Gian nan đấu thầu thuốc, vật tư y tế ở bệnh viện công

Kỳ I: Nỗi khổ có tiền cũng không mua được thuốc

Bệnh trọng cũng phải hoãn mổ

Mới đây, nhiều bệnh nhân tại Bệnh viện Tim Hà Nội đã lo lắng khi bị trì hoãn việc mổ tim đã dự định từ lâu chỉ vì thiếu thuốc chuyên dành cho mổ tim Protamin sulfat.

Đây là thuốc không thể thiếu trong phẫu thuật tim mạch, nếu không có thuốc này thì ca mổ tim không thể được thực hiện. Bệnh viện Tim Hà Nội đã phải mổ tim cầm chừng, chỉ mổ các ca cấp cứu, còn ca bệnh chưa nguy kịch thì phải trì hoãn.

Tại một số bệnh viện có Trung tâm tim mạch như Bệnh viện E, Bệnh viện Bạch Mai cũng có thời gian cạn kiệt loại thuốc này.

Về nguyên thiếu thuốc Protamin sulfat, ông Nguyễn Sinh Hiền, Giám đốc Bệnh viện Tim Hà Nội cho biết, loại thuốc này đang không có nguồn cung. Cả nước chỉ có 1-2 công ty trong nước nhập các thuốc này, do đó, nếu các công ty ngừng cung cấp thuốc hoặc trì hoãn vì lý do nào đó thì các bệnh viện cũng "bó tay". Bệnh viện Tim Hà Nội cũng đang gấp rút tìm nguồn để mua nhưng không có.

Trước tình trạng này, Bộ Y tế đã phải "ra tay" đôn đốc các cơ sở mua thuốc Protamin sulfat về Việt Nam. Ngày 17/8 vừa qua, 28.000 ống thuốc chuyên dùng trong mổ tim Protamin sulfat đã về đến Việt Nam, giải quyết tình trạng thiếu thuốc này ở một số bệnh viện.

Tuy nhiên, đại diện Bộ Y tế cho biết, số lượng thuốc Protamin sulfat nhập khẩu vào Việt Nam sắp tới vẫn có thể thiếu do nhu cầu tăng hơn so với số lượng dự trù hiện tại.

Lý do chính của việc này là do Protamin sulfat là thuốc chuyên khoa, chỉ sử dụng trong quy trình phẫu thuật tim - lồng ngực với nhu cầu không nhiều. Vì vậy, nhà sản xuất thường chỉ sản xuất sau khi có đơn đặt hàng từ các cơ sở khác.

Trong khi đó, các cơ sở nhập khẩu của Việt Nam sau khi nhận được dự trù từ các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh và được Bộ Y tế cấp phép nhập khẩu mới đặt hàng với nhà cung cấp thuốc nước ngoài.

Do đó, trường hợp không chủ động, kịp thời đặt hàng từ các cơ sở khám chữa bệnh với các cơ sở nhập khẩu thuốc và từ cơ sở nhập khẩu thuốc với các nhà cung cấp thuốc nước ngoài thì có thể dẫn đến việc có khoảng thời gian thiếu thuốc tạm thời khi cơ sở nhập khẩu của Việt Nam đặt hàng nhưng các nhà cung cấp thuốc nước ngoài không còn đủ hàng dự trữ để cung ứng theo yêu cầu cho thị trường Việt Nam; đồng thời, nếu chờ để sản xuất thêm thì cũng mất thời gian khá dài (khoảng vài tháng).

PSG.TS Đào Xuân Cơ – Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cũng đánh giá có khó khăn ở chuỗi cung ứng thuốc do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Hiện nhiều vật tư tiêu hao, sinh phẩm có trong thầu, trúng thầu rồi nhưng các nhà cung cấp, các công ty, đơn vị phân phối không cung cấp được.

Các công ty được trao thầu, mời thầu thì không chào thầu, không tham gia đấu thầu thuốc.

Bởi lẽ sau hơn 2 năm dịch bệnh, nhiều công ty có sản phẩm thông dụng, phổ biến, thiết yếu đã bị đứt chuỗi và phá sản, không thể cung ứng được.

Thứ ba là giá của các mặt hàng này hiện tại so với những giá đã trúng thầu trước đây trong vòng 1 năm qua đã tăng lên rất nhiều. Do vậy các công ty có báo cáo là không thể chào thầu với giá như vậy nữa vì họ sẽ bị lỗ.

Thuốc "treo trước mặt" còn trượt

Dù thiếu thuốc, thiếu vật tư y tế nhưng khi đấu thầu thầu thuốc, nhiều bệnh viện hạng đặc biệt, bệnh viện tuyến Trung ương đều có nhiều gói thầu bị "trượt".

Lý giải về việc trượt thầu, "thiếu thuốc" mà không mua được, đại diện các bệnh viện cho biết, do giá dự thầu cao hơn giá kế hoạch dẫn đến tình trạng trượt thầu.

Cụ thể, PGS.TS Phạm Tuấn Cảnh - Giám đốc Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương cho biết, tại Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương thời gian qua có 262 danh mục gồm hóa chất, vật tư không chọn được nhà thầu.

"Nhiều danh mục thuốc không có nhà thầu tham dự như 36 danh mục (thuốc nhuộm, Javel, dung dịch rửa máy...); 66 danh mục (như phim X- quang; tay dao Plasma, lưỡi cắt Hummer, các loại mũi khoan...) không vượt qua vòng đánh gía về năng lực và kinh nghiệm;

20 danh mục không vượt qua vòng đánh gía về kỹ thuật; 140 danh mục giá dự thầu cao hơn giá kế hoạch...

Đấu thầu thuốc chậm chễ, nhiều cơ sở y tế thiếu thuốc, thiếu vật tư y tế

Theo Bộ Y tế, báo cáo từ các địa phương, đơn vị cho thấy tình trạng thiếu thuốc, thiết bị, vật tư y tế đang diễn ra tại nhiều cơ sở khám chữa bệnh, ảnh hưởng đến công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Cụ thể, có 28/34 sở y tế và 12/21 bệnh viện tuyến trung ương báo cáo có tình trạng thiếu thuốc. Các loại thuốc thiếu gồm thuốc kháng sinh dự trữ dùng để điều trị bệnh nhân nặng, thuốc gây nghiện, thuốc hướng tâm thần, một số thuốc tim mạch, điều trị tăng huyết áp, thuốc điều trị sốt xuất huyết, thuốc nhãn khoa, vị thuốc cổ truyền.

26/34 sở y tế và 15/21 bệnh viện tuyến trung ương báo cáo có tình trạng thiếu vật tư tiêu hao, hóa chất. 14/34 sở y tế và 8/21 bệnh viện tuyến trung ương báo cáo có tình trạng thiếu trang thiết bị y tế.

Không chỉ thiếu thuốc, thiếu vật tư y tế dùng trong điều trị bệnh mà một số thiết bị chẩn đoán hình ảnh tại bệnh viện đang cần sửa chữa nhưng cũng không đấu thầu được thiếu bị để sửa.

Nguyên nhân do các thiết bị này chỉ có một nhà phân phối tại khu vực phía Bắc, không cung cấp được hợp đồng tương tự, không có đủ báo giá để lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu... (theo quy định đấu thầu, mỗi hồ sơ đầu thầu cần 3 báo giá để đối chiếu và lựa chọn báo giá thấp nhất - PV).

Ngoài ra, một số mặt hàng chưa có giá kê khai trên Cổng thông tin của Bộ Y tế theo Nghị định 98/2021/NĐ-CP, xác định giá kế hoạch xây dựng theo quy định hiện hành", PGS Cảnh phân tích cụ thể.

Còn tại Bệnh viện Bạch Mai, PGS Cơ cũng cho biết, 23% - 70% gói thầu hóa chất, vật tư dùng trong tiêu hóa và can thiệp tim mạch cũng trượt thầu. Ngoài ra, một số thuốc thiết yếu thiếu sử dụng trong điều trị tim mạch, thuốc kháng sinh, thuốc giải độc... cũng đang thiếu mà không có hãng thuốc chào bán, mua không được.

Hiện tại Bệnh viện Bạch Mai có 18 công ty trúng thầu thuốc, vật tư chưa cung ứng đủ theo đơn đặt hàng của bệnh viện. Trong đó, một số thuốc thiết yếu thiếu ceftriaxone, cefazolin, amikacin, vancomycin, clindamycin…

Nhiều mặt hàng không có nhà thầu tham dự do không có hàng, giá tăng cao không có lợi nhuận, không đạt kỹ thuật.

Trước đó, Bộ Y tế cũng thừa nhận có tình trạng thiếu thuốc, thiếu vật tư y tế nằm trong danh mục BHYT chi trả khiến người bệnh đáng nhẽ được BHYT chi trả thì phải bỏ tiền túi đi mua.

Đấu thầu thuốc có quá nhiều vướng mắc

Bộ Y tế chỉ ra 5 nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu thuốc, thiếu vật tư y tế tại nhiều cơ sở y tế trong thời gian qua, hầu hết các nguyên nhân đều do vướng mắc trong công tác đấu thấu thuốc.

Cụ thể, nguyên nhân thứ nhất Bộ Y tế thẳng thắn thừa nhận đó là do tâm lý lo ngại, sợ sai, sợ được thanh tra, kiểm tra, do vậy không dám làm, không dám đấu thầu, mua sắm của một số địa phương và đơn vị, mặc dù Bộ Y tế và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đã thực hiện việc phân cấp thẩm quyền mua sắm, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị.

Một số địa phương giao cho các đơn vị chủ động tự đấu thầu, thay vì đấu thầu tập trung như trước, nhưng các đơn vị vẫn tỏ ra lúng túng hoặc e ngại trong tổ chức thực hiện.

Một số doanh nghiệp, nhà cung cấp cũng e ngại trong việc cung ứng hàng hóa cho các đơn vị công do liên quan đến giá chưa hợp lý, thủ tục đấu thầu, thủ tục thanh toán phức tạp, khó khăn.

Thứ hai là việc mua sắm trong lĩnh vực y tế có lúc, có nơi xuất phát từ nhu cầu bị động, phụ thuộc nhiều vào các yếu tố như tình hình dịch bệnh, mô hình bệnh tật.

Đặc biệt là trong các năm 2020-2021 là hai năm chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19, nhiều gói thầu phải mua theo hình thức chỉ định thầu rút gọn, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp khẩn cấp để phục vụ cho nhu cầu chống dịch.

Vì ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nguồn nguyên liệu sản xuất, hàng hóa khan hiếm, giá cả hàng hóa nhiều biến động, vì vậy, việc mua sắm thuốc, vật tư y tế, hóa chất, các sinh phẩm cho phòng, chống dịch bệnh và khám, chữa bệnh càng trở nên khó khăn hơn.

Thứ 3 là việc hiểu và thực hiện Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập về thẩm quyền quyết định mua sắm từ các nguồn thu của đơn vị sự nghiệp công lập được giao tự chủ về tài chính chưa thống nhất dẫn đến việc đấu thầu, mua sắm của các đơn vị sự nghiệp công lập bị chững lại, chưa tổ chức thực hiện việc đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung cấp tài sản, hàng hoá, dịch vụ kể từ khi Nghị định này có hiệu lực.

Thứ 4: Tình trạng hết hạn số đăng ký của một số loại thuốc dẫn tới chậm thầu so với dự kiến đề ra.

Thứ 5: Do một số khó khăn, chậm có kết quả đấu thầu tập trung Quốc gia, đàm phán giá một số thuốc thuốc mua sắm tập trung quốc gia, dẫn tới các cơ sở phải thực hiện hình thức mua sắm tại cơ sở và không chủ động được thời gian, số lượng mua sắm.

Đón đọc Kỳ II: Nghịch lý "giá năm sau không được cao hơn giá năm trước"