Huế: Cặp vợ chồng người Cơ Tu hồi sinh "thần dược" thất truyền 60 năm, khách đặt hàng tới tấp, làm không kịp bán

Thức uống sinh dưỡng truyền thống của người Cơ Tu, còn gọi là rượu Piêng, được đồng bào Cơ Tu sử dụng phổ biến khoảng 60 năm về trước. Sau này, vì quá trình làm rượu Piêng mất nhiều thời gian, công sức nên loại thức uống này ngày càng ít người làm, để rồi nó hoàn toàn biến mất trong đời sống của người Cơ Tu.

Trước đây, với người Cơ Tu, rượu Piêng rất đặc biệt. Nó không chỉ là thức uống truyền thống, mà còn là cái lệ, rót một chén rượu như thay lời chào hỏi nhau. Ly rượu Piêng là thức uống không thể thiếu trong các lễ hội, cúng Giàng, cưới hỏi…

Năm 2015, ông Tà Rương Mão tốt nghiệp cử nhân ngành văn hóa khi tuổi đã xế chiều. Vợ ông là chị Trần Thị Cái lúc này cũng tốt nghiệp trường cao đẳng. Từ năm 2016, vợ chồng ông bắt tay nghiên cứu khôi phục lại rượu Piêng, lấy tên gọi là "rượu Tà Rương Mão".

Ròng rã hai năm 2016 và 2017, vợ chồng ông dành toàn bộ thời gian mày mò thử nghiệm làm rượu Piêng. Sau rất nhiều lần thử nghiệm thất bại, có những lúc vợ chồng ông định bỏ cuộc, nhưng rồi sau đó lại động viên nhau quyết tâm làm để bảo tồn nét văn hóa truyền thống.

Ông Tà Rương Mão nhớ lại: "Khi quyết định làm rượu Piêng, tôi phải cất công đi học hỏi ở các già làng, hầu hết là những cụ có độ tuổi từ 80 đến 100 tuổi. Mỗi già làng chỉ nhớ được đôi chút về hương vị và cách làm rượu xưa kia. Suốt thời gian dài, vợ chồng tôi nấu hết rất nhiều gạo mới cho thành quả đầu tiên, nhưng chất lượng rượu vẫn chưa được ưng ý".

Theo ông Tà Rương Mão, men của rượu Piêng truyền thống rất đặc biệt. Nó được làm từ 8 đến 12 loại thảo dược quý như vàng đằng, thạch xương bồ, gừng rừng, riềng rừng, thiên niên kiện, trầu rừng, hà thủ ô, cây xa cạn, bạc hà rừng…. Vì gậy, để có đủ nguyên liệu làm rượu Piêng là việc không hề đơn giản.

Trong những loại thảo dược này có những loại có thể tự trồng được nhưng có những loại thì chỉ ở nơi rừng sâu mới có. Vì vậy, anh Tà Rương Kít (con trai ông Mão) đã phải đi vào những cánh rừng già để tìm thảo dược và việc tìm kiếm hết sức gian nan.  Ví dụ như tìm trầu rừng. Loại thảo dược này chỉ sống trên những tán cây cao ở trong rừng sâu, nên để hái được nó là rất khó khăn.

Anh Kít cho biết: "Thời gian đầu, việc lấy nhầm thảo dược với các cây cỏ khác thường xảy ra. Ví dụ như có những lần tôi lên rừng nhổ bạc hà rừng nhưng về đến nhà thì mới biết thứ mình nhổ được nó chỉ là một loại cỏ gần giống với bạc hà rừng. Loại cỏ này mặc dù mùi thơm và vẻ ngoài giống bạc hà rừng nhưng không thể dùng làm men rượu. Suốt nhiều tháng liền, tôi phải nhờ các bậc lão làng đi cùng mình, để học cách phân biệt từng loại thảo mộc khác nhau".

Anh Kít cho hay, đến nay vẫn còn thiếu một loại dược liệu làm men rượu Piêng mà anh chưa tìm được. Các già làng gọi loại dược liệu này là "chân mông chó". Những người biết rõ về cây chân mông chó đều đã qua đời nên rất khó để hình dung về loại thảo dược này.

Theo ông Tà Rương Mão, mỗi loại thảo dược có một nồng độ cồn khác. Lúc đầu vợ chồng ông phân chia nguyên liệu dựa vào việc cân đo thủ công nên men rượu làm ra có chất lượng không ổn định. Sau này gia đình phân loại từng nguyên liệu, kết hợp các nguyên liệu theo nồng độ của chúng sao cho men làm ra có nồng độ cồn đồng đều.

Hiện tại chỉ duy nhất gia đình ông Mão làm thành công men rượu Piêng truyền thống của người Cơ Tu. Bà Trần Thị Cái chia sẻ: "Để làm ra một mẻ men rượu Piêng, cần trải qua nhiều công đoạn, trong đó một số công đoạn phải đặc biệt chú ý là tìm đúng nguyên liệu, trộn các thành phần nguyên liệu với nhau theo tỉ lệ thích hợp, sau khi nghiền nát các dược liệu phải lấy nước riềng nhà để trộn. Với men rượu thông thường mình có thể làm và sử dụng ngay, nhưng với men rượu Piêng thì phải ủ tận một tháng mới có thể sử dụng được".

Nói về công dụng của rượu Piêng, bà Cái cho biết, loại rượu này có đến hơn 50 công dụng, là thức uống sinh dưỡng rất tốt cho sức khỏe con người. Trong đó, có một số công dụng nổi bật như giúp an thần, giải cảm và chữa được nhiều bệnh, nhất là các bệnh do côn trùng cắn.

Thời gian qua, gia đình ông Mão đã có được nguồn thu cao hàng tháng từ sản xuất rượu Piêng. Mỗi chai rượu Piêng mang tên rượu Tà Rương Mão dung tích 650 ml hiện được vợ chồng ông Mão bán với giá 150.000 đồng. Đã có rất nhiều doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đặt hàng mua rượu từ vợ chồng ông với số lượng lớn. Tuy nhiên, do cơ sở sản xuất hiện tại chưa đủ để vợ chồng ông Mão đảm bảo đủ nguồn hàng cung ứng cho thị trường.

"Hạn chế về nguồn nguyên liệu và do phương thức sản xuất hoàn toàn thủ công nên sản lượng bình quân hàng tháng của vợ chồng tôi còn ít, chưa đáp ứng đủ nhu cầu rất lớn của thị trường. Trong tương lai, với sự quan tâm của chính quyền, chúng tôi sẽ phát triển mô hình để sản xuất rượu với sản lượng lớn", ông Mão chia sẻ.

Vừa qua, sản phẩm rượu Tà Rương Mão của vợ chồng ông Mão đã công nhận là sản phẩm đạt 3 sao trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tỉnh Thừa Thiên Huế.