Chuyên gia FiinRatings chỉ ra những "tử huyệt" để giảm thiểu rủi ro khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp

Lãi suất trái phiếu càng cao, rủi ro càng cao

Tại Talkshow Chọn Danh mục do Báo Đầu tư tổ chức mới đây với chủ đề “Khôi phục niềm tin”, các chuyên gia đã chia sẻ những nhận diện rủi ro và các tiêu chí để sàng lọc khi đầu tư trái phiếu.

Ông Lê Hồng Khang, Trưởng phòng Phân tích Xếp hạng tín nhiệm và Thành viên Hội đồng Xếp hạng tín nhiệm FiinRatings đã đưa ra 3 rủi ro với nhà đầu tư cần nắm bắt khi đầu tư trái phiếu.

Thứ nhất, trong khoảng 2 năm gần đây, nhà đầu tư thường chạy theo lãi suất trên thị trường, cũng như tổ chức phát hành. Thứ hai, thường sẽ có hành động theo đám đông. Hiệu ứng này hiện nay đang xảy ra, mà không chỉ nhà đầu tư cá nhân, nhà đầu tư tổ chức, chuyên nghiệp cũng bán những trái phiếu mà theo chấm điểm sơ bộ của chúng tôi là ở mức tốt. Điều này gây ra thiệt hại về kinh tế cho cả trái chủ và tổ chức phát hành.

"Khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, đây không phải sản phẩm tiết kiệm, nên mức độ an toàn sẽ phụ thuộc vào lãi suất, lãi suất càng cao thì rủi ro càng cao. Một rủi ro mà tất cả các trái chủ cần quan tâm là rủi ro tín dụng. Đây là rủi ro cốt lõi khi các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như FiinRatings xét tới khi đánh giá tổ chức phát hành. Chúng tôi không dựa vào các yếu tố như tài sản đảm bảo, bảo lãnh mà dựa hoàn toàn vào yếu tố chính là rủi ro tín dụng, đánh giá năng lực trả nợ của tổ chức phát hành",  ông Khang nói.

Theo đó, nhà đầu tư cần tìm hiểu về lịch sử kinh doanh, lịch sử phát triển cũng như các yếu tố rủi ro tài chính của doanh nghiệp diễn ra trong quá khứ, những thông tin liên quan tới khả năng đáp ứng nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp trong quá khứ như thế nào. Mặc dù không phải câu trả lời cho hành động của tổ chức phát hành trong tương lai, nhưng nó nói lên hành vi trong quá khứ cũng như hiện tại.

Thứ hai, đó là rủi ro thanh khoản (mất mấy chục giây) hoặc sang nhượng. Đây là một trong những rủi ro mà nhà đầu tư phải hiểu rất rõ và trao đổi với các tổ chức phân phối. Trong trường hợp có nhu cầu chuyển nhượng thì làm cách nào.

Thứ ba, rủi ro định giá lãi suất. Trong một số trường hợp, lãi suất mà nhà đầu tư nhận được không tương xứng với rủi ro mà nhà đầu tư gặp phải, do không nắm rõ mô hình kinh doanh của doanh nghiệp. Hoặc là lãi suất cao nhưng chưa hiểu rõ rủi ro mà họ gặp phải trong quá trình nắm giữ trái phiếu và các nhóm rủi ro khác.

Sàng lọc trái phiếu thế nào?

Ông Khang chia sẻ một số tiêu chí tài chính cơ bản, các nhà đầu tư cần phải xem xét và trao đổi với tổ chức phát hành, tổ chức phân phối trước khi tiến hành mua bán trái phiếu.

Đầu tiên là đòn bẩy tài chính, phải xem xét mô hình kinh doanh của doanh nghiệp, mặc dù vậy, phải hiểu rằng, một doanh nghiệp vay nợ nhiều sẽ rủi ro cao hơn doanh nghiệp không vay nợ. Đó là yếu tố đầu tiên cần xem xét, đặc biệt trong môi trường lãi suất biến động mạnh như những tháng gần đây. Doanh nghiệp nào có cơ cấu đòn bẩy tài chính lớn phần nào sẽ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi theo chiều hướng lãi suất tăng cao.

Tiêu chí thứ hai là khả năng chi trả lãi vay, đây là yếu tố quan trọng phải xem xét. Nếu hệ số này nhỏ hơn 1, tức thu nhập trước lãi suất, thuế và khấu hao chia cho chi phí lãi vay nhỏ hơn 1, nếu điều này diễn ra trong một thời gian dài thì chắc chắn doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc chi trả lãi vay, thậm chí là gốc vay của trái phiếu.

Yếu tố cuối cùng là khả năng chi trả nợ gốc, bởi điều trái chủ quan tâm đó là phải rút về được phần gốc. Để đánh giá, chúng tôi sử dụng hệ số nợ vay tài chính chia cho thu nhập trước lãi vay, khấu hao và thuế để đưa ra tính toán. Thông thường con số này cần được xem xét dựa trên thời gian nợ bình quân của doanh nghiệp. Để đơn giản hoá vấn đề, nhà đầu tư có thể hình dung như sau, với 1 doanh nghiệp, nếu cần thời gian 5 năm mới trả được gốc vay trái phiếu, trong khi thời gian trả gốc trái phiếu chỉ 2-3 năm thôi thì doanh nghiệp chắc chắn sẽ gặp vấn đề trong việc đáp ứng lịch trả nợ.

Đây là 3 yếu tố quan trọng mà bất kỳ nhà đầu tư nào, kể cả chuyên nghiệp và không chuyên cần phải xem xét và nắm rõ.

Cần chấm điểm rủi ro

Cùng bàn luận về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Hoạt, Chuyên gia từ công ty chứng khoán TCBS cho rằng nhà đầu tư (NĐT) phải xác định khẩu vị rủi ro của mình, chấm điểm rủi ro. TCBS có công cụ giúp nhà đầu tư chấm điểm khẩu vị rủi ro, có đánh giá toàn diện về: kinh nghiệm đầu tư, hiểu biết tài chính, khả năng chịu rủi ro, mức chấp nhận được tổn thất tài chính. 

"Chúng tôi khuyến nghị NĐT chấm điểm định kỳ rủi ro của mình và đó cũng là cách giúp chúng tôi đưa ra được sản phẩm phù hợp với nhà đầu tư, giúp NĐT hiểu mình và có lựa chọn tốt", bà Hoạt nói.

Thứ hai, theo bà Hoạt, NĐT phải tìm hiểu thông tin. Để có thông tin cho nhà đầu tư, yêu cầu có sự công khai minh bạch từ tổ chức phát hành, tổ chức tư vấn phát hành. NĐT có thể tìm thông tin ở đâu, ở trái phiếu niêm yết, trái phiếu phát hành ra công chúng, tuân thủ quy định công bố thông tin, ở DN niêm yết. 

Qua các tổ chức tư vấn phát hành chuyên nghiệp, như tại TCBS được cung cấp đầy đủ thông tin về DN, so sánh DN với cùng nhóm ngành, xếp hạng tín nhiệm DN, cung cấp tài liệu phát hành trái phiếu của DN cho nhà đầu tư. Khi nhà đầu tư đặt lệnh cung cấp thông tin về lãi suất, dòng tiền, nhận diện rủi ro, xác nhận đang đầu tư vào sản phẩm k phải sản phẩm tiền gửi có rủi ro.

6 tháng một lần phân tích cập nhật DN gửi tới trái chủ, phân tích tình DN, tình hình trả lãi của DN cho NĐT. Có sự kiện cần xin ý kiến trái chủ thì gửi NĐT.

Thứ ba, sau khi có thông tin công khai minh bạch, NĐT phân tích nhận diện rủi ro, kết hợp tìm hiểu thông tin để giảm thiểu rủi ro, lựa chọn danh mục phù hợp, chọn TP càng công khai minh bạch càng tốt sẽ càng giảm rủi ro. Hoặc chuyển tiếp việc phân tích đánh giá DN thông qua các đơn vị chuyên nghiệp là các công ty quản lý quỹ, quỹ mở trái phiếu.

Quỹ mở trái phiếu lớn nhất hiện TCBS đang đầu tư 83% vào trái phiếu 20 DN khác nhau, đa dạng ngành nghề trong đó có 95% là trái phiếu niêm yết. Giám sát chặt chẽ của UBCK, tuân thủ đầy đủ công bố thông tin, Khi NĐT có nhu cầu bán đảm bảo mua lại.

Hiểu đúng, hiểu đủ thì mới tránh tâm lý hoang mang khi có thông tin bất lợi, tránh bond run – bán tháo ảnh hưởng tổn thất tài chính.

Hiện Quỹ mở trái phiếu lớn nhất TCBF đang đầu tư 83% vào trái phiếu của 20 doanh nghiệp khác nhau, đa dạng ngành nghề, trong đó có 95% là trái phiếu niêm yết. Giám sát chặt chẽ của UBCK, tuân thủ đầy đủ công bố thông tin, khi nhà đầu tư có nhu cầu bán thì Quỹ bắt buộc phải mua lại chứng chỉ quỹ của nhà đầu tư.