Hồi sinh TPP là chìa khóa giúp Trump có lợi thế trong thương chiến Mỹ Trung?

Trong bối cảnh xung đột thương mại kéo dài, Tổng thống Donald Trump có thể sẽ xem xét hồi sinh Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP để giải quyết thế cục bế tắc hiện tại.

Không bên nào chiến thắng hoàn toàn trong một cuộc xung đột thương mại. Dù cho nền kinh tế Trung Quốc đang lao đao, tăng trưởng GDP xuống mức thấp nhất trong gần 3 thập kỷ nhưng Bắc Kinh không có dấu hiệu nào tỏ ra yếu thế hay sẵn sàng thỏa hiệp trên bàn đàm phán Mỹ Trung. Nỗi lo ngại lớn nhất của chính quyền Trump lúc này là việc Trung Quốc kéo dài đàm phán thương mại trong một thế cục bế tắc, dẫn đến suy thoái kinh tế và làm suy yếu cơ hội tái đắc cử nhiệm kỳ mới của ông Donald Trump. 

Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi hôm 1/11 đã chỉ trích các biện pháp thuế quan của Trump trong cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc. Bà Pelosi cho rằng trừng phạt thuế quan có thể gây tác động nặng nề đến hoạt động thương mại của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nhưng không thể nào tránh khỏi tổn thương cho nông dân và người tiêu dùng Mỹ. Đồng thời, bà gợi ý Mỹ bắt tay với EU để tạo áp lực lên Bắc Kinh trên bàn đàm phán, nhằm sớm chấm dứt cuộc chiến tranh thương mại cay đắng kéo dài hơn một năm nay.

Nhưng trong bối cảnh Mỹ đang dấn thân vào xung đột thương mại với EU bắt nguồn từ vụ trợ cấp Airbus, thì gợi ý của Chủ tịch Hạ viện Mỹ có vẻ không mấy khả thi. Thay vào đó, Donald Trump có một sự lựa chọn hợp lý hơn thế: hồi sinh Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP. 

Hiệp định TPP (nay là CPTPP) hiện có sự tham gia của 11 quốc gia dọc vành đai Thái Bình Dương ngoại trừ Trung Quốc, bao gồm Úc, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam. Dưới thời Obama, Mỹ từng tham gia TPP nhưng sau đó Tổng thống Trump đã quyết định rút chân ra khỏi hiệp định.

Đáng chú ý là tính cả Mỹ, các quốc gia tham gia Hiệp định TPP chiếm tới 40% tổng GDP toàn cầu. Nội dung cơ bản của TPP là loại bỏ tới 18.000 mức thuế quan, tương đồng hóa các tiêu chuẩn lao động, quy định môi trường và sở hữu trí tuệ, tiến đến các điều khoản có lợi cho những tập đoàn đa quốc gia, loại bỏ rào cản bảo hộ trong nước. Trong thị trường TPP, ngành dịch vụ và nông nghiệp của Mỹ được đánh giá là sẽ “thắng lớn” dù cho lĩnh vực sản xuất nhiều khả năng sẽ bị tổn thương. Đây cũng là lý do ông Trump quyết định rút Mỹ khỏi TPP hồi năm 2017 dù phải nhận sự chỉ trích nặng nề từ nhiều đối tác trong đó có Nhật Bản.

Nếu ông Trump xem xét hồi sinh Hiệp định TPP lúc này, đó không phải một quyết định gây ngạc nhiên. Với sự cầm trịch của Mỹ, TPP nhiều khả năng sẽ biến thành hiệp định thương mại tự do độc lập được cách ly khỏi ảnh hưởng của nền kinh tế Trung Quốc. Bởi lẽ ngay từ khi nhen nhóm, Mỹ đã được đánh giá là “người gác cổng” TPP, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hướng thương mại khỏi tác động của Trung Quốc. Việc Mỹ hồi sinh Hiệp định TPP cũng giúp thu hút thêm nhiều thành viên tiềm năng vào hiệp định, điều có thể trở thành cơn ác mộng với Bắc Kinh hơn cả trừng phạt thuế quan hay hạn chế đầu tư. 

Thực chất, 11 quốc gia CPTPP hiện nay vẫn mong chờ cuộc “tái hợp” với Mỹ trong hiệp định thương mại quan trọng này. Đặc biệt, trong bối cảnh bầu cử Tổng thống nhiệm kỳ 2020-2024 đến gần, rất có thể ông Trump sẽ xem xét hồi sinh TPP dưới sự ủng hộ mạnh mẽ của lưỡng đảng. Một điều dễ thấy là các nhà lập pháp Mỹ cho đến giờ vẫn đồng quan điểm ở chính sách thương mại cứng rắn với Bắc Kinh. Dường như giờ đây, việc Trump tái xem xét tham gia TPP chỉ còn là vấn đề thời gian.

(Bài viết dưới quan điểm của chuyên gia phân tích kinh tế S. George Marano, tiến sĩ Đại học RMIT, Úc)