Cơn ác mộng logistics và chuỗi cung ứng

Một năm về trước, khi đại dịch bắt đầu bùng phát, người tiêu dùng hoảng loạn mua hàng. Giờ đây, trên đà phục hồi kinh tế, doanh nghiệp là đối tượng tăng cường tích trữ.

Từ các nhà sản xuất ô tô đến đệm giường, doanh nghiệp đang mua nhiều nguyên vật liệu hơn mức họ cần khi nhu cầu hàng hóa phục hồi rõ rệt và mối quan ngại cạn kiệt nguồn cung bùng lên. Hành động mua và tích trữ của doanh nghiệp đang gây áp lực nặng nề lên chuỗi cung ứng toàn cầu. Tình trạng thiếu hụt container, tắc nghẽn vận tải và chi phí vận chuyển tăng vọt lên mức cao gần đây làm dấy lên quan ngại lạm phát tăng nóng trong nền kinh tế.

Jennifer Rumsey, chủ tịch công ty Indiana có trụ sở tại Columbus cho hay: “Khách hàng đang nỗ lực mua mọi thứ có thể vì họ nhận thấy nhu cầu tăng cao, có thể kéo dài đến sang năm”.

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 1.

Khác với bất kỳ sự gián đoạn nguồn cung nào trong quá khứ, sự khác biệt của cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng năm 2021 là chưa thể nhìn ra điểm kết thúc. Gần như không có doanh nghiệp nào hay lĩnh vực nào nằm ngoài tầm ảnh hưởng. Hãng vận chuyển xe tải lớn nhất châu Âu Girteka Logistics đang vật lộn để đáp ứng đủ năng lực vận tải. Nhà sản xuất nước giải khát Monster Beverage Corp. ở Corona, California đối diện với tình trạng thiếu hụt lon nhôm. Công ty TNHH Công nghệ MOMAX của Hồng Kông đang trì hoãn việc sản xuất một sản phẩm mới vì thiếu chip.

Làm trầm trọng thêm sức ép lên chuỗi cung ứng là sự cố tắc nghẽn kênh đào Suez hồi tháng 3 cùng hàng loạt thiên tai như hạn hán gây thiệt hại cho nhiều quốc gia nông nghiệp, bão tuyết làm mất điện hàng loạt, đóng băng các hoạt động khai thác năng lượng và hóa dầu ở miền Trung Hoa Kỳ hồi tháng 2. Cách đây chưa đầy hai tuần, tin tặc đã đánh sập đường ống dẫn nhiên liệu lớn nhất ở Mỹ, khiến giá xăng lần đầu tiên lên trên 3 USD / gallon kể từ năm 2014. Giờ đây, đợt bùng phát dịch Covid-19 chưa từng có ở Ấn Độ với biến chủng virus nguy hiểm lây lan sang nhiều quốc gia đang đe dọa đà phục hồi kinh tế.

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 2.

Sự cố tắc nghẽn kênh đàu Suez làm trầm trọng thêm áp lực cho chuỗi cung ứng toàn cầu

Chỉ số quản lý hậu cần (Logistics Manager's Index) của Mỹ hiện tại đang ở mức cao thứ hai trong các mức đỉnh kỷ lục kể từ năm 2016 đến nay. Chỉ số này dựa trên các cuộc khảo sát hàng tháng với những công ty cung ứng hàng đầu về lượng hàng tồn kho, chi phí vận chuyển và kho bãi - 3 thành phần quan trọng trong quản lý chuỗi cung ứng - hiện tại và 12 tháng tiếp theo. Tính chính xác của chỉ số đã được chứng minh là khớp với chi phí thực tế trong khoảng 90% thời điểm.

Đối với Zac Rogers, trợ lý giáo sư tại Đại học Kinh doanh của Đại học Bang Colorado, một người thống kê chỉ số quản lý hậu cần, mô hình rõ ràng đang thay đổi. Trong quá khứ, ba thành phần trên đã được tối ưu hóa để đạt đến chi phí thấp nhất. Nhưng giờ đây, ông Rogers dự đoán ngành logistics toàn cầu “sẽ tiếp tục chứng kiến một số đợt tăng giá trong 12 tháng tiếp theo”.

Bên cạnh chỉ số quản lý hậu cần, nhiều chỉ số khác được xem là phong vũ biểu của nền kinh tế cũng bắt đầu phản ánh chi phí cao hơn cho các hộ gia đình và doanh nghiệp. Chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ trong tháng 4 không bao gồm thực phẩm và nhiên liệu đã tăng vọt lên mức cao nhất trong một tháng kể từ năm 1982. Chỉ số giá nhà máy tăng gấp đôi so với dự báo của các nhà phân tích. Nếu doanh nghiệp không tăng năng suất và tăng giá để chuyển chi phí đó lên vai người tiêu dùng, lợi nhuận doanh nghiệp sẽ giảm đi trông thấy.

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 3.

Ngày càng có nhiều nhà quan sát cảnh báo rằng lạm phát chắc chắn sẽ tăng nhanh. Mối đe dọa đã đủ để gây chấn động thị trường. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Fed đang phải đối mặt với những câu hỏi lớn rằng khi nào họ sẽ tăng lãi suất từ mức tiệm cận 0 hiện tại để ngăn chặn lạm phát tăng nóng. Mặc dù các quan chức Fed liên tục trấn an thị trường rằng lạm phát không phải mối quan ngại lớn với nền kinh tế, và rằng họ sẽ duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng cho đến chừng nào thị trường lao động phục hồi hoàn toàn.

Ngay cả các công ty đa quốc gia với hệ thống quản lý cung ứng kỹ thuật số cũng đang cố gắng đối phó với tình trạng căng thẳng nguồn cung. Giám đốc điều hành của Whirlpool Corp., ông Marc Bitzer trả lời phỏng vấn trong tháng này rằng chuỗi cung ứng của họ đang "đảo lộn khá lớn" và nhà sản xuất thiết bị buộc phải tăng giá liên tục.  Thông thường Whirlpool và các nhà sản xuất lớn khác sản xuất hàng hóa dựa trên các đơn đặt hàng đến và dự báo về doanh số bán hàng, nhưng giờ đây, họ sản xuất dựa trên những linh kiện sẵn có trong kho.

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 4.

Sự căng thẳng kéo dài đến tận chuỗi cung ứng nguyên liệu thô. Giá gỗ xẻ, đồng, quặng sắt và thép đều tăng trong những tháng gần đây do nguồn cung hạn chế khi nhu cầu từ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ và Trung Quốc đồng loạt tăng. Giá dầu thô, nguyên liệu công nghiệp từ nhựa, cao su đến hóa chất đều tăng. Trong một số trường hợp, người tiêu dùng bắt đầu phải gánh áp lực từ việc tăng giá nguyên liệu. Chẳng hạn nhà sản xuất túi đựng rác Hefty đang có kế hoạch tăng giá lần thứ 3 trong năm 2021.

Chi phí thực phẩm cũng không nằm ngoài xu hướng tăng. Dầu ăn chế biến từ quả cây cọ dầu tăng giá hơn 135% trong năm qua. Giá đậu nành lần đầu tiên đạt mức 16 USD / giạ (đơn vị đo thể tích phổ biến tại Anh - Mỹ) kể từ năm 2012. Giá ngô kỳ hạn đạt mức cao nhất trong 8 năm còn giá lúa mì kỳ hạn tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2013.

Thước đo giá lương thực thế giới của Liên hợp quốc đã tăng tháng thứ 11 liên tiếp hồi tháng 4 qua, chuỗi tăng lâu nhất trong hơn một thập kỷ khi thị trường quan ngại thiên tai và làn sóng mua ồ ạt từ Trung Quốc gây áp lực lên nguồn cung, đe dọa lạm phát tăng nhanh hơn. Đầu tháng này, chỉ số giá hàng hóa giao ngay của Bloomberg cũng chạm mức cao nhất kể từ năm 2011. 

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 5.

Áp lực lạm phát gia tăng là mối quan ngại lớn khiến thị trường đổ dồn sự chú ý vào động thái của Fed

Một lý do lớn cho đà lạm phát là nền kinh tế Mỹ đang phục hồi nhanh hơn hầu hết các dự báo trước đây. Bằng chứng là ngoài khơi California, hàng chục con tàu container đang chờ dỡ hàng tại các cảng từ Oakland đến Los Angeles. Hầu hết hàng hóa đang tràn vào từ Trung Quốc, nơi mà số liệu của chính phủ tuần trước cho thấy giá sản xuất vào tháng 4 đã tăng cao nhất kể từ năm 2017.

Trên khắp trung tâm sản xuất của thế giới ở châu Á, tình trạng đứt gãy nguồn cung đặc biệt trở nên nghiêm trọng. Cuộc khủng hoảng thiếu chip đã lan từ lĩnh vực ô tô sang hàng loạt lĩnh vực sản xuất điện tử, trong đó có ngành công nghiệp smartphone.

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 6.

Ông John Cheng, giám đốc điều hành nhà máy sản xuất điện tử tiêu dùng MOMAX có trụ sở tại Hồng Kông cho biết việc sản xuất pin dự phòng mới cho các sản phẩm của Apple như iPhone, Airpods, iPad và Apple watch đã bị trì hoãn vì thiếu chip.

Trên đường biển, các tàu container đang hoạt động hết công suất, đẩy giá cước vận tải biển lên mức cao kỷ lục và làm tắc nghẽn các cảng khi nhu cầu tiêu dùng phục hồi nhanh chóng. Sự tắc nghẽn nghiêm trọng đến mức các lô hàng của Columbia Sportswear Co. đã bị trì hoãn trong ba tuần và nhà bán lẻ thời trang thể thao dự kiến dòng sản phẩm mùa thu của họ cũng sẽ cập bến muộn. 

Nhà quan sát Vincent Tsui của Gavekal Research nhận định cuộc khủng hoảng chip hiện tại không phải một sự gián đoạn ngắn hạn, mà nó đe dọa toàn lĩnh vực sản xuất điện tử và có nguy cơ gây sức ép lên các nền kinh tế xuất khẩu lớn của châu Á. Một dẫn chứng cho mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng chip: Hàn Quốc vừa công bố kế hoạch chi 450 tỷ USD để xây dựng cơ sở sản xuất chip lớn nhất thế giới trong thập kỷ tới nhằm đảm bảo an ninh nguồn cung.

Những dự báo u ám

Bloomberg: kinh tế toàn cầu đột ngột chững lại và bóng ma lạm phát - Ảnh 7.

Dự báo giá cước vận tải tiếp tục tăng trong phần còn lại của năm nay

Nhà kinh tế Shanella Rajanayagam của HSBC ước tính rằng giá container tăng trong năm qua có thể làm tăng giá sản xuất trong khu vực đồng Euro lên tới 2%. Giá vận tải đường sắt và đường bộ cũng tăng.

Chỉ số Cass Freight Index - đánh giá các lô hàng vận chuyển tích lũy mỗi tháng - đã đạt mức kỷ lục vào tháng 4 - lần thứ 4 trong vòng 5 tháng. Todd Fowler, nhà phân tích của KeyBanc Capital Markets, cho biết giá giao ngay cho dịch vụ xe tải có nguy cơ tăng 70% trong quý II/2021 so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung cả năm 2021, ông dự báo mức giá tăng 30% so với năm 2020.

Theo ông  Fowler, giá vận chuyển sẽ tiếp tục tăng khi nhu cầu theo mùa phục hồi mạnh mẽ và nền kinh tế toàn cầu được cải thiện.