Nhiều tiêu cực khi mua, cho thuê nhà ở xã hội

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Chỉ thị số 34/CT-TTg ngày 11/12/2025 về việc chấn chỉnh, tăng cường minh bạch, phòng ngừa tiêu cực trong việc xét duyệt, mua - bán, cho thuê nhà ở xã hội.

Chỉ thị nêu rõ, thực tiễn triển khai việc xét duyệt, mua, thuê mua, cho thuê nhà ở xã hội trong thời gian gần đây tại một số dự án tại: Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM,... cho thấy còn một số tồn tại, bất cập và nguy cơ phát sinh tiêu cực.

Thứ nhất, hiện tượng tập trung đông người khi nộp hồ sơ, thiếu điều tiết quy trình tiếp nhận dẫn đến bức xúc, tạo điều kiện phát sinh các dịch vụ tiêu cực. Thứ hai, xuất hiện tình trạng "cò mồi", môi giới trái phép, "chạy suất", hứa hẹn "trúng bốc thăm", quảng cáo “suất ngoại giao", "làm hồ sơ đảm bảo trúng".

Thứ ba, một số cá nhân lợi dụng chính sách, nộp hồ sơ tại nhiều dự án, nhờ người thân đứng tên. Thứ tư, việc công khai thông tin dự án, số căn hộ, kết quả xét duyệt, danh sách người mua tại một số dự án còn chưa kịp thời, chưa đồng bộ, gây khó khăn cho giám sát xã hội.

Thứ năm, một số dự án nhà ở xã hội công bố giá bán cao hơn mặt bằng chung đến 30 - 40% khiến người dân hoang mang, băn khoăn về tính chính xác. Thứ sáu, công tác hậu kiểm sau khi ký hợp đồng, theo dõi chuyển nhượng... chưa thực sự hiệu quả, tiềm ẩn nguy cơ đầu cơ, trục lợi chính sách.

Những tồn tại trên, nếu không kịp thời chấn chỉnh và xử lý nghiêm, sẽ làm giảm niềm tin của người dân, ảnh hưởng đến tính công bằng xã hội, gây méo mó chính sách, tạo môi trường dễ phát sinh tiêu cực, lợi ích nhóm và tạo ra thị trường ngầm trong tiếp cận nhà ở xã hội.

Để kịp thời chấn chỉnh, khắc phục các tồn tại nêu trên, bảo đảm việc xét duyệt, bán, thuê mua, cho thuê nhà ở xã hội đúng đối tượng, đúng quy định pháp luật, công khai, minh bạch, công bằng và hiệu quả, Thủ tướng chỉ thị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chịu trách nhiệm toàn diện về kết quả thực hiện chính sách phát triển, bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở xã hội trên địa bàn.

Ngoài ra, chỉ đạo Sở Xây dựng và các Sở ngành liên quan của địa phương thực hiện nghiêm trình tự, thủ tục bán, cho thuê mua, cho thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật.

Trong đó, cần công khai dự án sau khi khởi công, trong đó bao gồm các thông tin: tên dự án, chủ đầu tư, địa điểm xây dựng dự án; địa chỉ liên lạc, địa chỉ nộp đơn đăng ký; tiến độ thực hiện; quy mô dự án; số lượng căn hộ; giá bán (tạm tính); thời gian bắt đầu và kết thúc nhận đơn đăng ký và các nội dung khác có liên quan. Việc công bố công khai thực hiện trên Trang Thông tin điện tử của Sở Xây dựng, UBND cấp xã nơi có dự án; đăng tải ít nhất 1 lần tại báo là cơ quan ngôn luận của chính quyền địa phương.

Chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội không được thu tiền đặt cọc ngoài quy định

Đối với chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội, Thủ tướng yêu cầu phải thực hiện nghiêm trình tự, thủ tục mua bán nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật; công bố công khai các thông tin của dự án nhà ở xã hội trên trang thông tin của doanh nghiệp mình.

Áp dụng các giải pháp, công nghệ số để tạo thuận lợi cho người dân như: hướng dẫn, phát hồ sơ trên cổng thông tin điện tử để hạn chế tập trung đông người; tiếp nhận hồ sơ, xếp hàng trực tuyến... Khi quá tải hồ sơ, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như: bổ sung điểm tiếp nhận, tăng nhân sự hỗ trợ; phân chia thời gian nhận hồ sơ để tránh tập trung tại một thời điểm;...

Tổ chức bốc thăm công khai trong trường hợp số hồ sơ đăng ký mua, thuê mua nhiều hơn số căn hộ, có đại diện Sở Xây dựng địa phương tham gia giám sát; khuyến khích mời thêm cơ quan báo chí, truyền thông để tăng tính minh bạch.

Không được thu tiền đặt cọc hoặc ủy quyền cho các cá nhân, sàn giao dịch thu tiền đặt cọc ngoài quy định; chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng để phát hiện, xử lý nghiêm đối với các tổ chức, cá nhân, sàn giao dịch, môi giới mượn danh nghĩa "hỗ trợ, tư vấn" để trục lợi. Tính đúng, tính đủ các chi phí để xác định giá bán, giá thuê - mua nhà ở xã hội đúng quy định pháp luật.

Thủ tướng cũng lưu ý người dân có nhu cầu mua nhà ở xã hội phải chủ động tìm hiểu quy định pháp luật để không bị lợi dụng, trục lợi. Nộp hồ sơ, thực hiện các thủ tục mua, thuê mua trực tiếp với chủ đầu tư, không thông qua các tổ chức, cá nhân tư vấn, môi giới hay sàn giao dịch; chủ động tìm kiếm thông tin về nhà ở xã hội tại các kênh chính thống.

Kê khai và chịu trách nhiệm về tính trung thực của hồ sơ đăng ký. Trường hợp phát hiện vi phạm, không đúng đối tượng, không đảm bảo điều kiện về thu nhập, nhà ở sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật; nếu đã thực hiện mua - bán sẽ bị thu hồi căn hộ, phạt hành chính và công khai thông tin theo quy định.

Đặc biệt, chỉ nộp hồ sơ tại một dự án, không nhờ người khác đứng tên hộ hồ sơ; thực hiện việc quản lý, sử dụng nhà ở xã hội đúng quy định, chỉ được bán lại nhà ở xã hội đã mua cho đối tượng khác theo đúng quy định của pháp luật.