Tiếp tục tăng trưởng mạnh trong tháng 4, Việt Nam đã "vươn mình, lột xác" thành công...

Việt Nam đã "vươn mình, lột xác" thành công...

Theo đánh giá mới nhất từ HSBC trong báo cáo "Vietnam at a glance" tháng 5 với tựa đề “Lấy lại hào quang chiến thắng”, kể từ khi mở cửa trở lại, Việt Nam đã tạo ra được một động lực phát triển vô cùng mạnh mẽ.

Xuất khẩu trong tháng 4 tăng trưởng mạnh nhờ xuất khẩu điện tử nở rộ. Có thể thấy Việt Nam đã "vươn mình, lột xác" thành công, trở thành công xưởng sản xuất công nghệ của thế giới, giành thêm nhiều thị phần trong mảng xuất khẩu điện thoại và bộ vi xử lý. Bất chấp gián đoạn cục bộ do đại dịch Covid-19, Việt Nam tiếp tục hưởng lợi nhờ dòng vốn FDI ổn định từ các "ông lớn" trong ngành công nghệ, cả các tập đoàn quen thuộc lẫn nhà đầu tư mới.

Mặc dù vậy, các nhà phân tích của HSBC vẫn có không ít băn khoăn về tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam duy trì nhanh, mạnh được bao lâu. Lý do bởi chuỗi cung ứng ở Trung Quốc khiến các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam ngày càng gặp nhiều khó khăn trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu đầu vào phục vụ cho hoạt động xuất khẩu trong tương lai. Xuất khẩu của Việt Nam dù tăng trưởng mạnh nhưng nền sản xuất lại bị phụ thuộc rất cao vào nguyên liệu nhập khẩu.

Bên cạnh xuất khẩu, Việt Nam tiếp tục hưởng lợi nhờ chiến lược mở cửa diện rộng. Tháng 4 đã chứng kiến lượng lớn khách du lịch trở lại Việt Nam trong khi tiêu dùng của hộ gia đình tiếp tục phục hồi. Mặc dù giá dầu vẫn tăng, song lạm phát tháng 4 chỉ ở mức 2,6%, tương đối thấp. Ngân hàng HSBC dự báo lạm phát của Việt Nam sẽ tăng lên 3,7% trong năm 2022, vẫn trong ngưỡng lạm phát trần 4% của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Thực tế, khi nhắc tới câu chuyện phát triển đầy ấn tượng của Việt Nam, không thể không nhắc tới mô hình tăng trưởng lấy xuất khẩu làm động lực chính. Trong vòng hai thập kỷ, Việt Nam đã thực sự lột xác thành công, trở thành công xưởng sản xuất đang lên của thế giới. Quá trình chuyển mình của Việt Nam lại càng được đẩy nhanh tại thời điểm xảy ra căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, khi đó, xuất khẩu của Việt Nam chứng kiến mức tăng trưởng vượt bậc. 

Kể từ khi xảy ra dịch Covid-19, động lực tăng trưởng bên ngoài của Việt Nam đã phải trải qua một giai đoạn nhiều thăng trầm. Là một trong những nước châu Á đầu tiên phát hiện có ca nhiễm Covid-19 vào đầu năm 2020, Việt Nam đã có lúc trở lại mạnh mẽ sau đại dịch để rồi sau đó phải hứng chịu những gián đoạn nặng nề của chuỗi cung ứng trong nước do những đợt giãn cách kéo dài tại thời điểm mùa hè năm 2021. 

Đến khi rủi ro mang tên Omicron qua đi, Việt Nam tiếp tục hưởng lợi nhờ chiến lược mở cửa trên diện rộng: Thêm nhiều công nhân ở các tỉnh trở lại các thành phố để làm việc, phần nào giải quyết tình trạng thiếu lao động cho các nhà máy vốn đang tấp nập đơn hàng xuất khẩu.

Rõ ràng, xuất khẩu của Việt Nam đang dần lấy lại hào quang chiến thắng trước đây. Sau khi ghi nhận tốc độ tăng mạnh mẽ 13% so với cùng kỳ năm trước trong quý I/2022, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu tháng 4 lại tăng hơn gấp đôi lên 25% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù tăng trưởng diễn ra toàn diện trên mọi ngành hàng, gần 40% tăng trưởng là nhờ các đơn hàng điện tử tăng mạnh ở mức 33% so với cùng kỳ năm trước.

Với xuất phát điểm chỉ là một nước xuất khẩu hàng may mặc và da giày có giá trị cộng thêm thấp, qua thời gian, Việt Nam đã chứng tỏ khả năng vươn lên trong chuỗi cung ứng. Việt Nam đã trở thành một trung tâm sản xuất quan trọng trong ngành hàng công nghệ (mặc dù giá trị cộng thêm vẫn chưa cao trong lĩnh vực điện tử). Mặc dù TP. HCM và các khu vực lân cận đã phải trải qua 4 tháng giãn cách, chuỗi cung ứng công nghệ ở miền Bắc lại không mấy ảnh hưởng. Xuất khẩu điện tử đạt mức kỷ lục 108 tỷ USD trong năm 2021, tương đương 32% tổng kim ngạch xuất khẩu. Chỉ số này năm 2000 đạt chưa tới 1 tỷ USD, tương đương 5,5% tổng tổng kim ngạch xuất khẩu.

Không chỉ có Samsung, Việt Nam còn nhiều thế mạnh khác

HSBC cho biết, phần lớn thành công của ngành hàng công nghệ là nhờ khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong nhiều năm của Samsung với giá trị đầu tư rót vào Việt Nam trong hai thập kỷ qua rơi vào khoảng 18 tỷ USD. Giờ đây, Samsung có 6 nhà máy và một trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), trong đó bao gồm hai nhà máy sản xuất điện thoại ở miền Bắc là nơi cung ứng một nửa sản lượng điện thoại của Samsung. Nhờ vậy, thị phần điện thoại thông minh của Việt Nam trên toàn cầu đã tăng đáng kể.

Mặc dù Trung Quốc đại lục vẫn chiếm thế thượng phong với 50% điện thoại thông minh trên thế giới được sản xuất tại quốc gia này, Việt Nam đã giành 13% thị phần, nhanh chóng vươn lên vị trí nước xuất khẩu điện thoại thông minh lớn thứ hai trên thế giới. Mặc dù dữ liệu của năm 2021 chưa được công bố, nhìn vào kết quả thành công rực rỡ của Samsung, chúng ta có thể dự đoán nhiều khả năng Việt Nam đã giành thêm thị phần trong năm 2021. Samsung Việt Nam ghi nhận mức tăng doanh thu 14% trong năm 2021, chủ yếu nhờ doanh số bán điện thoại thông minh màn hình gập tăng gấp 4 trong năm 2021.

Ngoài điện thoại thông minh Samsung, Việt Nam còn có không ít thế mạnh. Trong bối cảnh 70% máy tính hoàn thiện trên thế giới được sản xuất tại Trung Quốc, thị phần máy tính xách tay của Việt Nam trên thế giới cũng đang dần tăng lên, vượt mặt Malaysia để trở thành nước sản xuất chính ở khu vực ASEAN. 

Trong khi đó, Việt Nam cũng vươn lên thành nước cung cấp bộ vi xử lý/điều khiển (mặc dù sản phẩm lắp ráp tại Việt Nam thường là bộ vi xử lý giá trị thấp hơn dùng trong nhiều mặt hàng điện tử). Kết quả này được hậu thuẫn bởi khoản đầu tư trị giá 1 tỷ USD của Intel vào một cơ sở lắp ráp và kiểm định tại Việt Nam từ năm 2006.

Trong giai đoạn tháng 6/2009 đến tháng 12/2020, Intel đã rót thêm 475 triệu USD vào nhà máy ở Việt Nam để tăng cường sản xuất sản phẩm 5G và bộ xử lý lõi. Việc mở rộng này có thể lý giải vì sao thị phần xuất khẩu bộ xử lý của Việt Nam trên toàn cầu đã tăng gấp đôi trong vòng năm năm, đạt 6% vào năm 2020.

Điểm đáng lưu ý chính là hiệu ứng dây chuyền xảy ra khi thành công của Samsung và Intel kéo theo các tập đoàn công nghệ khổng lồ khác cũng đẩy nhanh quá trình chuyển hướng chuỗi cung ứng sang Việt Nam. Mặc dù đại dịch đã phần nào khiến quá trình này bị gián đoạn, sự quan tâm của các nhà đầu tư FDI trong lĩnh vực công nghệ vẫn duy trì mạnh mẽ nhờ các yếu tố vĩ mô ổn định, chính sách FDI thuận lợi và hiệu quả về chi phí nhân công. 

Không chỉ những nhà đầu tư quen thuộc như Samsung tiếp tục rót thêm vốn đầu tư mà ngay cả các nhà cung ứng liên quan đến Apple cũng bắt đầu đặt chân vào Việt Nam. 3 hãng lắp ráp sản phẩm Apple là Foxconn, Luxshare và Goertek đã công bố kế hoạch đầu tư lớn để gia tăng công suất và tăng cường sử dụng nhân công địa phương.

Những "cơn gió ngược chiều" cản trở thương mại đang mạnh dần lên

Xuất khẩu của Việt Nam liệu có duy trì được tốc độ tăng trưởng nhanh như vậy hay không cũng là một vấn đề đáng lưu tâm, theo các chuyên gia HSBC. Cụ thể, khả năng phục hồi trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp của Việt Nam mạnh mẽ hơn so với các nước khác trong khu vực, phần nào cho thấy lực đẩy kể từ sau khi Việt Nam mở cửa lại nền kinh tế hồi tháng 10 năm ngoái. Tuy nhiên, những "cơn gió ngược chiều" cản trở thương mại cũng đang mạnh dần lên.

Cụ thể đó là: Một mặt, tác động của Covid-19 lên tiêu dùng hộ gia đình giảm bớt, nhu cầu trên thế giới dần dịch chuyển từ hàng hóa sang dịch vụ. Lấy ví dụ như ở Mỹ, khoảng cách giữa hàng hóa và dịch vụ đã bắt đầu thu hẹp khi chi tiêu cho dịch vụ tăng dần lên. Điều đó có tác động ngầm đến xuất khẩu của Việt Nam bởi vị thế thống lĩnh rõ ràng của Mỹ. Đây vẫn luôn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam kể từ năm 2004 với thị phần tăng lên mức cao kỷ lục 30%.

Một yếu tố khác chính là Trung Quốc. Nhiều người vẫn tranh luận rằng Việt Nam có thể hưởng lợi từ những gián đoạn chuỗi cung ứng của Trung Quốc khi có thêm doanh nghiệp nhiều khả năng muốn đa dạng hóa nguồn sản xuất hàng. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần lưu ý rằng bản thân Việt Nam cũng dễ bị ảnh hưởng bởi gián đoạn chuỗi cung ứng của Trung Quốc, thể hiện rõ trong giai đoạn Covid-19 mới xuất hiện đầu năm 2020. 

Mặc dù xuất khẩu của Việt Nam đã tỏa sáng trong nhiều năm, nền tảng sản xuất của Việt Nam lại phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu rất nhiều. Khoảng 30% nhập khẩu của Việt Nam đến từ Trung Quốc, chủ yếu tập trung trong lĩnh vực điện tử (30%) và thiết bị máy móc (22%). Vì vậy, tình trạng tắc nghẽn trong khâu vận chuyển ở Trung Quốc sẽ gây ra khó khăn cản trở tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong tương lai. Cụ thể, làm thế nào để đảm bảo nguyên liệu trong bối cảnh giãn cách phòng chống dịch Covid-19 ở Trung Quốc làm dấy lên mối lo ngại lớn cho các doanh nghiệp sản xuất ở địa phương.

Áp lực lạm phát của Việt Nam được duy trì ở mức thấp, dự báo năm 2022 là 3,7%

Cho đến nay, áp lực lạm phát của Việt Nam vẫn được duy trì ở mức thấp trong khu vực ASEAN. Lạm phát toàn phần chỉ tăng 0,2% so với tháng trước, kéo theo mức tăng so với cùng kỳ năm trước cũng khiêm tốn ở mức 2,6%, vẫn nằm trong mức kỳ vọng của thị trường. Nguyên nhân chủ yếu là nhờ chi phí vận tải thấp, một phần do giá dầu thế giới giảm trong tháng 4, một phần do Việt Nam hạ thuế bảo vệ môi trường. 

Kể từ 1/4, mức thuế bảo vệ môi trường, chiếm phần lớn nhất trong các loại thuế và phí với nhiên liệu, đã cắt còn 2.000 đồng đối với xăng và 700-1.000 đồng đối với các mặt hàng nhiên liệu khác. Trong khi đó, chi phí thực phẩm cũng giảm 0,1% so với tháng trước, cho thấy giá nông sản nội địa ổn định so với các nước khác trong khu vực vốn đang phải đối mặt với tình trạng giá thực phẩm cao hơn.

Các mặt hàng cốt lõi là nguyên nhân chính. Giá đã tăng trên diện rộng ở một số hạng mục chính như giáo dục, dịch vụ và bán lẻ. Cụ thể, chi phí "nhà ở và vật liệu xây dựng" tăng 0,6% so với tháng trước, cho thấy chi phí tiện ích và thuê cao hơn khi công nhân ở tỉnh tiếp tục trở lại các thành phố. Nhu cầu trong nước tiếp tục phục hồi và giá hàng hóa thế giới có xu hướng tiếp tục tăng, HSBC dự báo lạm phát của Việt Nam sẽ tăng lên 3,7% trong năm 2022. Áp lực giá nhiều khả năng vẫn sẽ nằm dưới mức trần lạm phát 4% của Ngân hàng Nhà nước.

Kể từ khi chính thức mở cửa từ 15/3, Việt Nam đã sớm hưởng lợi nhờ du lịch trở lại. Việt Nam đón hơn 100.000 khách du lịch trong tháng 4, cao gấp ba lần so với tháng 3. Theo dữ liệu Destination Insights của Google, Việt Nam cùng với Philippines là hai đại diện duy nhất của châu Á lọt vào top 10 nước có nhu cầu du lịch tăng trưởng cao nhất trong tháng 4. Du khách từ châu Âu (19%), Hàn Quốc (14%) và Mỹ (13%) chiếm một nửa tổng số khách du lịch đến Việt Nam. Mặc dù đây là một bước tiến tích cực, chặng đường phục hồi phía trước còn dài. Hiển nhiên, việc thiếu vắng du khách Trung Quốc, từng chiếm tới 30% tổng khách du lịch đến Việt Nam vào năm 2019, là vấn đề tất yếu ở đây. Trong khi đó, sự cạnh tranh ở khu vực ASEAN lại quá khốc liệt. Sau khi cả khu vực mở cửa trên diện rộng, các nước như Singapore và Thái Lan đã quyết tâm giảm nhẹ thủ tục đi lại, du lịch bằng cách miễn hẳn yêu cầu xét nghiệm.

Ngoài du lịch, nhu cầu nội địa cũng ở thế vững vàng nhờ chính quyền gỡ bỏ bớt các hạn chế phòng chống dịch trong nước. Sau một đợt giảm nhẹ trong quý I/2022, khả năng đi lại của người dân cuối cùng cũng đã vượt mức trước đại dịch kể từ đầu tháng 4. Sự cải thiện này rõ ràng đã góp phần phục hồi ngành bán lẻ, giúp ngành này tăng 5,8% trong tháng 4. Không chỉ doanh số hàng hóa tăng 2% so với tháng trước, quan trọng hơn là ngay cả chi tiêu cho dịch vụ và các mảng liên quan đến du lịch cũng đã tăng 7% so với tháng trước, báo hiệu một khởi đầu khởi sắc cho sự phục hồi trong lĩnh vực dịch vụ.