Chiến sự Nga-Ukraine: Vì sao Nga và Putin khao khát chiến thắng ở Donbass?

Theo CNN, trận chiến lớn sắp xảy ra để giành quyền kiểm soát Donbass được cho là sẽ quyết định sự thành bại của chiến dịch quân sự đặc biệt của Tổng thống Putin ở Ukraine, sau khi lực lượng Nga phải hứng chịu những tổn thất đáng kể ở thủ đô Kiev, cũng như khắp miền trung và miền bắc Ukraine trong giai đoạn mở màn của chiến dịch.

Các hình ảnh vệ tinh cho thấy, các đoàn xe quân sự và các đơn vị tiếp tế của Nga đang tiến về Donbass để thực hiện một cuộc tấn công quy mô lớn. Ngoại trưởng Ukraine đã cảnh báo thế giới rằng trận chiến lớn sắp xảy ra ở Donbass sẽ "nhắc bạn nhớ về Chiến tranh thế giới thứ hai".

Một chiến thắng của Nga trong khu vực không chỉ có thể khiến phương Tây khiếp sợ mà còn có thể cứu vãn mục tiêu chiến tranh của Nga. Ngược lại, thất bại ở Donbass có thể khiến chiến dịch ở Ukraine của ông Putin trở thành một thất bại lịch sử.

Dù kết quả thế nào, trận chiến sắp tới ở Donbass gần như chắc chắn sẽ tàn phá nhiều hơn nữa khu vực vốn có ý nghĩa lớn về mặt lịch sử và văn hóa này.

Lịch sử Donbass và lý do khu vực này "thân" Nga

Donbass được xem là trung tâm công nghiệp quan trọng của Ukraine. Bản thân cái tên Donbass cũng được bắt nguồn từ cụm từ "Bể than Donets". Donbass trong suốt hầu hết thế kỷ 20 đã đóng vai trò là trung tâm công nghiệp lớn của Liên Xô, nhờ sản xuất ra sản lượng than đáng kể.

Markian Dobczansky, một chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Ukraine của Đại học Harvard (Mỹ) cho biết: “Liên Xô đã phát triển mạnh mẽ Donbass như một trung tâm công nghiệp. Đó là nơi tạo ra nhịp độ công nghiệp hóa mạnh mẽ của Liên Xô".

Sự gia tăng sản xuất thép và kim loại, việc tạo ra các tuyến đường sắt và sự phát triển của ngành vận tải biển ở thành phố cảng Mariupol càng giúp Donbass phát triển mạnh và trở thành trung tâm công nghiệp năng động, đa dạng, không còn đơn thuần chỉ là nơi khai thác than.

Nhưng trong 3 thập kỷ kể từ khi Liên Xô sụp đổ, sức mạnh kinh tế của khu vực đã suy giảm. Rory Finnin, Phó Giáo sư nghiên cứu về người Ukraine tại Đại học Cambridge nói với CNN rằng: “Vào những năm 1990, Donbass chứng kiến mức sàn sụt giảm mạnh về mặt kinh tế”.

Donbass giờ đây thường được ví như vùng Vành đai Rỉ sét của Mỹ - nơi vốn có các địa danh từng phát triển mạnh mẽ nhưng sau đó phải vật lộn để thích nghi. Nhưng may mắn là Donbass vẫn là trung tâm công nghiệp quan trọng của Ukraine.

Sức mạnh công nghiệp lâu đời của khu vực đã thu hút mọi người từ khắp Đông Âu tới khu vực trong thế kỷ qua. Không giống như phần lớn miền trung và miền tây Ukraine, phần lớn thiên niên kỷ qua. Donbass chịu sự kiểm soát hoặc ảnh hưởng mạnh mẽ của Nga.

Ông Dobczansky cho biết các thành phố Donbass nằm "xa các trung tâm đô thị, (và) xa các thành phố lớn" ở miền trung lẫn miền tây Ukraine. Do đó, nền chính trị thân châu Âu chịu ảnh hưởng mạnh của phương Tây ở miền tây Ukraine thường không được chấp nhận ở vùng này. 

Donbass có mối quan hệ kinh tế và xã hội chặt chẽ hơn bất cứ phần nào của Ukraine với nước láng giềng Nga. Tiếng Nga cũng là ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất ở Donbass, không giống như ở miền tây Ukraine.

Nhưng cảm giác tách biệt với thủ đô Kiev và các trung tâm đô thị khác của Ukraine cũng làm nảy sinh một loạt các phong trào địa phương, bao gồm phong trào ly khai. Lực lượng ly khai thân Nga kể từ năm 2014 đã cố gắng giành quyền kiểm soát Donbass sau khi Moscow sáp nhập Crimea.

Donbass có ý nghĩa như thế nào đối với Nga và ông Putin?

Theo CNN, mặc dù Donbass cùng với phần còn lại của Ukraine tách khỏi Liên Xô vào năm 1991, khu vực này vẫn giữa vai trò đáng kể trong tâm trí của giới lãnh đạo Nga.

Một áp phích tuyên truyền nổi tiếng của Liên Xô từ năm 1921 đã mệnh danh Donbass là "trái tim của nước Nga". Trước đó, khu vực này là một phần của khái niệm "Novorossiya," hay Nước Nga Mới, một thuật ngữ chỉ các vùng lãnh thổ về phía tây mà Nga muốn mở rộng ảnh hưởng, theo CNN.

Các chuyên gia cho rằng, những ý nghĩa lịch sử như vậy về Donbass vẫn có thể tồn tại trong thế giới quan của Tổng thống Putin. Các nhà quan sát thường cho rằng, mong muốn lớn nhất của Tổng thống Putin là xây dựng lại Liên bang Xô Viết, hoặc đơn giản là khôi phục lại "vinh quang" đã mất cho nước Nga.

Để biến những mong muốn như vậy thành hiện thực, không thể thiếu Donbass, khi nơi đây còn cộng hưởng cảm xúc với tư cách là xương sống công nghiệp của một nước Nga vĩ đại.

“Về mặt biểu tượng, Donbass rất quan trọng, Donbass đã cung cấp nguyên liệu thô cho toàn Liên bang Xô Viết", ông Dobczansky nói.

Chính bởi bối cảnh đó, Tổng thống Putin đã ủng hộ lực lượng ly khai thân Nga cách đây 8 năm. Và bây giờ, các lực lượng Nga được cho là sẽ quyết tâm giành chiến thắng trong trận chiến quyết định ở Donbass sắp tới.

"Thắng lợi ở Donbass sẽ là "phần thưởng" khuyến khích cho Nga cũng như ông Putin vì hiện Kiev đã nằm ngoài tầm kiểm soát của quân đội Nga. Nhưng đây là phần thưởng khuyến khích ý nghĩa", Samir Puri, một thành viên cấp cao trong lĩnh vực chiến tranh đô thị và chiến tranh hỗn hợp tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), đồng thời cũng từng làm quan sát viên ngừng bắn ở Donbass từ năm 2014 đến 2015 bình luận.

Theo CNN, hơn 14.000 người đã chết trong cuộc xung đột ở Donbass kể từ năm 2014, trong đó có 3.000 dân thường. Ukraine cho biết kể từ năm 2014, gần 1,5 triệu người ở Donbass đã buộc phải rời bỏ nhà cửa để tranh chiến sự.

Cuộc chiến sinh tử ác liệt

Liệu trận chiến giành Donbas sẽ là chương cuối cùng trong cuộc chiến của Nga ở Ukraine hay chỉ đơn giản là một giai đoạn tiếp theo của nó là điều vẫn còn phải xem xét. Bởi nhiều người cho rằng, nếu giành chiến thắng ở Donbass, Nga có thể mở rộng cuộc tấn công trên khắp Ukraine.

Đầu tháng này, Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba đã cảnh báo "trận chiến ở Donbas sẽ nhắc nhở các bạn về Chiến tranh thế giới thứ 2 với các cuộc hành quân, giao tranh quy mô lớn, có sự tham gia của hàng nghìn xe tăng, xe bọc thép, máy bay và pháo binh".

"Nó sẽ rất khác so với những gì mọi người đã thấy ở Kiev và Mariupol", ông Puri nói.

Sắp tới, Nga có thể sẽ cố gắng bao vây quân đội Ukraine ở phía đông và có thể tấn công từ các thành phố phía bắc nơi họ đóng quân, như Izium, cũng như từ phía nam và phía đông. Một trận chiến giành quyền kiểm soát Sloviansk đã được dự đoán trước, vì Sloviansk giữ vị trí quan trọng về mặt chiến lược trên hành lang đất liền tiềm năng của Nga.

Khi các lực lượng Nga đang tiến về Donbass để chuẩn bị cho trận đánh lớn, các chuyên gia nhận định, họ sẽ vấp phải sự kháng cự gay gắt của quân đội Ukraine - vốn hiểu biết sâu sắc và đã dốc sức bảo vệ Donbass trong gần một thập kỷ.

“Donbass đã là chiến trường trong 8 năm, vì vậy các vị trí quân sự của cả hai bên đều được củng cố cực kỳ tốt. Về mặt quân sự, người Nga chiến đấu ở Donbass sẽ thoải mái hơn so với ở KIev, Sumy hay Kharkiv. Nhưng đây cũng là nơi có những đơn vị phòng thủ mạnh và giàu kinh nghiệm nhất của quân đội Ukraine... nên người Nga sẽ phải đối mặt với sự kháng cự gay gắt nhất", ông Dobczansky bình luận.