Chỉ có ở Bình Dương, người ta làm mứt gừng nguyên củ, ăn dẻo thơm lại bớt cay

Độc đáo mứt gừng Bình Nhâm

Nghề làm mứt gừng Bình Nhâm hiện chỉ còn duy trì ở vài hộ dân thuộc khu vực phường Bình Nhâm, phường Hưng Định của TP.Thuận An.

Ngay cả nhiều vị cao niên trong vùng cũng không nhớ rõ nghề truyền thống này có từ khi nào. Chỉ biết, cách làm mứt đặc trưng của vùng cứ truyền từ đời ông bà sang đời con cháu.

Đó là loại mứt gừng còn nguyên củ, chứ không cắt thành lát như nhiều nơi vẫn thường làm.

Loại mứt này có màu ngà, dẻo thơm, không quá ngọt, cũng không quá cay nồng, và rất dễ chinh phục thực khách ngay lần dùng đầu tiên.

Dì Ba Vân, năm nay 75 tuổi ở khu phố Bình Hòa (phường Bình Nhâm) kể, nghề làm mứt này có từ thời bà cố của dì.

Khoảng thập niên 90 của thế kỷ trước là giai đoạn phát triển mạnh mẽ của các cơ sở làm mứt gừng ở Bình Nhâm.

Mỗi người có mỗi cách làm khác nhau. Nhưng tựu trung, để làm được loại mứt gừng này phải tốn rất nhiều công đoạn.

Gừng mua về phải cạo sạch vỏ, rồi đem ngâm muối. Sau đó là đến công đoạn xăm gừng (dùng chày gỗ có gắn nhiều kim nhọn để đâm cho củ gừng mềm ra – PV). Ở giai đoạn này có người xăm thủ công, có người dùng máy xăm.

Nếu xăm bằng máy có thể được 100 kg/ngày. Dì Vân lớn tuổi, vẫn quen cách àm thủ công, mỗi ngày chỉ khoảng 4-5 kg.

Xăm xong thì xả gừng bằng nước sạch nhiều lần cho hết nước đục, rồi ngâm với nước chanh tươi, vớt ra phơi nắng cho để củ gừng thật trắng.

Sau khi chuyển sang màu trắng ngà, gừng được luộc nhiều lần cho bớt mùi cay nồng rồi mới đem đi ướp đường cho thấm.

Gừng lại đem phơi nắng khoảng một tuần rồi cất vào những thùng lớn. Đến lúc gần bán, người làm mứt mới đem gừng ra sên trên bếp lửa hồng.

"Sau đó, gừng được áo đường (lăn lại với đường) một lần nữa, rồi mới đóng gói giao, giao cho khách", dì Vân kể.

Lo mai một nghề làm mứt gừng Bình Nhâm

Bà Trần Tuyết Phượng ở phường Hưng Định cho biết, hầu như những người làm mứt gừng đều phải trải qua tất cả các bước như thế.

Nhưng để mứt gừng được dẻo, trắng, thơm là cả một bí quyết, kinh nghiệm riêng mà mỗi cơ sở tự đúc kết sau nhiều năm gắn bó với nghề.

Nghề làm mứt gừng nguyên củ cực nhọc, trải qua nhiều công đoạn. Chỉ cần một công đoạn không đạt sẽ ảnh hưởng đến những khâu sau. Và khi đó, mứt gừng thành phẩm sẽ không còn đạt yêu cầu.

Mứt gừng được bà Phượng bán từ 120.000-130.000 đồng/kg, tùy loại. Gừng được đóng hộp quy cách nửa kg hoặc 1 kg.

Bà Phượng kể, mấy cái tết trước bà làm 500-600 kg mứt gừng. Năm nay, nhu cầu giảm, bà chỉ làm còn 400 kg.

Bà Phượng năm nay đã hơn 50 tuổi, giữ nghề từ thời bà nội để lại. Con cháu bà tuy đông nhưng chỉ giúp khâu bán hoặc giao hàng chứ không ai theo nghề.

"Sau thế hệ tôi, nghề này chắc chẳng còn nên giờ còn sức thì còn giữ nghề truyền thống của ông bà", bà Phượng nói.

Ông Nguyễn Văn Ba, cán bộ Hội Nông dân phường Bình Nhâm cho biết, từ năm 2022, mứt gừng Bình Nhâm được được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận là một trong 100 món đặc sản làm quà của Việt Nam.

Tuy nhiên, nhịp sống hiện đại khiến nghề truyền thống phần nào bị mai một. Trên địa bàn phường chỉ còn trên dưới 10 hộ còn làm mứt gừng .

Lâu nay sản phẩm này cũng chưa được hỗ trợ xây dựng thương hiệu để bà con yên tâm sản xuất. 

Những người làm nghề cần được chính quyền quan tâm nhiều hơn, thông qua những chương trình hành động cụ thể.

"Ví như khuyến khích thành lập tổ ngành nghề, HTX để phát triển sản phẩm theo hướng chuyên nghiệp, và thị trường đa dạng", ông Ba nói.

Bà Nguyễn Trường Nhật Phượng – Phó Chủ tịch HĐND tỉnh cho biết, mứt gừng Bình Nhâm là một đặc sản của tỉnh.

Tuy nhiên, công tác quảng bá cho ngành nghề và sản phẩm này còn hạn chế. Bởi vì quy mô còn nhỏ hẹp, tính lan tỏa cũng chỉ trong mấy ngày Tết.

Xây dựng thương hiệu cho nghề truyền thống mứt gừng Bình Nhâm là một đề xuất rất thiết thực.

Hơn ai hết, chính những cô chú còn làm nghề, giữ nghề nên suy nghĩ, đề xuất với chính quyền để hướng dẫn thủ tục. HĐND ghi nhận và tham khảo ý kiến cơ quan chuyên môn cách thức tốt nhất để hỗ trợ bà con.