Vùng đất mọc loài cây ví như cây lộc, cao chót vót, ra thứ quả bán như giá vàng, dân xem như bảo bối

Nghe sự tích dổi Mường Be

Đó là câu chuyện của 60 năm trước, khi bố tôi còn ở lứa tuổi thiếu nhi. Bố đã cùng chúng bạn chơi đùa dưới những tán dổi; cùng nhặt những hạt dổi chín đỏ làm đạn để chơi trò bắn ống phốc…

Để rồi sau mỗi dịp đi xa trở về, bố tôi lại thích ngồi dựa lưng bên gốc dổi cổ thụ cạnh bờ ao và ngắm nhìn dổi cứ ngạt ngào, thấm đẫm tuổi thơ trong tâm thức của người dân xứ Mường Be (xã Chí Đạo - Lạc Sơn)…

Hạt dổi sau khi nướng được đem giã nhỏ trộn với muối rang để chấm món ăn còn một phần đem giã nhỏ để ướp với thịt, cá trước khi nấu, nướng. Mùi thơm của hạt dổi nướng khiến món ăn hấp dẫn đến lạ. 

Xưa kia, các quan Lang người Mường, mỗi khi đón khách ở Kinh kì lên thăm đều dùng hạt dổi làm gia vị cho vào các món ăn và muối dổi như thế. Ngày nay, khách đến xứ Mường thưởng thức các món đặc sản có rắc hạt dổi một lần cũng sẽ nhớ và vương vấn mãi…

Trong năm, gia đình ông còn xuất bán khoảng 3 vạn cây giống dổi ghép. Túc tắc thu vài trăm triệu đồng/năm, gia đình ông cũng như nhiều hộ dân ở đây đang ấp ủ dự định xây dựng dịch vụ du lịch trải nghiệm. 

Chắc chắn du khách sẽ rất thích thú được nằm trên những chiếc võng mắc qua những cột chống trời kia; sẽ hài lòng khi được ngủ trên những ngôi nhà sàn gỗ dổi; được thưởng thức các món ăn đậm hương vị hạt dổi; được đem những sản phẩm dổi (như: muối dổi, hạt dổi khô, hạt dổi ngâm rượu để làm thuốc xoa bóp, cây dổi giống…) về làm quà…

Đặc biệt, hơn chục năm trước, nhiều nhà mạnh dạn, trồng nhiều đương nhiên có của ăn, của để và phát triển nhanh chóng. Như gia đình ông Bùi Văn Lực ở xóm Be Trên vừa tổng kết một mùa dổi bội thu. Cách đây hơn chục năm, ông Lực đã mạnh dạn trồng gần trăm cây dổi. Giờ đám dổi này đã cho thu hạt. 

Có cây dổi cho thu tới 2 tạ hạt tươi. Ông Lực vui lắm, chưa bao giờ người nông dân như ông lại thu được cả tấn hạt dổi, trị giá mấy trăm triệu đồng. Gia đình ông Bùi Văn Hền, Bùi Văn Biền, Bùi Văn Lán… giờ cũng trở thành những triệu phú nhờ dổi. 

Trồng cây dổi, không phải chăm sóc gì, sau chục năm cây cho hạt. Trồng cây ghép thì gần 5 năm đã cho thu hạt. Đầu tháng 9 là bà con chỉ việc mang rá, rổ ra sau vườn nhặt hạt vàng. Đúng là cây lộc, trái vàng của xứ Mường Be!

Xã Chí Đạo hiện có hơn 300 hộ trồng khoảng hơn 42 ha dổi (hơn 20.000 cây) ở các độ tuổi; trong đó, gần 4.000 cây đã cho thu hoạch. Cây dổi trồng 8 năm thì ra hoa, bói hạt, nếu trồng cây cấy ghép thì thời gian sẽ được rút ngắn được một nửa. Cây càng lâu năm, giá trị gỗ, hạt càng cao.