Trung Quốc cảnh báo đưa máy bay chiến đấu đến Đài Loan, quan hệ Mỹ - Trung căng thẳng tột độ

Phát biểu tại một buổi phát sóng quân sự hôm nay 31/7, phát ngôn viên Không quân Shen Jinke nói rằng Trung Quốc có nhiều loại máy bay có khả năng bay vòng quanh “hòn đảo quý giá này của đất mẹ chúng ta”.

Không quân Trung Quốc “có ý chí kiên định, hoàn toàn tự tin và đủ năng lực để bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia”, Shen nói thêm.

Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi đang tới châu Á trong chuyến công du khu vực này sau khi dừng Hawaii. Trong chặng dừng chân này, bà đã công bố các điểm đến gồm Singapore, Malaysia, Hàn Quốc và Nhật Bản; song không có Đài Loan như các thông tin ban đầu.

Suốt tuần qua quan hệ Mỹ - Trung căng như dây đàn khi có nhiều suy đoán nói rằng bà Pelosi sẽ đến thăm Đài Loan. 

Tuy nhiên, tuyên bố do văn phòng của bà phát đi không đề cập điểm đến gây tranh cãi này. Trên Twitter, bà cho biết: “Hôm nay, phái đoàn Quốc hội của chúng tôi tới Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương để tái khẳng định cam kết mạnh mẽ và không thể lay chuyển của Mỹ đối với các đồng minh và bạn bè của chúng tôi trong khu vực”.

Bà cho biết các cuộc họp cấp cao sẽ được tổ chức ở mỗi quốc gia để "thúc đẩy hơn nữa các lợi ích và giá trị chung của chúng ta, bao gồm hòa bình và an ninh, tăng trưởng kinh tế và thương mại, đại dịch Covid-19, khủng hoảng khí hậu, nhân quyền và quản trị dân chủ."

Bà Pelosi nói: “Dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của Tổng thống Biden, Mỹ cam kết chắc chắn tham gia chiến lược và thông minh trong khu vực, hiểu rằng Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và hưng thịnh là điều cốt yếu đối với sự thịnh vượng của quốc gia chúng ta và trên toàn cầu”.

Trung Quốc coi  Đài Loan là một phần lãnh thổ của họ và tuần qua đã liên tục cảnh báo hậu quả nêu bà Pelosi đến thăm Đài Loan. Tổng thống Mỹ Joe Biden gần đây nói quân đội Mỹ nghĩ rằng một chuyến đi như vậy sẽ "không phải là một ý kiến hay ngay bây giờ”. Tuy nhiên, các nhà lập pháp Hoa Kỳ ở cả hai phe đã thúc giục bà ra đi. Ngay trước khi bà tới Hawaii, người ta vẫn không biết chắc các điểm đến của bà. 

Nói chuyện với Tổng thống Biden qua điện thoại hôm 28/7, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cảnh báo nhà lãnh đạo Mỹ không nên “đùa với lửa”, đồng thời cảnh báo rằng chuyến thăm của bà Pelosi sẽ bị coi là thách thức đối với chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Bản thân ông Biden tuy cho rằng  chuyến thăm của bà “không phải là ý kiến hay”, nhưng không trực tiếp khuyên bà không nên đi.

CNN cho biết các quan chức chính quyền tuần qua đã lặng lẽ thuyết phục bà Pelosi về những nguy cơ an ninh nếu thăm Đài Loan. Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin đã trực tiếp nói chuyện với bà Pelosi về những đánh giá tình hình an ninh. Một số quan chức Mỹ nói rằng họ không muốn Trung Quốc đánh đồng chuyến thăm của bà Pelosi với Tổng thống Biden và coi đó là việc Mỹ đã thay đổi chính sách một Trung Quốc.

Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Đàm Khắc Phi tuần qua cảnh báo quân đội Trung Quốc sẽ không ngồi yên nếu bà Pelosi thăm Đài Loan.

Ông Đàm nói, Trung Quốc yêu cầu Hoa Kỳ tôn trọng lời hứa rằng họ sẽ không ủng hộ Đài Loan độc lập, đồng thời nói thêm rằng nếu phía Hoa Kỳ nhất quyết thực hiện chuyến thăm, quân đội Trung Quốc sẽ có những hành động mạnh mẽ để ngăn chặn bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài hoặc kế hoạch của những người ủng hộ ly khai, và Trung Quốc sẽ kiên quyết trong việc bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ.

Ông lưu ý, phía Trung Quốc đã nhiều lần thể hiện rõ với Hoa Kỳ sự phản đối kiên quyết  đối với chuyến thăm tiềm năng của bà Pelosi tới Đài Loan. Điều này chắc chắn sẽ dẫn đến thiệt hại cực kỳ nghiêm trọng cho quan hệ giữa hai nước và hai quân đội, và dẫn đến sự leo thang căng thẳng hơn nữa trên eo biển Đài Loan.

Đây không phải lần đầu tiên một nhà lãnh đạo Mỹ đề cập chuyện thăm Đài Loan, song bối cảnh hiện giờ khiến nhiều người lo lắng. Chiến sự Ukraine khiến nhiều e ngại xuất hiện rằng Trung Quốc sẽ có tác động đáng kể đến Đài Loan trong dịp này, khi Mỹ sao lãng vấn đề Đài Loan. Mỹ cũng được cho là đang có nhiều thay đổi thái độ với Đài Loan. 

Cho dù có nhiều phỏng đoán, song ít nhất bà Pelosi cho đến giờ không đề cập việc thăm Đài Loan. Còn hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung đều thể hiện mong muốn gặp gỡ trực tiếp. Cuộc gặp lần đầu tiên trong 2 năm qua giữa họ có thể diễn ra tại hội nghị G20 ở Bali, Indonesia, hoặc tại hội nghị thượng đỉnh APEC tại Bangkok, Thái Lan vào cuối năm nay.

Để đến được cuộc gặp, chính sách Đài Loan phải được Mỹ xác định rõ ràng là không thay đổi. Bà Pelosi có thể cần cử tri cho bà và đảng của bà, nhưng nguy cơ từ chuyến thăm chắc chắn rất lớn. Mỹ - Trung có thể rất thiếu lòng tin trong công cuộc cạnh tranh ngôi vị số 1 thế giới, nhưng chắc chắn cũng cần nhau trong tất cả các vấn đề chính trị, an ninh, kinh tế, công nghệ - một công cuộc cạnh tranh với nhau nhưng không loại trừ nhau.