ăn hằng ngày chỉ có khoai lang độn ít cơm trắng, cà, rau muối mặn. Bà nội tôi còn trồng được mấy vạt rau trên đất cằn, chiều về hái đem ra chợ bán cùng với bó củi phi lao, mớ ốc vừa mò được ngoài đồng…Dưới đáy rổ rau bà cất báo và tờ truyền đơn, khi thấy điều kiện thuận lợi bà lại tung truyền đơn ra chợ", ông Rỡ kể.

Nhà mẹ Tơm, nơi nuôi giấu cán bộ, in tài liệu,…

Theo tài liệu lịch sử, sau khi chiếm khu du kích Ngọc Trạo, huyện Thạch Thành (tỉnh Thanh Hóa) thất bại, tình thế nguy cấp nên vào năm 1942, Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa phải chuyển sang vùng Nga Sơn, Hậu Lộc để tiếp tục hoạt động.

Ngôi nhà 3 gian, 2 trái làm bằng luồng, mái rạ, phên tre của gia đình mẹ Tơm dành riêng một gian luồng, một trái để các chiến sĩ cách mạng làm việc, in tài liệu, truyền đơn vận động quần chúng đứng lên lật đổ chế độ thực dân, phong kiến…Đây được coi là căn cứ cách mạng của Tỉnh ủy Thanh Hóa lâm thời bấy giờ.

Lúc bấy giờ, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời là ông Lê Tất Đắc, sau đó là Tố Hữu. Ở nhà mẹ Tơm còn có các đồng chí Trịnh Ngọc Điệt, Hoàng Tiến Trình...Tại đây, cán bộ của ta củng cố tổ chức, xây dựng cơ sở móc nối liên lạc, tiếp tục ra báo Đuổi giặc nước in bằng li-tô (khắc lên đá sau đó in ra giấy) và truyền đơn, biểu ngữ…

Gia đình mẹ Tơm được phân công mỗi người một việc, ông Vũ Văn Sởn (sinh năm 1884, chồng mẹ Tơm) ở nhà đan rổ, rá ngoài hè để canh gác, mẹ Tơm chiều chiều ra chợ bán mớ rau, bó củi lấy tiền mua thức ăn. Lúc có điều kiện mẹ Tơm tung truyền đơn ra chợ.

Ông Vũ Ngọc Rỡ cho hay, bố tôi là ông Vũ Đức Hậu và bác Vũ Văn Sồ đều tham gia hoạt động cách mạng. Ngày ấy bố và bác đã bỏ công việc đồng áng để đi làm nghề cắt tóc dạo lấy tiền nuôi các cán bộ, đồng thời làm giao liên, phát báo, rải truyền đơn…

Những năm sau đó, khi bị giặc phát hiện, nhà bà nội bị đốt cháy, bố và bác bị giặc bắt đi tra tấn. Cán bộ phải dời địa điểm sang nơi khác. Cho đến bây giờ, bộ tông đơ cắt tóc dạo ngày ấy, những hũ sành, hòm đựng đựng tiền, gạo, quần áo và tư liệu của bộ đội vẫn được lưu giữ.

"Qua thời gian, bộ tông đơ, dao kéo cắt tóc đã hoen gỉ song vẫn còn khá nguyên vẹn. Những ngày rảnh rỗi hay dịp lễ tết, tôi thường mang những kỷ vật này ra lau chùi rồi xếp lại ngăn nắp gọn gàng", ông Rỡ nói.