Ngành ngân hàng: NIM đang bị thu hẹp, rủi ro thanh khoản gia tăng

Tăng trưởng lợi nhuận toàn ngành ngân hàng chậm lại do NIM thu hẹp

Báo cáo phân tích mới đây của VIS Rating nhận định, 9 tháng đầu năm nay, phần lớn các ngân hàng ghi nhận ROAA và NIM giảm theo quý (QoQ), đặc biệt các ngân hàng nhỏ chịu mức giảm lợi nhuận đáng kể nhất do chi phí huy động tiền gửi tăng cao trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt. Các ngân hàng này và một số ngân hàng quy mô vừa (ví dụ: OCB) ghi nhận sự suy giảm chất lượng tài sản và chi phí tín dụng cao. 

Trong khi đó, xu hướng lợi nhuận của các ngân hàng lớn có sự phân hóa. Cụ thể, một số ngân hàng (ví dụ: TCB, MBB, ACB) bị ảnh hưởng bởi thu nhập từ dịch vụ bảo hiểm, ngoại hối (FX) và đầu tư chứng khoán giảm, trong khi một số ngân hàng khác hưởng lợi từ nỗ lực giảm rủi ro trước đó đã giảm mạnh chi phí tín dụng (ví dụ: VPB) và tăng lợi nhuận thu hồi nợ (ví dụ: CTG, VCB). 

Theo đó, nhóm phân tích kỳ vọng phần lớn trong số 25 ngân hàng được nhóm phân tích thống kê sẽ đạt được mục tiêu lợi nhuận cả năm, đặc biệt là các ngân hàng quốc doanh và các ngân hàng lớn có sự tăng trưởng cho vay doanh nghiệp mạnh mẽ. Với tốc độ tăng trưởng tín dụng tiếp tục được cải thiện, VIS Rating kỳ vọng ROAA toàn ngành sẽ cải thiện lên 1,6% cho cả năm 2024 từ mức 1,5% trong năm trước.

Đáng chú ý, VIS Rating đánh giá, bộ đệm rủi ro vẫn ở mức yếu. Tính đến hết quý 3/2024, tỷ lệ vốn chủ sở hữu hữu hình trên tổng tài sản hữu hình (TCE/TA) toàn ngành không thay đổi so với cùng kỳ năm trước, ở mức 8.8% do tăng trưởng lợi nhuận chậm lại. 

Trong khi đó, gần 20% ngân hàng trong đánh giá của nhóm phân tích có hồ sơ an toàn vốn yếu, bao gồm các ngân hàng nhỏ với lợi nhuận mỏng và một số ngân hàng quốc danh bị hạn chế trong việc tăng vốn mới. Tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LLCR) toàn ngành tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ, đạt 83% vào cuối 9T2024, dẫn dắt bởi VietinBank do tăng mức trích lập dự phòng và giảm nợ có vấn đề. 

LLCR của MBB giảm xuống mức thấp nhất trong 5 năm, còn 69%, do khoản vay của doanh nghiệp bất động sản lớn trở thành nợ xấu. Phần lớn các ngân hàng nhỏ và vừa tiếp tục có LLCR dưới mức trung bình của ngành. Một số ngân hàng (ví dụ: CTG, VCB) đang chờ phê duyệt từ cơ quan quản lý để hoàn thành việc chi trả cổ tức bằng cổ phiếu, điều này sẽ giúp các ngân hàng giữ lại vốn.

Rủi ro thanh khoản ngân hàng gia tăng 

Rủi ro thanh khoản đang gia tăng khi các ngân hàng ngày càng phụ thuộc vào nguồn vốn thị trường ngắn hạn và lãi suất liên ngân hàng tăng mạnh. Tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) của toàn ngành duy trì ổn định ở mức 19% tổng dư nợ cho vay khách hàng trong 9 tháng đầu năm.

Trong đó, OCB ghi nhận mức tăng lớn nhất, 3% so với cùng kỳ, nhờ các nỗ lực chuyển đổi số. Tỷ lệ cho vay trên tiền gửi (LDR) toàn ngành vẫn ở mức cao, đạt 106%. Theo các chuyên gia của VIS Rating, các ngân hàng nhỏ và vừa (ví dụ: BVB, ABB, LPB, NAB, MSB) tăng chi phí huy động vốn cao hơn để duy trì tiền gửi và tăng cường vay liên ngân hàng ngắn hạn. 

Diễn biến thị trường cũng phản ánh từ giữa tháng 10/2024, lãi suất liên ngân hàng qua đêm đã tăng 3,5%, lên mức trung bình 6% sau những áp lực tỷ giá và thanh khoản thị trường thắt chặt hơn. "Lãi suất liên ngân hàng nếu tiếp tục duy trì ở mức cao trong thời gian tới sẽ làm tăng rủi ro thanh khoản đối với các ngân hàng nhỏ và vừa", các chuyên gia VIS Rating nhận định.

Cập nhật tại phiên ngày 21/11 cho thấy, lãi suất liên ngân hàng thực tế sau nhiều động thái can thiệp của Ngân hàng Nhà nước. Tại 20/11, lãi suất bình quân liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm ghi nhận áp dụng 19/11 là 5,31%; 1 tuần là 5,34%, 2 tuần là 5,60% và 3 tháng là 5,40%. 

Trước đó, lãi suất qua đêm trên thị trường liên ngân hàng đã vọt lên mức 5,5% vào đầu tháng 11/2024, cao nhất kể từ tháng 4/2023 và có thời điểm dâng cao 6%, khiến NHNN đã phải phát hành gần 100.000 tỷ đồng tín phiếu, "bơm" hơn 200.000 tỷ đồng qua thị trường mở (OMO). Qua đó, để đưa lãi suất liên ngân hàng tạm thời về mức như hiện tại.