Trung Quốc vượt EU, Nhật và Mỹ trở thành thị trường nhập khẩu lớn nhất của ASEAN

Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC vừa có báo cáo "Asia Chart of the Week: Mối liên hệ Trung Quốc và ASEAN". HSBCcho rằng, giao thương giữa ASEAN và Trung Quốc đại lục đang tăng vọt.

ASEAN đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc, vượt qua Mỹ và EU. Điều đó mang lại nhiều phấn khởi cho thương mại nội vùng, một phần được thúc đẩy nhờ các biện pháp tự do hóa thương mại như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Ở một chừng mực nhất định, điều này cũng sẽ giúp giảm chấn cho thương mại trong trường hợp nhu cầu nhập khẩu ở các thị trường tiên tiến bắt đầu suy giảm. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải quan sát kỹ những hành lang thương mại này: mặc dù rõ ràng ngày càng có nhiều kết nối giữa Trung Quốc đại lục và ASEAN, nhưng xét cho cùng, động lực thúc đẩy phần lớn lại đến từ nhu cầu ở những nơi khác trên thế giới.

Ví dụ, tốc độ tăng trưởng chậm lại ở các nền kinh tế tiên tiến cũng sẽ dần dần tác động đến thương mại giữa Trung Quốc đại lục và ASEAN. Đồng thời, tầm quan trọng ngày càng tăng của thương mại trong khu vực cũng cho thấy châu Á không mất đi "bí thuật" thương mại của mình: chuỗi cung ứng đang được sắp xếp lại, ở đó, các linh kiện từ Trung Quốc đại lục được đưa vào dây chuyền lắp ráp cuối cùng ở ASEAN (hoặc Nam Á) thay vì chuyển đi tới những nơi khác trên thế giới trong quá trình liên tục đưa sản xuất về chính quốc. Công xưởng Châu Á: vẫn giữ vững vị thế trung tâm.

HSBC cho biết, trong nhiều thập kỷ, Mỹ và EU là hai điểm đến hàng đầu của hàng hóa Trung Quốc. Ngược lại, Nhật Bản, sau một thời gian giữ vị trí tương tự, đã tụt lùi trong những năm qua, hiện nay chỉ nhập khẩu từ Trung Quốc bằng khoảng 1/3 so với Mỹ hoặc EU mỗi năm.

"Tuy nhiên, hãy nhìn vào đường màu xanh. Đây là ASEAN: trở lại năm 2010, khu vực này có tầm quan trọng tương đương Nhật Bản với tư cách là thị trường xuất khẩu cho các nhà sản xuất Trung Quốc (và chưa bằng một nửa EU/Mỹ). Tuy nhiên, kể từ đó, xuất khẩu từ Trung Quốc sang ASEAN đã tăng vọt, với tốc độ tăng mạnh vào năm 2020 và vượt tất cả các điểm đến khác trong năm ngoái", HSBC cho biết.

Biểu đồ 1: Xuất khẩu của Trung Quốc đại lục theo điểm đến (tỷ USD, bình quân 12 tháng)

Tóm lại, ASEAN hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc. Ở chiều ngược lại, khoảng năm 2008, Mỹ, EU, Nhật Bản và Trung Quốc đại lục có tầm quan trọng ngang nhau. Tuy nhiên, kể từ đó, Trung Quốc liên tục là thị trường lớn nhất, vượt xa EU và Nhật Bản, thậm chí cả Mỹ, quốc gia này liên tục đón nhận một tỷ trọng lớn các lô hàng từ ASEAN.

Biểu đồ 2: Xuất khẩu của ASEAN theo điểm đến (tỷ USD, bình quân 12 tháng)

Nói tóm lại, một trong những hành lang thương mại quan trọng ở châu Á và tất nhiên của cả thế giới hiện nay chính là hành lang giữa ASEAN và Trung Quốc đại lục. Thương mại nội Á cũng đang nỗ lực để nâng cao vị thế.

Tuy nhiên, câu chuyện có chút phức tạp hơn thế. Sự nhảy vọt về hàng xuất từ Trung Quốc sang ASEAN trong những năm gần đây phần lớn có thể được lý giải bằng việc sắp xếp lại chuỗi cung ứng: trong bối cảnh hoạt động lắp ráp cuối cùng ngày càng chuyển nhiều sang ASEAN, các linh kiện quan trọng tiếp tục được nhập từ Trung Quốc, thúc đẩy xuất khẩu từ Trung Quốc sang ASEAN.

Tuy nhiên, hàng hóa cuối cùng không được tiêu thụ hết ở ASEAN. Thay vào đó, hàng hóa được xuất khẩu từ ASEAN sang các nơi khác trên thế giới, đặc biệt là Mỹ (lưu ý đường màu đỏ trong Biểu đồ 2).

Biểu đồ 3 cho thấy tỷ trọng giá trị gia tăng trong xuất khẩu của ASEAN có nguồn gốc từ Trung Quốc đại lục thông qua các linh kiện đi kèm. Thật không may, chuỗi dữ liệu này chỉ kéo dài đến năm 2018, nhưng xu hướng rất rõ ràng: trong những năm qua, xuất khẩu của ASEAN ngày càng phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc (chỉ mới vài năm trước, 40% giá trị gia tăng trong xuất khẩu của ASEAN là linh kiện của Trung Quốc).

Ngược lại, tỷ trọng xuất khẩu của Trung Quốc dựa vào linh kiện từ ASEAN đã giảm trong những năm qua và luôn thấp hơn nhiều trong mọi trường hợp (Biểu đồ 4).

Nói cách khác: Xuất khẩu của Trung Quốc sang ASEAN có thể rất lớn, nhưng chủ yếu là do họ cung cấp hàng để xuất từ ASEAN đến các nơi khác trên thế giới. Trong khi đó, xuất khẩu của ASEAN sang Trung Quốc chủ yếu được tiêu thụ tại địa phương. Do đó, ASEAN tiếp xúc nhiều hơn với nền kinh tế Trung Quốc so với Trung Quốc đối với nền kinh tế ASEAN.