Miễn đăng kiểm - chấm dứt điều vô lý nhưng vẫn được tồn tại hợp lý? Vì sao?

"Ừ thì..", bạn tôi – giám đốc thương hiệu của một hãng xe có số lượng phân phối hàng đầu tại thị trường Việt Nam tỏ ra khó khăn khi phải trả lời vấn đề tôi đặt ra: "Vì sao miễn đăng kiểm xe mới có lợi như vậy mà bây giờ chúng ta mới làm?". 

Thực tế, để một chiếc xe có đủ điều kiện xuất xưởng, từng bộ phận của nó đã phải trải qua mọi bước kiểm định an toàn ngay từ bên trong nhà máy. Thứ nữa, khi thành hình, chiếc xe sẽ tiếp tục được đưa qua các khâu thử nghiệm, đánh giá rồi mới tới được tay người tiêu dùng và lăn bánh. Vậy để một chuyên gia hiểu rõ chiếc xe đến từng con vít trên xe lại vấp váp trước lý do xe mới nhưng vẫn phải đi đăng kiểm thì rõ ràng có vấn đề. 

Tréo ngoe ở chỗ, 100% xe mới đi đăng kiểm không trượt bao giờ, đồng nghĩa với đây là một thủ tục thừa, chỉ gây tốn kém về nguồn lực thời gian, con người và tiền bạc. Không những thế, song song với phí đăng kiểm còn là các dịch vụ ăn theo như đăng kiểm hộ. 

"Có những điều vô lý nhưng tồn tại bằng các quy định nên buộc phải trở thành hợp lý, bởi nó mang lại lợi ích cho một nhóm người", bạn tôi kết luận.

Năm 2008, tổng số xe trên địa bàn Hà Nội là 287.655 chiếc (không tính xe tải). 14 năm sau, toàn thành phố có thêm khoảng 700.000 chiếc, nâng tổng số xe ô được quản lý thành 1.062.423. Chỉ cần tính riêng số phát sinh này nhân với 340.000 đồng sẽ cho ra một con số khổng lồ trong hoạt động đăng kiểm xe mới thu về cho Bộ Giao thông vận tải và các trung tâm đăng kiểm.

Với đăng kiểm xe mới, ở các nước như Đức, Nhật Bản, và một số bang tại Mỹ, việc đăng kiểm chỉ bắt đầu khi chiếc xe ở tuổi thứ 2, thứ 3. Hay ở bang New South Wales, Úc, chiếc xe trên 5 năm tuổi bắt buộc phải có kiểm tra an toàn điện tử trước khi gia hạn đăng kiểm. 

Các hạng mục kiểm tra bao gồm tình trạng chung của chính chiếc xe (hệ thống treo, tình trạng thân vỏ...) và một số hạng mục của thiết bị an toàn cơ bản như lốp, phanh, đèn, kính chắn gió, gương chiếu hậu, hệ thống lái, dây an toàn, hệ thống phanh... 

Đồng thời kiểm soát việc thay đổi độ cao gầm xe, không thay đèn pha quá sáng, không lắp đèn lên nóc xe tải chỉ được thực hiện khi chiếc xe đã có tuổi thọ vài năm.

Trong khi đó, các quốc gia chỉ đặc biệt chú trọng tới tình trạng khí thải, trong khi công đoạn này đã được kiểm soát chặt chẽ từ bên trong nhà máy để phù hợp với quy định tại thị trường quốc gia đó. Điều này khiến nhiều người chẳng hiểu xe mới ở Việt Nam phải đi đăng kiểm để làm gì?

Không chỉ đối với xe mới, trong hoạt động đăng kiểm với xe cũ từ lâu cũng tồn tại nhiều bất cập. Hiện nay, các vật tư phụ tùng thay thế trên thị trường đã đa dạng, có chất lượng tốt giúp cho những chiếc xe vận hành đảm bảo trong thời gian dài hơn nhưng quy định cũ vẫn buộc hầu hết các loại phương tiện phải kiểm định mỗi 6 tháng với xe cá nhân trên 12 năm, xe chở khách trên 5 năm, xe tải trên 7 năm, thậm chí ngắn hơn là mỗi 3 tháng với xe trên 15 năm. 

Mặt khác, quy trình kiểm định khắt khe bậc nhất tại Việc Nam cũng dẫn đến những vấn đề tiêu cực, o ép chủ xe để tham nhũng "vặt", vòi vĩnh "thuốc-nước". Tình trạng này diễn ra trong thời gian dài và phổ biến tới mức không ít người còn tỏ ra áy náy khi không phải "để quên" thứ gì trên xe. 

Thời gian vừa qua những vi phạm được lực lượng chức năng phát hiện đã làm tỏ tường mặt trái trong hoạt động đăng kiểm. 

Điều này khẳng định rằng Bộ Giao thông vận tải cần phải có biện pháp mạnh để thay đổi, xóa bỏ những thứ "vô lý nhưng phải tồn tại một cách hợp lý" để lấy lại lòng tin trong Nhân dân, đưa đăng kiểm trở lại đúng với mục đích kiểm soát an toàn, bảo vệ môi trường.

Thông tư 02 sửa đổi quy định về kiểm định an toàn kỹ thuật, bảo vệ môi trường phương tiện giao thông cơ giới đường bộ chính là cách để sửa chữa điều vô lý đó và ngay lập tức nhận được sự tán thành rất lớn của người dân.

Một người bạn khác của tôi đang là chủ doanh nghiệp kinh doanh vận tải có 170 đầu xe ngay khi nhận được thông tin về quy định mới đã tỏ ra hồ hởi, vui mừng vì trước mắt sẽ giảm được chi phí lớn. Bởi đối với doanh nghiệp vận tải, những tác động cực mạnh của dịch bệnh, giá nhiên liệu, nguồn khách hàng khiến họ phải thoi thóp thở. 

Với 170 đầu xe, khi thời gian đăng kiểm được kéo giãn đồng nghĩa doanh nghiệp sẽ đỡ phải chi ra vài chục triệu đồng mỗi năm. Đó là khoản tiền quý giá giúp chủ doanh nghiệp có thêm vốn tái cơ cấu. 

Có phải chứng kiến được khuôn mặt như mới được kéo dãn của chủ doanh nghiệp mới thấy chính sách vừa phù hợp thực tiễn, vừa được nhân dân ủng hộ này lẽ ra phải được Bộ Giao thông vận tải đưa ra từ lâu.