Dấu hiệu bất thường, đề nghị hủy toàn bộ tờ khai xuất khẩu gạo lúc 0 giờ nếu "khai khống"

Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) vừa có báo cáo nhanh về tình hình khai báo hải quan của các hội viên VFA là thương nhân xuất khẩu gạo sau khi văn bản số 1106 của Bộ Công Thương có hiệu lực từ lúc 0h sáng 11/4.

Đề nghị kiểm tra, hủy toàn bộ tờ khai xuất khẩu gạo lúc 0 giờ nếu khai khống

Theo phản ánh của các thương nhân, việc đăng ký tờ khai đã bất ngờ được triển khai lúc 0 giờ ngày Chủ nhật (12/4) mà không có một thông tin chính thức nào trước đó từ các bên có trách nhiệm liên quan về thời gian mở hệ thống cũng như không có một nhân sự nào của Tổng cục Hải quan, Cục Hải quan địa phương, Chi cục Hải quan cửa khẩu tiếp nhận hay trực hệ thống ngay thời điểm nhạy cảm này, các thương nhân hoàn toàn bị động.

Một số thương nhân xuất khẩu gạo đã gặp phải tình huống bất cập như các tờ khai đăng ký hải quan kể từ thời điểm 0h sáng 11/4, đã có số tờ khai và đã phân vào luồng đỏ. Tuy nhiên, đến ngày 13/4, sau khi tái kiểm tra trên hệ thống hải quan, lại thấy ngày đăng ký của các tờ khai này "tự động" bị lùi về thời điểm 10/4.

Thậm chí, có cả trường hợp các tờ khai hải quan đã có sổ tự khai nhưng chưa phân luồng, đã được ghi nhận trước đó, đến thời điểm sáng 14/4 lại bị mạng hải quan xóa bỏ khi chưa đủ 15 ngày theo quy định.

Ngoài ra còn có tình trạng, trong số các thương nhân truyền được tờ khai rạng sáng 12/4, có không ít thương nhân chưa tập kết hàng ở cảng thời điểm đó hoặc tập kết chưa đủ mà chỉ truyền tờ khai để giữ chỗ.

Trong khi đó, theo VFA, từ ngày 24/4/2020 đến ngày 10/4/2020, phía cơ quan hải quan đã nắm rất rõ về việc có hàng trăm nghìn tấn gạo của nhiều thương nhân đã lên đến các cảng, sẵn sàng cho xuất khẩu và chưa thể đăng ký tờ khai hải quan cũng như không thông quan được sau lệnh dừng thông quan hôm 24/3 của Tổng cục Hải quan. Việc "nằm chờ" ở cảng trong một thời gian khiến những doanh nghiệp này đang chịu gánh nặng chi phí lên tới hàng tỷ đồng.

Trước bức xúc của nhiều doanh nghiệp trong vụ mở tờ khai lúc nửa đêm, VFA kiến nghị giải tỏa toàn bộ lượng gạo hàng hoá đã sẵn sàng tại các cảng. Kiến nghị này nhằm tạo điều kiện cho các thương nhân khai tiếp những đơn hàng còn đang khai dở dang và cho thông quan hết toàn bộ số lượng gạo hàng hoá đã nằm trên cảng trong thời gian sớm nhất có thể. Số lượng thực tế không vượt quá 300.000 tấn.

Hiệp hội cũng kiến nghị tiếp tục cho phép xuất khẩu lại gạo nếp và các mặt hàng gạo hữu cơ không giới hạn số lượng do thực tế phân khúc này hoàn toàn không ảnh hưởng đến cân đối cung cầu lương thực trong nước.

Đáng chú ý, về hạn ngạch 400.000 tấn, VFA đề nghị tiến hành kiểm hóa thực tế đối với các thương nhân đã truyền tờ khai, kiểm tra số container, số seal thực tế của container hàng có đúng với số container, số seal đã được truyền qua mạng để mở tờ khai hay không.

Việc làm này có thể phát hiện thương nhân khai khống nhằm giữ số lượng hạn ngạch. Và các cơ quan thẩm quyền cần áp dụng các biện pháp chế tài đối với các thương nhân đã truyền tờ khai nhưng không xuất trình đúng, đủ số lượng hàng hóa, số container đóng hàng xong như đã khai báo. Hủy bỏ toàn bộ tờ khai được truyền của thương nhân tại hệ thống nếu phát hiện việc khai khống số lượng, khai khống số container, không xuất trình được hàng hóa khi kiểm hóa...

Về phía hải quan, VFA đề nghị phải công khai, minh bạch về thời gian mở hệ thống cho khai hải quan, có văn bản triển khai cụ thể để Cục Hải quan địa phương, Chi cục Hải quan cửa khẩu và thương nhân biết để thực hiện.

Có dấu hiệu khá bất thường

Liên quan đến vấn đề này, trước đó, ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan cũng cho biết, qua rà soát các doanh nghiệp đăng ký tờ khai xuất khẩu (XK) từ 0 giờ ngày 12/4 có 39 DN đăng ký tờ khai XK gạo, số lượng hạn ngạch đạt mốc 400.000 tấn theo quyết định của Bộ Công Thương.

Cũng từ việc rà soát số lượng DN đăng ký các tờ khai XK, Tổng cục Hải quan nhận thấy có dấu hiệu khá bất thường.

Trong danh sách đăng ký tờ khai XK xuất hiện những DN đã trúng thầu dự trữ quốc gia mặt hàng gạo (theo đấu thầu của Tổng cục Dự trữ Quốc gia) nhưng theo báo cáo của Tổng cục Dự trữ thì những DN này lại không đến ký hợp đồng hoặc từ chối ký hợp đồng cung cấp gạo dự trữ quốc gia. Khi hệ thống hải quan cho đăng ký tờ khai XK thì các DN này lại đăng ký tờ khai XK lên tới hàng nghìn tấn gạo.

Cụ thể, có 4 DN nằm trong danh sách nhà thầu trúng thầu cung cấp gạo dự trữ quốc gia năm 2020. Đơn cử như Tổng công ty Lương thực miền Bắc trúng thầu 4.500 tấn, đến thời điểm hiện nay chưa ký hợp đồng, tuy nhiên DN này lại đăng ký XK 8 tờ khai với số lượng 7.200 tấn. Hay Công ty TNHH Phát Tài trúng thầu 17.940 tấn, DN cũng đăng ký 5 tờ khai xuất khẩu, tổng khối lượng hơn 13.000 tấn.

Hai DN khác gồm: Công ty CP Mỹ Tường và Công ty CP XNK Thuận Minh cũng nằm trong danh sách trúng thầu nhưng chưa ký hợp đồng với Cục Dự trữ Quốc gia khu vực, tuy nhiên hai DN này cũng đăng ký tờ khai XK trên 10.000 tấn.

"Như vậy, các DN này chưa thực hiện quy định cung cấp gạo cho dự trữ quốc gia, nhưng đã thực hiện tờ khai để XK ra nước ngoài. Hiện tượng này làm phát sinh nguy cơ không đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đảm bảo dự trữ quốc gia", ông Tuấn cho hay.

Ngoài ra, theo quy định tại Nghị định 107 liên quan đến XK gạo thì các DN cũng phải có trách nhiệm dự trữ lưu thông tối thiểu 5% tổng lượng XK của DN trong 6 tháng trước đây. Như vậy, các DN đó không đảm bảo quy định này, phát sinh lo ngại ảnh hưởng an ninh lương thực trong dự lưu thông cũng như dự trữ quốc gia.