Chiến sự Nga - Ukraine: Trung Quốc có "ngư ông đắc lợi"?

Hơn hai tuần kể từ khi cuộc chiến sự Nga-Ukraine nổ ra, nó gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng nhất ở châu Âu kể từ cuộc chiến ở Balkan vào những năm 1990. Ngày càng có nhiều quốc gia tập hợp lại ủng hộ Ukraine và lên án hành động của Nga.

Hoa Kỳ và các đồng minh Châu Âu đã ban hành các lệnh trừng phạt về phía Nga trong khi gửi cả viện trợ nhân đạo liên tục tới Ukraine. Tuy nhiên, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa) vẫn tiếp tục đi một vòng kín kẽ, không lên án và ủng hộ Nga trong cuộc chiến sự Nga - Ukraine.

Kể từ khi bắt đầu cuộc chiến sự Nga - Ukraine, chính quyền Tập Cận Bình đã cẩn thận để không tỏ ra ủng hộ cuộc chiến sự này, một phần bằng cách từ chối thừa nhận và gọi nó bằng các thuật ngữ mà Điện Kremlin sử dụng là "tình huống" hoặc "hoạt động quân sự đặc biệt", trong khi vẫn tuyên bố mong muốn giảm leo thang và tiến tới đối thoại. Lập trường chính thức của quốc gia này dường như hướng tới vai trò trung lập.

Khi cuộc chiến sự Nga - Ukraine gia tăng trong vài ngày qua, đã có rất nhiều cuộc thảo luận xung quanh câu chuyện cuộc xung đột này là "tốt hay xấu cho Trung Quốc". Có quan điểm cho rằng, Trung Quốc là người chiến thắng rõ ràng trong chiến sự Nga - Ukraine đang diễn ra. Việc Nga tiến vào Ukraine mang lại lợi ích to lớn cho Trung Quốc.

Cố vấn Tổng thống Ukraine nói Trung Quốc được lợi từ chiến sự Nga - Ukraine

Mới đây, một cố vấn hàng đầu của Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết, do có mối liên hệ thương mại và chính trị với Nga, Trung Quốc là nước chiến thắng duy nhất trong chiến sự Nga - Ukraine.

Cố vấn kinh tế của Tổng thống Ukraine Oleg Ustenko cho biết: "Nước duy nhất thực sự được hưởng lợi từ chiến sự Nga - Ukraine là Trung Quốc". 

Phát biểu trực tiếp từ Kyiv trước hội nghị của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, ông Ustenko kêu gọi cấm vận dầu khí Nga trên phạm vi toàn thế giới, ca ngợi Mỹ cấm vận dầu của Nga. "Cần phải có một lệnh cấm vận hoàn toàn đối với việc mua năng lượng từ Nga, đồng thời mô tả thu nhập của Nga từ xuất khẩu năng lượng là "tiền máu".

Khi được hỏi về vai trò của Trung Quốc khi nhiều quốc gia áp đặt các lệnh trừng phạt đối với chính phủ Nga, các quan chức hàng đầu, các công ty và các ông trùm kinh doanh liên quan đến Nga, ông Ustenko cho biết đây là vấn đề được thảo luận cả ngày lẫn đêm ở Ukraine.

Chính phủ Trung Quốc đã kêu gọi giải quyết hòa bình xung đột, bày tỏ sự ủng hộ đối với sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine nhưng không chỉ trích hành động xâm lược của Nga. Bắc Kinh coi Nga là một đối tác chiến lược và đã chỉ trích các biện pháp trừng phạt kinh tế nói chung và khẳng định đối với những biện pháp áp đặt lên Nga là phản tác dụng.

Ông Ustenko cho biết, Trung Quốc sẽ được hưởng lợi thông qua việc gia tăng nhận nguồn cung cấp năng lượng của Nga và sẽ là "cầu nối giữa Nga và phần còn lại của thế giới thông qua Trung Quốc". Ông Ustenko cho biết, Moscow chắc chắn sẽ gặp khó khăn trong việc thúc đẩy bất kỳ chương trình nghị sự quốc tế nào trong vài năm tới, vì vậy "người giao tiếp duy nhất gián tiếp thay cho họ sẽ là Trung Quốc".

Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington đã không trả lời ngay lập tức các câu hỏi nào về bình luận của ông Ustenko. Khi được hỏi về vai trò của Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng này tại Bắc Kinh, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Zhao Lijian cho biết: "Về vấn đề chiến sự Nga - Ukraine, Trung Quốc đã độc lập đưa ra các quyết định dựa trên tinh thần khách quan và công bằng".

Bắc Kinh tìm cách hưởng lợi từ chiến sự Nga-Ukraine

Các chuyên gia quốc tế tin rằng, một nước Nga dần suy yếu có thể mang lại lợi ích cho Trung Quốc bao gồm cả các nước ở Trung Á vốn đang có liên hệ sâu sắc với Nga. Sự suy yếu của nền kinh tế Nga và lĩnh vực sản xuất quốc phòng có thể xảy ra dưới tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây, nhưng điều này có thể đẩy các nước Cộng hòa Trung Á hướng về phía Trung Quốc, dẫn đến hợp tác kinh tế và an ninh chặt chẽ hơn.

Bên cạnh đó, khoảng trống được tạo ra do sự cô lập của Nga trên trường toàn cầu do các hành động do phương Tây khởi xướng có thể tăng cường hơn nữa sự hiện diện tiếng nói và bước đi tiếp theo của Trung Quốc về địa chính trị và liên kết kinh tế khu vực. Ví dụ, với việc MasterCard và Visa tạm ngừng hoạt động ở Nga, người Trung Quốc đang hân hoan tìm cách thâm nhập vào không gian thanh toán còn trống thông qua cơ chế 'UnionPay' của họ ở Nga. Tương tự như vậy, các công ty Trung Quốc như Didi Chixing và Lenovo đang ở lại Nga trong khi các công ty phương Tây đã chuẩn bị cho việc rút lui.

Bắc Kinh rõ ràng nhận thức được những cơ hội có sẵn, và do đó, trong khi bề ngoài vẫn giữ thái độ trung lập, nhưng họ cũng đang thận trọng cố gắng thúc đẩy các lợi ích địa chính trị của mình. Và việc áp dụng các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga chỉ đang đẩy Matxcơva xích lại gần Bắc Kinh hơn, gây bất lợi và thất vọng cho một số nền kinh tế chủ chốt khác ở Âu-Á và Trung Á.

Trung Quốc cân nhắc mua cổ phần của các công ty năng lượng, hàng hóa của Nga

Trung Quốc đang xem xét mua hoặc tăng cổ phần trong các công ty năng lượng và hàng hóa của Nga, chẳng hạn như của tập đoàn khí đốt khổng lồ Gazprom PJSC và nhà sản xuất nhôm United Co. Rusal International PJSC.

Cụ thể, Bắc Kinh đang đàm phán với các công ty quốc doanh của mình, bao gồm Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc, Tập đoàn Hóa dầu Trung Quốc, Tập đoàn Nhôm Trung Quốc và Tập đoàn Minmetals Trung Quốc về bất kỳ cơ hội đầu tư tiềm năng nào vào các công ty năng lượng hoặc tài sản của Nga. Mọi thỏa thuận sẽ nhằm tăng cường nhập khẩu của Trung Quốc khi nước này tăng cường tập trung vào năng lượng và an ninh lương thực.

Các nguồn tin nội bộ cho hay, cuộc thảo luận đang ở giai đoạn đầu và yêu cầu giấu tên vì các cuộc thảo luận không được công khai. Một số cuộc đàm phán giữa các công ty năng lượng của Trung Quốc và Nga đã bắt đầu diễn ra, theo các nguồn tin nội bộ.

CNPC và Tập đoàn Hóa dầu Trung Quốc - được gọi là Sinopec Group từ chối bình luận về thông tin này. Trong khi đó, Cơ quan quản lý tài sản nhà nước Trung Quốc Sasac, Aluminium Corp. của Trung Quốc và Minmetals đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu về thông tin này.

Làm thế nào tiền tệ của Trung Quốc có thể trở thành kẻ chiến thắng lớn trong chiến sự Nga-Ukraine

Trung Quốc thực sự có một tình thế khó xử trong Chiến sự Nga-Ukraine: Làm thế nào để duy trì tình bạn mà họ mô tả là "không có giới hạn" với Nga mà không lôi mình vào cuộc xung đột và Nga tự mình phải chịu các biện pháp trừng phạt tài chính?

Nếu Trung Quốc tìm ra chính xác cách thực hiện hành động thắt chặt này, thì cuối cùng nước này có thể thu được những lợi ích kinh tế lớn. Một số nhà đầu tư đã nhận ra điều này và đang xem tài sản Trung Quốc như một thiên đường trong danh mục đầu tư đa dạng.

Chiến sự và phản ứng gay gắt của phương Tây đã thúc đẩy sự thay đổi trật tự thế giới toàn cầu vốn đã tồn tại trong nhiều năm tập trung vào Mỹ và Trung Quốc. Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ đã trở nên căng thẳng, làm dấy lên lo ngại về sự tách rời của hai nước, đặc biệt là trong các lĩnh vực như công nghệ.

Giờ đây, do cuộc chiến sự mới mà mối quan hệ chặt chẽ giữa Trung Quốc và Nga có thể sẽ được định hình nhanh hơn và không chỉ trong công nghệ mà rộng hơn, bao gồm cả hàng hóa và tiền tệ. Đó có thể là một điều tích cực, khuyến khích Trung Quốc tiếp tục giảm sự phụ thuộc vào hệ thống dựa trên đồng đô la của phương Tây và khiến Nga phụ thuộc hơn vào loại đồng tiền này của Trung Quốc.

Hiện tại, Trung Quốc đã và đang thúc đẩy việc sử dụng đồng Nhân dân tệ rộng rãi hơn và tìm cách phá vỡ sự phụ thuộc của chính họ vào Mỹ - hệ thống đồng đô la mà còn cả công nghệ, đặc biệt là sau khi Mỹ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với gã khổng lồ công nghệ và viễn thông Huawei dưới thời chính quyền Trump.

Thật vậy, các nhà phân tích lưu ý rằng ưu tiên mở rộng việc sử dụng tiền tệ của Trung Quốc cùng với động lực hướng tới sự tự cường đã góp phần khiến đồng nhân dân tệ mạnh lên so với đồng đô la. Quyết định của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc không nới lỏng tiền tệ tương tữ chính sách trong thời kỳ đại dịch giống như Hoa Kỳ đã làm, điều đó đã giúp đồng Nhân dân tệ trở thành thiên đường để tạo ra lợi tức và đa dạng hóa giao dịch.

Trong một lưu ý cho khách hàng, chiến lược gia toàn cầu của Jefferies, Sean Darby đã viết rằng cuộc chiến này là một trong số ít lần các nhà đầu tư chạy trốn khỏi các tài sản rủi ro hơn để chuyển sang đồng Nhân dân tệ.

Darby còn khẳng, Nga dường như đã "gần như" cố định đồng nội tệ rúp (RUB) với đồng Nhân dân tệ kể từ năm 2021 trong điều mà các chuyên gia tài chính quốc tế mô tả là "bằng chứng thực tế đầu tiên về việc phi đô la hóa". Thanh toán kỹ thuật số giữa hai quốc gia đã và đang tăng lên và điển hình là trong lĩnh vực fintech của Trung Quốc, như Darby thấy, mọi thứ đang ở vị trí thuận lợi để hưởng lợi khi tiền tệ kỹ thuật số của Trung Quốc trở thành xu hướng chủ đạo.

Bị cắt đứt khỏi phần lớn thế giới, Nga sẽ ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc để mua các mặt hàng nông nghiệp, công nghệ của nước này. Điều đó sẽ mang lại cho Trung Quốc ưu thế về giá cả và các điều khoản mới có khả năng giúp họ thúc đẩy nhiều giao dịch hơn chuyển từ đồng đô la sang đồng nhân dân tệ. 

Điều này diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh đặt mục tiêu tăng trưởng thấp nhất từ trước đến nay là 5,5% cho năm 2022. Tuy nhiên, mục tiêu này đầy tham vọng này  báo hiệu Trung Quốc có thể thực hiện bất cứ phương pháp nào cần thiết để đạt được mục tiêu đó - và điều đó có thể có nghĩa là họ sẽ tăng  hỗ trợ và kích thích hơn nữa với phía Nga, Rory Green, trưởng nhóm kinh tế Trung Quốc và Châu Á của TS Lombard cho biết trong một tuyên bố.

Huỳnh Dũng  -Theo Bloomberg/ Economictimes/Wsj/Barrons