"Ngân hàng bóng tối" nở rộ kéo theo nguy cơ khủng hoảng nợ tại Trung Quốc

Ngành sản xuất và dịch vụ đã chứng kiến doanh thu phục hồi so với quý III, dù lợi nhuận vẫn đang giảm đáng kể, trích dẫn đánh giá hàng quý của China Beige Book về nền kinh tế Trung Quốc dựa trên kết quả cuộc khảo sát 3.300 doanh nghiệp.

3 kết quả quan trọng trong khảo sát:

Đầu tiên, có những dấu hiệu đáng quan ngại về dòng tiền yếu trên thị trường. Báo cáo từ China Beige Book cho hay: “Thị trường dễ dàng làm mờ đi một phần quan ngại xoay quanh xu thế dòng tiền, vì cơ chế pháp luật Trung Quốc có “độ vênh” đáng kể với những tiêu chuẩn quốc tế. Nhưng ngay cả khi xét trên góc độ cơ chế của Trung Quốc, dễ thấy các khoản phải trả và trả chậm trong quý IV đã tăng đến mức kỷ lục từng ghi nhận”.

Xu hướng thứ 2 là các đơn đặt hàng mới tiếp tục giảm bất chấp việc doanh nghiệp báo cáo doanh thu phục hồi trong quý IV. “Nhu cầu người tiêu dùng có vẻ như đang không bắt kịp diễn biến thị trường” - báo cáo nhận định.

Cuối cùng, nền kinh tế Trung Quốc đã chứng kiến mức vay nợ của doanh nghiệp đạt kỷ lục trong quý IV, cũng theo kết quả khảo sát. Lượng đơn xin cho vay lên mức cao nhất mọi thời đại trong khi các trường hợp bị từ chối cho vay thì giảm xuống mức thấp nhất mọi thời đại. “Lần đầu tiên kể từ năm 2012, chúng ta chứng kiến 4 lĩnh vực cốt lõi của nền kinh tế Trung Quốc là sản xuất, bán lẻ, dịch vụ và tài chính đều ghi nhận hơn 30% doanh nghiệp đi vay”.

Nguy cơ khủng hoảng từ Shadow Bank (ngân hàng bóng tối)

Cuộc khảo sát cũng cho thấy sự trở lại của các ngân hàng bóng tối đằng sau sự gia tăng của những khoản vay kinh doanh.

Shadow Bank, hay còn gọi là ngân hàng bóng tối, tín dụng đen, ám chỉ các hoạt động cho vay không được kiểm soát, chuyên cung cấp dịch vụ cho vay tới những doanh nghiệp có nhu cầu vay nhưng không đáp ứng đủ các tiêu chuẩn khắt khe của ngân hàng truyền thống. Rủi ro từ shadow bank vì thế cũng cao hơn.

Dữ liệu từ khảo sát của China Beige Book mới đây chỉ ra rằng tỷ lệ vay từ các tổ chức cho vay phi ngân hàng, đa số là từ các shadow bank đã tăng từ 29% hồi quý IV/2013 lên gần 40% trong quý IV/2019, một mức tăng kỷ lục. Đây cũng là quý thứ ba liên tiếp mà các khoản vay từ ngân hàng bóng tối chiếm tới 2/5 tổng số khoản vay bất chấp việc Bắc Kinh từ lâu đã tuyên bố xóa sổ những dịch vụ cho vay ngầm như vậy, theo China Beige Book. Các công ty tư nhân nhỏ là đối tượng đi vay chủ yếu của shadow bank vì so với các doanh nghiệp lớn hay doanh nghiệp nhà nước, họ gặp khó khăn hơn trong việc vay vốn ngân hàng. 

Việc hoạt động tín dụng ngầm tăng trưởng được xem là một trong những nguyên nhân lớn thúc đẩy khủng hoảng nợ, do nó cung cấp dịch vụ cho vay tới những đối tượng không đủ tiêu chuẩn đi vay, không đảm bảo khả năng thanh toán. 

Ông Shehzad Qazi, CEO China Beige Book cho hay: “Các hoạt động vay vốn đã tăng liên tiếp trong mọi lĩnh vực ngoại trừ ngành sản xuất (ngành mà hoạt động vay vốn đã tăng 5 quý liên tiếp tính đến quý III/2019). Nhưng quý IV đã chứng kiến sự tăng trưởng đột biến trong hoạt động vay nợ, từ cả thị trường cho vay và trái phiếu, nơi mà dòng tiền có xu hướng thắt chặt đáng kể”. 

Ảnh hưởng của chiến tranh thương mại

Hoạt động sản xuất của Trung Quốc vẫn mạnh mẽ một cách đáng kinh ngạc bất chấp cuộc chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới kéo theo mức thuế quan trừng phạt và trả đũa với hàng trăm tỷ USD hàng hóa. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm mạnh trong nửa cuối năm 2019 sau khi các mức trừng phạt thuế quan của Trung Quốc có hiệu lực; nhưng cuộc khảo sát mới đây của China Beige Book chỉ ra rằng doanh thu lĩnh vực sản xuất trong quý IV vẫn vượt trội và lợi nhuận vẫn duy trì ở mức ổn định. 

Ông Shehzad Qazi nhận định: “Thỏa thuận giai đoạn 1 sẽ đảm bảo lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc không trở nên tồi tệ hơn trong năm tới do ảnh hưởng của thương chiến”.

Dù vậy, China Beige Book vẫn cảnh báo rủi ro giảm tốc kinh tế trong năm 2020 do lượng hàng tồn kho của các nhà sản xuất tăng lên khi cung vượt quá cầu, cùng với sự suy yếu của các lĩnh vực kinh tế khác. “Dù chi tiêu tiêu dùng vẫn đang ổn định, nó không thể trở thành động lực vực dậy kinh tế khi các lĩnh vực khác đều đang khó khăn” - ông Qazi cho hay.