Thuế đối ứng của chính quyền Trump 2.0: Công bằng hay không?

Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục theo đuổi các chính sách thuế quan hà khắc. Mặc dù ông Trump thường sử dụng “quân bài” này để đàm phán, nhưng lộ trình áp thuế của ông vẫn gây bất ngờ và luôn là chủ đề nổi bật trên các mặt báo trong hai tháng đầu năm nay.

Mới đây nhất, ông Trump đã tuyên bố sẽ triển khai cơ chế thuế đối ứng với các quốc gia có hoạt động thương mại với Mỹ. Dù Việt Nam là một trong những quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ nhưng chính quyền Trump 2.0 vẫn chưa đề cập trực tiếp đến vấn đề này.

Nhấn mạnh lại, trước khi nhậm chức, ông Trump từng nhiều lần tuyên bố sẽ áp thuế quan lên các quốc gia ghi nhận thặng dư thương mại cao đáng kể với Mỹ. Ở những phân tích trước, bao gồm Báo cáo Cập nhật vĩ mô T11/24 (đánh giá bối cảnh Trump 2.0) và Báo cáo Chiến lược năm 2025, nhóm chuyên gia VNDirect đã chỉ ra nguy cơ Việt Nam bị áp thuế khi ghi nhận thặng dư thương mại 104,6 tỷ USD với Mỹ vào năm 2024, tăng 26% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, các nhà phân tích chỉ ra rằng, hiện tại, các chính sách thuế quan hiện tại của Mỹ dường như không chỉ đơn thuần nhằm giải quyết vấn đề mất cân đối thương mại, mà đang ưu tiên hơn vào các tranh chấp giữa Mỹ và các đối tác liên quan tới buôn bán ma túy/nhập cư trái phép, thể hiện qua việc Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc, Canada, và Mexico.

Đơn cử, vào ngày 13/02, ông Trump đã ký một biên bản ghi nhớ về kế hoạch áp thuế đối ứng với tất cả các quốc gia có hoạt động thương mại với Mỹ, tức nếu một quốc gia áp dụng thuế quan lên Mỹ, Mỹ sẽ đáp trả lại bằng thuế quan lên hàng nhập khẩu từ quốc gia đó.

Mặc dù nghe có vẻ đơn giản như logic “có đi có lại”, nhưng việc thực hiện một cơ chế thuế đối ứng trên diện rộng như vậy đòi hỏi phải phân tích tỉ mỉ, vì thuế đối ứng của chính quyền Trump không chỉ bao gồm thuế quan trực tiếp đối với hàng hóa Mỹ mà còn bao gồm cả các rào cản phi thuế quan như thuế giá trị gia tăng (VAT), trợ cấp Chính phủ, chính sách tỷ giá, vốn gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu của Mỹ.

"Điều này nhấn mạnh sự phức tạp trong việc đưa đến kết luận cuối cùng cho mức thuế đối ứng cụ thể tới từng quốc gia", nhóm phân tích VNDirect nêu quan điểm.

Việt Nam có chịu tác động từ thuế quan đối ứng của Mỹ?

Theo ông Trump, Mỹ áp thuế đối ứng nhằm mục đích “cân bằng thuế quan”, tức bất kỳ quốc gia nào áp thuế đối với Mỹ, Mỹ sẽ áp thuế lại, “không hơn, không kém”.

Nhóm phân tích cho biết, khi thực hiện nghiên cứu chênh lệch thuế AHS (thuế nhập khẩu thực tế) theo phương pháp bình quân gia quyền của các quốc gia nhập siêu lớn nhất với Mỹ vào năm 2022 (Hình 5), chúng tôi nhận thấy vị thế thương mại của Việt Nam tương đối an toàn với ba luận điểm chính.

Cụ thể, dữ liệu từ World Integrated Trade Solutions (WITS) do World Bank thu thập và cung cấp các dữ liệu thống kê thương mại, thuế quan và phi thuế quan từ nhiều nguồn dữ liệu uy tín, cho thấy, mức thuế AHS Việt Nam áp dụng lên hàng nhập khẩu từ Mỹ vào năm 2022 ở mức 2,85%, trong khi thuế quan Mỹ áp dụng cho hàng hóa Việt Nam ở mức 4,63%.

Như vậy, Việt Nam không áp thuế nhập khẩu cao hơn Mỹ, khác hẳn các quốc gia như Hàn Quốc, Trung Quốc, và Mexico - nơi có chênh lệch đáng kể giữa thuế quan áp dụng lên hàng hóa Mỹ và thuế quan từ Mỹ, từ đó sẽ phải đối mặt với rủi ro bị áp thuế đối ứng cao hơn.

Bên cạnh đó, khi quan sát xu hướng thuế quan áp dụng lên hàng nhập khẩu Mỹ từ các quốc gia nhập siêu lớn nhất với Mỹ, thuế AHS Việt Nam áp dụng lên Mỹ tương đối thấp và có xu hướng ổn định theo thời gian.

Điều này trái ngược hoàn toàn với mức thuế cao đối với hàng hóa Mỹ và thường xuyên biến động lớn từ các nước như Hàn Quốc và Trung Quốc. Quan sát này củng cố nhận định của chúng tôi rằng Việt Nam không có hành động đáng kể nào để giảm thiểu khả năng cạnh tranh thương mại của Mỹ.

Do đó, ở kịch bản chính quyền ông Trump chính thức triển khai thuế đối ứng, với nhận định mức thặng dư thương mại cao của Việt Nam không dựa trên những canh tranh không công bằng với phía Mỹ, triển vọng xuất khẩu Việt Nam vẫn tương đối ổn định so với các đối tác thương mại khác của Mỹ.

Cuối cùng, chuyên gia VNDirect cho rằng, vì mức thuế đối ứng từ Mỹ bao gồm cả các biện pháp phi thuế quan, dựa trên cơ sở bao gồm tỷ lệ bao phủ (Coverage ratio), đo lường bao nhiêu hàng nhập khẩu của một quốc gia phải tuân theo ít nhất một biện pháp phi thuế quan, và tỷ lệ tần suất (Frequency ratio), cho biết có bao nhiêu loại hàng hóa khác nhau phải tuân theo ít nhất một biện pháp phi thuế quan, bất kể giá trị thương mại.

Đáng chú ý, tỷ lệ bao phủ của Việt Nam ít hơn một nửa so với các quốc gia khác, thể hiện “độ mở thương mại” của Việt Nam lớn hơn nhiều các quốc gia khác. Trong khi tỷ lệ tần suất của Việt Nam cao hơn một chút so với các nước khác, mức độ chênh lệch là không đáng kể. Như vậy, Việt Nam không lạm dụng các biện pháp phi thuế quan để cạnh tranh thương mại “không sòng phẳng” trong thương mại quốc tế. Điều này sẽ bảo vệ Việt

Nam trong bối cảnh đội ngũ của chính quyền Trump thực hiện đánh giá chính sách thuế quan và phi thuế quan từ các đối tác thương mại của Mỹ.

Tựu chung lại, nhóm phân tích vẫn “lạc quan thận trọng” về tác động từ chính sách thuế đối ứng của Trump đối với triển vọng xuất khẩu Việt Nam.

Khoảng thời gian chờ đến khi thuế đối ứng được công bố vào tháng 4/2025 có thể giúp Việt Nam chủ động tìm kiếm các giải pháp thu hẹp phần nào chênh lệch thương mại với Mỹ thông qua việc tăng nhập khẩu từ Mỹ, theo đuổi các hiệp định thương mại mà Mỹ có lợi ích, v.v., từ đó thể hiện mình là đối tác thương mại đáng tin cậy, giúp giảm thiểu rủi ro bị phía Mỹ áp thuế quan hà khắc.

Mặc dù nhiều tổ chức nghiên cứu đã và đang phân tích chênh lệch thuế quan giữa Mỹ và các đối tác thương mại lớn, có những ghi nhận về khác biệt số liệu, điều này có thể đến từ lựa chọn loại thuế nghiên cứu, các phương pháp phân tích thuế quan khác nhau (chúng tôi sử dụng phương pháp bình quân gia quyền), và các khung thời gian không nhất quán (dữ liệu mới nhất chúng tôi có là năm 2022).

×