Cao tốc Bắc – Nam phía Đông: "Rót 72 nghìn tỷ, không thể nào bù lại số tiền nhà nước bỏ ra”

Cao tốc Bắc – Nam phía Đông: "Không thể nào có được số tiền bù lại số tiền nhà nước bỏ ra"

Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Hoàng Văn Cường đồng tình với việc đầu tư dự án xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025. Bởi vì giai đoạn này hoàn thành thì chúng ta sẽ hoàn thành trục cao tốc huyết mạch từ Bắc vào Nam, kết nối được sự lưu chuyển hàng hóa và khai thác được nguồn lực trong vùng. Tuy nhiên, có một số điểm cần cân nhắc tính toán thêm – theo đại biểu Cường.

Trước hết, tổng mức đầu tư dự kiến 147 nghìn tỷ, như vậy tính ra suất đầu tư là 201 tỷ đồng/km, tính cả giải phóng mặt bằng, không tính giải phóng mặt bằng là 175 tỷ đồng. Trong khi đó cùng là các tuyến cao tốc đã hoàn thành như Vĩnh Hảo, Phan Thiết thì suất đầu tư chỉ 107,5 tỷ hoặc Cam Nông Vĩnh Hảo 122,6 tỷ. Phan Thiết - Dầu Giây 125,7 tỷ.

Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra rằng nếu tính toán lại thì chỉ rơi vào khoảng 135 nghìn tỷ tổng mức đầu tư, như vậy rõ ràng là suất đầu tư và tổng mức đầu tư rất cần cân nhắc lại. Nhất là trong đề án Chương trình phục hồi kinh tế chúng ta có đề nghị chỉ định thầu.

Đại biểu cũng đồng tình trong cơ chế đấu thầu hiện nay còn nhiều bất cập thì chỉ định thầu là cần thiết, nhưng nếu chỉ giảm 5% so với dự toán đội lên thì không có ý nghĩa gì. Chính vì vậy, rất cần thiết phải thiết kế lại và công khai minh bạch trong quá trình thực hiện các dự án, đặc biệt là khi thực hiện chỉ định thầu.

Thứ hai, về sử dụng vốn, dự án dự kiến sử dụng 72 nghìn tỷ từ Chương trình phục hồi kinh tế xã hội, thế nhưng ông Cường cho rằng, theo tiến độ thì trong năm 2022-2023 tổng giải ngân dự án chỉ được có 31 nghìn tỷ mà gói phục hồi kinh tế lại nhằm giải ngân phục hồi trong 2 năm 2022-2023.

"Phải chăng khi phân bổ 72 nghìn tỷ vào dự án này thì còn ít nhất 40 nghìn tỷ sẽ không được giải ngân đúng như mục tiêu của Chương trình phục hồi kinh tế. Như vậy thì rõ ràng việc sử dụng vốn trong chương trình phục hồi 72 nghìn tỷ vào dự án này rất cần phải tính toán lại", ĐBQH nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, tờ trình đề nghị chuyển sang đầu tư công toàn bộ. Đồng tình rằng đầu tư công tiến độ dự án sẽ được đẩy nhanh, tuy nhiên vẫn có 4 dự án có khả năng đầu tư được bằng PPP, nhưng vướng là do tỷ lệ đầu tư Nhà nước có thể cao (54-56%), đồng thời chúng ta sợ không huy động được nguồn vốn. Tuy nhiên, trong những các phiên thảo, nhiều đại biểu đã đề xuất tách riêng gói giải phóng mặt bằng ra, khi đó tổng mức đầu tư sẽ giảm đi, và khi đó tất cả phần giải phóng mặt bằng nhà nước sẽ chịu. Như vậy phần đầu tư còn lại không nhiều, không còn tình trạng phần đầu tư của Nhà nước vượt quá 50%, không vướng vào quy định đó.

Tờ trình cũng lý giải nhà nước sẽ bỏ tiền đầu tư, sau đó nhượng quyền để thu hồi phí. "Tôi đồng tình với Ủy ban Kinh tế rằng chúng ta chưa có cơ chế nhượng quyền, nhưng kể cả có nhượng quyền thì ngay trong tờ trình nói rằng 12 dự án thu trong 10 năm cũng chỉ được 37 nghìn tỷ. Điều đó có nghĩa 4 dự án này có thu trong 10 năm cũng chỉ được 10 nghìn tỷ. Như vậy, chúng ta không thể nào có được số tiền bù lại số tiền nhà nước bỏ ra", ĐBQH nói.

Chính vì vậy, ông Cường đề nghị cân nhắc lại về phương án đầu tư PPP bằng cách tách phần giải phóng mặt bằng ra, phần giải phóng mặt bằng không tính vào trong dự án đầu tư. Tiền Ngân sách Nhà nước dành để đầu tư cho dự án này nên chuyển cho Ngân hàng đầu tư phát triển cho các nhà đầu tư tư nhân vay. Như vậy, chắc chắc những nhà đầu tư tư nhân đó sẽ có nguồn vốn để thực hiện PPP và đương nhiên sẽ hoàn trả lại – theo ông Cường.

"Chúng ta biết rằng Nhà đầu tư tự đầu tư, tự vận hành, tự thu phí sẽ hiệu quả hơn nhiều lần chúng ta đầu tư sau đó cho người khác vận hành, thu phí trở lại. Vì vậy, tôi đề nghị nên cân nhắc", đại biểu nói,

Điểm thứ 3, theo ông Cường, nhân việc đề nghị tách giải phóng mặt bằng trong các dự án nói chung, không chỉ cho các dự án này, sẽ giải quyết được nhiều vấn đề khác kể cả việc huy đông được nguồn lực khi đấu giá nguồn lực đất đại giải phóng mặt bằng sạch.

Cao tốc Bắc - Nam phía Đông: Đầu tư công toàn bộ là "cực chẳng đã"

ĐBQH Vũ Tiến Lộc (đoàn Hà Nội) cho rằng, Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. Đồng ý với đề xuất này trong bối cảnh hiện nay cũng như sự cấp thiết sớm hoàn thành dự án đặc biệt quan trọng của đất nước, song theo ĐBQH Vũ Tiến Lộc, đầu tư công toàn bộ là "cực chẳng đã".

"Tôi và cử tri hụt hẫng và tiếc nuối. Tư nhân không làm thì Nhà nước phải làm là hợp nhẽ. Tuy nhiên, với tuyến đường cao tốc Bắc Nam nên là biểu tượng của ý Đảng lòng dân, Chính phủ dẫn dắt với sự chung tay của tư nhân. Đầu tư theo đối tác công tư (PPP) thì Đảng có chủ trương, Quốc hội ban hành luật nhưng ngay sau khi có luật thì 2 lần Quốc hội phải điều chỉnh dự án PPP quay lại đầu tư công, như vậy là không thành công chính sách" – ông Vũ Tiến Lộc nói.

Vị đại biểu này cũng cho rằng, lỗi không phải do PPP mà do cơ chế chính sách chưa đủ hấp dẫn, chưa tìm được điểm "hoà" trong chính sách nên chưa thành công thu hút nhà đầu tư tư nhân. Do vậy, các dự án khác hay các dự án thành phần khác của dự án này cần có đề xuất sửa đổi quy định chính sách để thu hút tư nhân tham gia. Chính phủ có thể "tiếp sức" qua việc lập quỹ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho vay xây dựng giao thông thay vì Nhà nước tự mình đầu tư.

Chính phủ có tính phương án sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước (đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng). Tuy nhiên, theo ông Vũ Tiến Lộc, chất lượng công trình sẽ quyết định có hấp dẫn nhà đầu tư tư nhân nhận nhượng quyền hay không, do đó phải đặc biệt quan tâm chất lượng dự án.