Vị thám hoa quê Thái Bình đi sứ khiến vua nhà Minh khen, ví như "Tam đại của Trung Hoa"

Đền Côn Giang thờ Thượng thư Quách Hữu Nghiêm, xã Thái Hà, huyện Thái Thụy (tỉnh Thái Bình)

Theo ngọc phả họ Quách làng Phúc Khê, sau khi đỗ Thám hoa, Quách Hữu Nghiêm về quê vinh quy bái tổ, “song thân” phụ mẫu vừa được “vinh phong” niềm vui chẳng “tày gang” thì ngày 20 tháng 3, mẫu thân của “cụ” từ trần, tiếp đó ngày 24 tháng 5 (nhuận) phụ thân của “cụ” tạ thế, anh cả Quách Đình Bảo cáo biệt triều đình về chịu tang được ít ngày đã có lệnh vua triệu hồi kinh. 

Hai anh là Quách Đình Quý và Quách Đình Thực vất vả lắm cũng không đảm trách nổi sự vụ, đúng lúc này lệnh của vương phủ Hành Nghĩa lại thúc giục “cụ Nghiêm” về Kinh, “cụ” liền dâng biểu xin cho được ở nhà chịu tang thay cho các huynh lo việc hiếu. 

Mùa hè năm Kỷ Sửu (1449), “cụ Nghiêm” về kinh nhận chức Hàn lâm đãi chế. Mùa thu năm Tân Mão (1471), vua Lê Thánh Tông thân đi đánh Chiêm Thành, “cụ” xin huynh trưởng Quách Đình Bảo tâu vua cho cùng theo hầu giá. Vua đồng ý cho đi cùng, giao “cụ” lo việc “thư ký quân vụ”, giải quyết việc ghi chép sổ sách, tổng hợp binh lương... truyền đạt mệnh lệnh. 29 tuổi “cụ” được hầu bên vua là vinh hạnh lớn, Quách Hữu Nghiêm siêng năng, sổ sách mạch lạc, tấu trình việc quân việc lương rành mạch, được vua yêu, cho gần thuyền ngự, khi hạ giá cho ở gần long trại. 

Đến cửa Đại Càn, đang vào mùa đông bỗng trời nổi gió chướng, sóng to, gió lớn chao đảo thuyền lương không thể hành quân tiếp, vua hạ lệnh rẽ vào sông Hoàng Mai cho binh lính nghỉ ngơi vừa đợi thuyền lương của quan vận tải Nguyễn Phục đến. 

Xa giá ngự phía hữu ngạn, cạnh đền Hương Càn, “cụ” Nghiêm ở trại bên tả quân phía trong Dị Nậu. Cảnh vật nơi đây thật là kỳ diệu, đồi núi xen đồng bằng, sông núi hữu tình, non xanh giao hòa biển biếc, “cụ” làm thơ vịnh hào khí quân ta, ca ngợi non nước. 

Duyên trời định, tại đây “cụ” Nghiêm đã gặp “cụ” bà Hồ Thị Thành vốn dòng dõi Hoàng tộc. Vì cựu thượng hoàng Hồ Quý Ly và phế đế Hồ Hán Thương bị giặc Minh bắt đưa sang thượng quốc nên gia đình bà Hồ Thị Thành phải bỏ quê gốc xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu (tỉnh Nghệ An) lánh nạn ở làng Di Nậu, cửa Hương Càn. 

Tuy hoàng tộc bị tróc nã, cảnh nhà sa sút nhưng con cháu vẫn giữ được nếp cầm kỳ thi họa, người quốc sắc kẻ văn tài, họ Quách họ Hồ tâm đầu ý hợp, được huynh trưởng Quách Đình Bảo cho phép lại được vua Lê Thánh Tông gia ân, hai “cụ” đã làm lễ thành thân. 

Đầu năm Nhâm Thìn (1472) đánh xong giặc Chiêm Thành, khi quân về qua cửa Đại Càn, “cụ” Nghiêm được vua Lê Thánh Tông và huynh trưởng Quách Đình Bảo cho lui lại Quỳnh Đôi ít ngày. Phúc lộc trời cho, lần gặp gỡ ấy “cụ” bà Hồ Thị Thành đã có tin vui. Lịch kỳ “cụ” Nghiêm về kinh, “cụ” bà Hồ Thị Thành lên tận địa đầu bảng xã làm lễ tiễn đưa, 9 tháng sau thì sinh hạ được Anh Kiệt tuớng quân. 

Khoảng trung tuần tháng 6 năm ấy Quách tướng công về đến kinh thành. Ngày 15 tháng 8 cùng năm (1472) “cụ” Quách Hữu Nghiêm được thăng chức Phó Đô Ngự sử, làm việc ở Ngự sử đài.