Sau 2 kỳ thí điểm, đã đến lúc cần có Sở An toàn thực phẩm cho TP.HCM?

Sau 6 năm vẫn tiếp tục thí điểm?

Ban Quản lý an toàn thực phẩm (ATTP) TP.HCM được thí điểm thành lập từ ngày 5/6/2017, đến nay đã trải qua 2 kỳ hoạt động thí điểm. Lãnh đạo TP.HCM nhận định, mô hình Ban Quản lý ATTP là "chiếc áo đã chật" với đặc thù đô thị đặc biệt như TP.HCM.

PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan, Trưởng Ban Quản lý ATTP TP.HCM cho biết, đây là mô hình thí điểm tập hợp lực lượng quản lý ATTP từ 3 sở: Y tế, Công thương và NN&PTNT, với nhiệm vụ làm đầu mối thống nhất tham mưu cho UBND TP.HCM trong thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ATTP, xây dựng kế hoạch và triển khai các hoạt động bảo đảm ATTP cho cộng đồng. Cho đến nay, ban đã trải qua 6 năm thí điểm thực hiện mô hình.

Việc thành lập Ban Quản lý ATTP đã giải quyết được hạn chế trong cơ chế phối hợp giữa các sở, ngành khi có đơn vị chịu trách nhiệm cụ thể về ATTP. 

Bên cạnh đó, có Ban Quản lý sẽ tập trung đầu mối thanh tra, kiểm tra. Việc này tạo thuận lợi cho người dân khi chỉ có một cơ quan quản lý ATTP cấp TP tiến hành thanh tra, kiểm tra cơ sở với tần suất theo quy định.

Theo bà Lan, trước đây quy định chia ra cho mỗi ngành quản lý một loại thực phẩm nhất định nhưng có những sản phẩm không biết thuộc quyền quản lý của ai.

Ví dụ, sữa tươi khi mới vắt ra thì do Sở NN&PTNT quản lý, nhưng khi sữa chế biến thành bột bày bán thì do Sở Công Thương quản lý. Đến khi sữa bổ sung thêm một số thực phẩm chức năng tốt cho sức khỏe thì do Sở Y tế quản lý.

Bà Lan cho rằng cách quản lý này tạo ra các "khoảng trống" giữa các sở, khi có sự việc tiêu cực về vệ sinh an toàn xảy ra thì "nhìn nhau, không biết trách nhiệm của ai".

Sau 6 năm hoạt động thí điểm (2 kỳ thí điểm, mỗi kỳ 3 năm), điều nhận thấy rõ nhất là tỷ lệ thực phẩm sạch tăng lên, việc lấy mẫu kiểm nghiệm giám sát chất lượng nhiều hơn và tỷ lệ mẫu đạt chất lượng tốt nhiều hơn trước.

Tuy nhiên, bà Phạm Khánh Phong Lan nhìn nhận, Ban Quản lý ATTP không phải là "cây đũa thần", vẫn còn các vụ ngộ độc, mất vệ sinh ATTP gây bức xúc dư luận.

Theo bà Lan, vì là mô hình mới, chưa có trong hệ thống văn bản pháp luật, lại đang trong thời gian thí điểm nên ban đã gặp một số vướng mắc về pháp lý (thẩm quyền thanh tra, ra quyết định xử phạt) cũng như tổ chức nhân sự (tuyển dụng, chuyển đổi công chức, viên chức). 

Chẳng hạn, về công tác thanh tra kiểm tra, hiện nay Ban Quản lý mới chỉ thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra chuyên ngành, chưa có chức năng thanh tra hành chính vì đây không phải là sở.

Thực tế hiện nay quản lý ATTP ở Việt Nam được phân công cho 3 Bộ: Y tế, Công thương và NN&PTNT. Theo ngành dọc xuống các tỉnh, thành là một phần lực lượng của 3 sở tương ứng nhưng việc phối hợp còn nhiều lúng túng. Ban Chỉ đạo liên ngành về ATTP từ trung ương đến tỉnh, thành, quận, huyện còn mang tính mặt trận, cũng không thể làm thay cho một cơ quan quản lý chính.

Sở An toàn thực phẩm sẽ làm gì?

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Dương Anh Đức nhìn nhận, trước khi thí điểm mô hình Ban Quản lý ATTP TP.HCM, việc quản lý này được chia ra nhiều cơ quan quản lý nhà nước khác nhau đã nảy sinh một số bất cập.

Sau 6 năm thí điểm đã nhìn thấy những điểm sáng: việc quản lý tập trung hơn, không phát sinh thêm biên chế. Ngược lại, lượng công chức, viên chức giảm đều qua các năm (từ 488 người xuống 381 người như hiện nay) cho thấy công tác quản lý hiệu quả hơn.

Các vụ việc vi phạm ATTP giảm, kể cả số lượng lẫn quy mô. Đây là minh chứng cho thấy mô hình này về cơ bản đã đạt được những mục tiêu ban đầu đặt ra. 

"TP.HCM đã qua 2 chu kỳ thí điểm, nên mong muốn nhất của thành phố là được sự chấp thuận của Chính phủ để chính thức hóa bằng việc thành lập Sở An toàn thực phẩm TP.HCM trên cơ sở Ban Quản lý ATTP TP.HCM hiện nay để việc quản lý ATTP trên địa bàn chuyên nghiệp, hiệu quả hơn", ông Dương Anh Đức nhấn mạnh.

Trong tờ trình về đề án lập Sở An toàn thực phẩm, sở này sẽ có đầy đủ cơ sở pháp lý nhằm tháo gỡ vướng mắc trong công tác thanh tra chuyên ngành. Đồng thời bổ sung quy định công chức thanh tra chuyên ngành có thẩm quyền thanh tra và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực ATTP, giúp cơ quan này hoạt động hiệu quả và phù hợp với quy định của pháp luật.

Sở sẽ chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về ATTP trong suốt quá trình sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản, vận chuyển, lưu thông, phân phối, kinh doanh đối với thực phẩm, phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến, dụng cụ, vật liệu bao gói, chứa đựng thực phẩm.

Đồng thời, sở có chức năng cấp, đình chỉ, thu hồi các loại giấy chứng nhận, giấy xác nhận, giấy tiếp nhận; triển khai hoạt động phòng ngừa, khắc phục sự cố về ATTP, ngộ độc thực phẩm...

Sở An toàn thực phẩm TP.HCM cũng thực hiện các hoạt động chuyên môn, kỹ thuật về kiểm nghiệm thực phẩm; phối hợp với các sở, ngành kiểm tra hướng dẫn trong trồng trọt, chăn nuôi, đánh bắt, khai thác sản phẩm, phòng chống thực phẩm giả; sản xuất thuốc, thực phẩm chức năng cùng nhiều chức năng khác...

"Hiện nay, có một số ý kiến cho rằng việc thành lập Sở An toàn thực phẩm TP.HCM là tăng thêm biên chế, đi ngược lại chủ trương tinh gọn bộ máy. Tuy nhiên, Sở An toàn thực phẩm TP.HCM trên cơ sở thí điểm Ban Quản lý ATTP. Thí điểm mà thành công thì phải thành chính thức, không thể cứ thí điểm mãi", bà Phạm Khánh Phong Lan nhận định.