Việt Nam - Australia: Thương mại bùng nổ trong một thập kỷ, sẵn sàng một giai đoạn mới

Báo cáo vừa công bố của Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC có tiêu đề "Việt Nam và Australia: Sẵn sàng một giai đoạn mới" nhận định, dựa trên sự phát triển của quan hệ song phương qua nhiều năm, việc nâng cấp mối quan hệ này lên tầm Đối tác chiến lược toàn diện sẽ mang lại nhiều cơ hội tích cực hơn trong các lĩnh vực như thương mại, đầu tư trực tiếp nước ngoại (FDI), Hỗ trợ Phát triển Quốc tế (ODA) và du lịch.

Thương mại Việt Nam - Australia bùng nổ trong một thập kỷ, gấp đôi lên 13,8 tỷ USD trong năm 2023

Trong năm 2023, Việt Nam đã tiến hành nhiều hoạt động ngoại giao cấp cao, đặc biệt là việc nâng cấp mối quan hệ ngoại giao với cả Mỹ và Nhật Bản lên tầm "Đối tác Chiến lược Toàn diện". Sau khi ký kết thỏa thuận nâng cấp Hiệp định thành lập Khu vực Thương mại Tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA) vào tháng 8/2023 và trong bối cảnh kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao, Việt Nam và Australia đã đưa mối quan hệ Việt Nam - Australia lên một tầm cao mới thông qua việc chính thức nâng cấp lên mức Đối tác Chiến lược Toàn diện trong chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Chính phủ đến Australia từ ngày 7 đến 9/3/2024.

Xét về thương mại, thực tế thương mại song phương Việt Nam - Australia đã bùng nổ trong một thập kỷ qua, tăng hơn gấp đôi lên 13,8 tỷ USD trong năm 2023.

Trong khu vực ASEAN, Việt Nam là nền kinh tế quan trọng thứ hai đối với Australia xét về xuất khẩu hàng hóa, chiếm 2,1% xuất khẩu hàng hóa của Australia trong năm 2023, tăng từ khoảng 1,5% trước đại dịch Covid-19.

Một phần gia tăng trong giá trị thương mại kể từ đại dịch đến từ giá hàng hóa nguyên liệu thô trên thế giới tăng cao. Cụ thể, hai mặt hàng tăng nhiều nhất là than đá và bông sợi.

Việt Nam hiện đang là thị trường xuất khẩu bông sợi đơn lẻ lớn nhất của Australia, chiếm 40% tổng kim ngạch xuất khẩu bông sợi của nước này, gấp đôi thị phần năm 2020. Trong khi đó, Australia chiếm gần 40% kim ngạch nhập khẩu bông sợi của Việt Nam.

Mặc dù xét về tỷ trọng trong tổng xuất khẩu, ngành dệt may của Việt Nam đã chứng kiến thị phần sụt giảm trong những năm gần đây trong khi hàng điện tử lại tăng lên, nhưng đây vẫn được coi là một thuận lợi đối với các nhà xuất khẩu bông sợi Australia.

Sự bùng nổ trong thương mại không chỉ diễn ra trong lĩnh vực sản xuất. Sự gia tăng lớn trong chi tiêu tùy ý hộ gia đình cũng đã kích thích nhu cầu đối với một số mặt hàng xuất khẩu từ Australia.

Cụ thể, xuất khẩu thịt bò của Australia đã bùng nổ nhờ xóa bỏ nhiều dòng thuế theo Hiệp định AANZFTA trong năm 2018. Điểm đáng khích lệ hơn chính là tiềm năng tiêu thụ thịt bò của Việt Nam. Theo OECD-FAO, đến năm 2030, lượng tiêu thụ thịt bò trên đầu người của Việt Nam được dự báo sẽ cao nhất trong ASEAN, mở ra cơ hội tăng cường các dòng chảy thương mại.

"Những phân tích trên đây có thể khiến chúng ta cho rằng quan hệ giữa hai nước chỉ thuần túy một chiều nhưng không phải vậy, xuất khẩu của Việt Nam sang Australia cũng đang gia tăng", Yun Liu, chuyên gia kinh tế phụ trách thị trường ASEAN, Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC nhận định.

Nông sản là mặt hàng đang dẫn đầu, trong đó các loại hạt và thủy sản chiếm phần lớn. Hạt điều nhập khẩu vào Australia phần lớn đến từ Việt Nam, theo dữ liệu của ITC.

Theo Jamie Culling, chuyên gia kinh tế phụ trách thị trường Australia, New Zealand và lĩnh vực hàng hóa nguyên liệu thô toán cầu, Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC, nhằm tận dụng hơn nữa các hiệp định thương mại mà hai quốc gia là thành viên như AANFTA, CPTPP và RCEP, thì điều quan trọng không kém là Việt Nam cần nâng cao kiểm soát chất lượng đối với nông sản xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh tiêu chuẩn chất lượng và quy định của Australia ngặt nghèo hơn cả Mỹ và EU trong một số mảng. Hiện tại, chỉ có 4 loại trái cây tươi Việt Nam tiếp cận được thị trường Australia, bao gồm xoài, thanh long, vải và nhãn, nhưng đó cũng là dấu hiệu cho thấy còn nhiều cơ hội lớn để mở rộng thị trường.

Australia đã đóng một vai trò trong câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam

Xuất khẩu hàng hóa không chỉ là lĩnh vực duy nhất có nhiều cơ hội tiềm năng, dịch vụ cũng là một lĩnh vực có thể mở rộng, mặc dù tốc độ hiện còn chậm. Báo cáo của HSBC cho thấy trong năm 2023, thị trường ASEAN đón 4 triệu khách du lịch từ Australia nhưng chưa tới 10% trong số này đến Việt Nam. Một phần nguyên nhân có thể liên quan đến thị thực, vì Australia không được miễn thị thực và vẫn tồn tại tình trạng hạn chế số lượng chuyến bay.

Điểm đáng khích lệ là Việt Nam đang xem xét mở rộng danh sách miễn thị thực cũng như giới thiệu đường bay mới. Đây đều là những sáng kiến quan trọng vì du khách Australia thường có khuynh hướng nghỉ dài ngày và chi tiêu trong các kỳ nghỉ.

Về đầu tư, báo cáo cho biết, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới mà phần lớn chưa được khai thác. Các doanh nghiệp Australia có chuyên môn trong ngành khai thác mỏ và chế biến cũng đang tìm cách nắm bắt cơ hội này, với dòng vốn FDI ổn định đổ vào ngành này ở ASEAN nói chung. Riêng đối với Việt Nam, một ví dụ minh họa chính là Blackstone Minerals - doanh nghiệp đang có 2 cơ sở ở tỉnh Sơn La, một dự án thăm dò khai thác và một dự án chế biến sâu về nickel.

Bên cạnh các khoáng sản quan trọng, vai trò của Australia như một nhà cung cấp năng lượng chính cho Việt Nam tạo cho quốc gia này một vị thế chiến lược có thể giúp thúc đẩy tiến trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam. Theo đó, chính phủ Australia đã cam kết cung cấp khoản hỗ trợ trị giá 105 triệu đô la Úc cho Việt Nam trong lĩnh vực này.

Ngoài thương mại và FDI, các hình thái hợp tác khác cũng quan trọng không kém. Trong khi Indonesia từ lâu vẫn là quốc gia chính tiếp nhận nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), Việt Nam cũng chứng kiến dòng vốn hỗ trợ phát triển ổn định.

Lĩnh vực nguồn nhân lực cũng có liên kết chặt chẽ. Australia từ lâu đã tạo dựng một cột mốc về giáo dục khi thành lập trường đại học quốc tế có vốn đầu tư nước ngoài đầu tiên ở Việt Nam (Đại học RMIT) từ năm 2000.

Trong khuôn khổ cam kết đối với Việt Nam, Học viện Công nghệ Hoàng gia Melbourne (RMIT) tại Việt Nam đã tiếp nhận thêm khoản đầu tư trị giá 250 triệu đô la Úc vào năm ngoái, góp phần khai trương Trung tâm Đổi mới sáng tạo nhằm hỗ trợ nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động.

Trong nhiều năm qua, Australia đã đóng một vai trò trong câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam. Trong tương lai, những cơ hội xuất phát từ nhu cầu mới sẽ là nền tảng cho một trang mới trong quan hệ Việt Nam và Australia.