Chuyên gia làm rõ những bất cập khi Dự thảo Sửa đổi Luật Chứng khoán có hiệu lực

Tổ chức tín dụng bất ngờ giảm mạnh tỷ trọng phát hành 

Thống kê của FiinRatings cho thấy, tại thị trường sơ cấp, giá trị phát hành tháng 10/2024 giảm đáng kể so với tháng trước do quy mô phát hành trái phiếu của các tổ chức tín dụng (TCTD) chậm lại, đạt 33.000 tỷ với 38 đợt phát hành, giảm 41,4% so với tháng trước nhưng tăng 1,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đây là tháng có giá trị phát hành thấp nhất kể từ tháng 7 năm nay, chủ yếu do hoạt động của nhóm ngành dẫn dắt thị trường là nhóm tổ chức tín dụng chậm lại, sau khi đã phát hành đáng kể trong tháng trước để đáp ứngcác tỷ lệ an toàn cuối quý 3 của Ngân hàng nhà nước.

Đặc biệt, cơ cấu phát hành theo ngành nghề có phần đa dạng hơn khi trái phiếu của TCTD giảm tỷ trọng còn 58% so với mức trên 80% các tháng trước đây do nhiều nhóm ngành khác đã phát hành những lô trái phiếu có giá trị lớn trong tháng 10.

Họạt động mua lại trái phiếu doanh nghiệp trong tháng 10/2024 đạt gần 17.500 tỷ VNĐ, giảm 14,5% so với tháng trước. FiinRatings ước tính, áp lực đáo hạn trong giai đoạn cuối năm 2024 đạt 54.400 tỷ và tập trung vào nhóm doanh nghiệp phi tài chính, đặc biệt là ngành Bất động sản và Sản xuất.

Đối với thị trường thứ cấp, thanh khoản trên thị trường thứ cấp tăng nhẹ trở lại trong tháng 10/2024, đạt mức bình quân 5.100 tỷ đồng/ngày. Trong đó, Ngân hàng và Bất động sản vẫn chiếm phần lớn giá trị giao dịch của tháng, với lần lượt tỷ trọng đạt 45,9%và 29,3%.

Dữ liệu cho thấy, giao dịch trên thị trường thứ cấp sôi động nhất ở các kỳ hạn 1-3 năm đối với trái phiếu ngân hàng và 3-5 năm đối với trái phiếu phi ngân hàng. Giá trị trái phiếu có vấn đề trong tháng 10/2024 tiếp tục tăng chậm hơn. Tỷ lệ trái phiếu doanh nghiệp có vấn đề (bao gồm chậm trả và được tái cấu trúc) đạt 19%, tăng 10 điểm cơ bản so với tháng trước.

Dự thảo Sửa đổi Luật Chứng khoán: Nhiều khó khăn từ khoảng trống pháp lý 

Ngoài xếp hạng tín nhiệm, FiinRatings cho rằng, điều kiện để nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp tham gia thị trường TPDN riêng lẻ như phải có tài sản bảo đảm (TSBĐ) hoặc bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng (TCTD) theo Dự thảo Sửa đổi Bổ sung Luật Chứng khoán tương đối khó khăn để áp dụng rộng rãi. 

Thống kê cho thấy, tỷ lệ trái phiếu phát hành có TSBĐ chỉ khoảng 12% trong 10 tháng đầu năm 2024 do nhóm nhà phát hành là TCTD dẫn dắt thị trường thường phát hành trái phiếu không có TSBĐ (không tính trái phiếu do TCTD phát hành tỷ lệ này là 41%). 

Đáng chú ý, theo Luật Tổ chức tín dụng 2024, các ngân hàng thương mại không thể cung cấp dịch vụ quản lý TSBĐ cho trái phiếu. Đây là nhóm có đủ năng lực và vốn cung cấp dịch vụ này chủ yếu trước đây. 

Do vậy, FiinRatings nhận định: Khoảng trống về mặt pháp lý hiện nay dẫn đến sự khó khăn trong việc tìm kiếm đơn vị nhận quản lý TSBĐ và phát hành trái phiếu có TSBĐ nói chung.

Bên cạnh đó, nhóm phân tích nêu ra, dự thảo quy định chỉ đề cập "bảo lãnh của tổ chức tín dụng" khi thực hiện chào bán trái phiếu riêng lẻ cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp trong khi thị trường đã có những lô trái phiếu được bảo lãnh bởi các tổ chức tài chính quốc tế có xếp hạng tín nhiệm cao hơn ngân hàng.

Mặt khác, tỷ lệ trái phiếu doanh nghiệp được bảo lãnh thanh toán bởi các TCTD chỉ đạt 2,6% tổng giá trị phát hành 10 tháng đầu năm. Hoạt động bảo lãnh bị hạn chế đáng kể do dư nợ bảo lãnh được tính vào dư nợ tín dụng của các TCTD và giới hạn bởi các tỷ lệ bảo đảm an toàn, chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng… theo quy định của Ngân hàng nhà nước.

Trong khi tỷ lệ trái phiếu được bảo lãnh bởi các tổ chức nước ngoài (CGIF và GuarantCo) vẫn còn thấp nhưng đây đang là xu thế trên thị trường, đặc biệt là đối với các trái phiếu xanh. Tuy nhiên, theo Dự thảo Luật, bảo lãnh bởi các tổ chức quốc tế này không được công nhận là điều kiện để nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp tham gia thị trường TPDN riêng lẻ.

"Như vậy, Dự thảo Luật nhiều khả năng ảnh hưởng đến hoạt động phát hành mới trên thị trường TPDN riêng lẻ trong thời gian tới và hướng tới khuyến khích thị trường TPDN công chúng", FiinRatings nhận định.