Bộ Tài chính Mỹ "mở lối" cho viện trợ nhân đạo đến Afghanistan nhưng không qua tay Taliban

Hai giấy phép chung của Bộ Tài chính Mỹ cho phép các hoạt động vận động viện trợ nhân đạo và hỗ trợ tài chính của các tổ chức, nhóm hoạt động tại Mỹ với người dân Afghanistan nhưng vẫn đảm bảo duy trì lệnh trừng phạt với lực lượng Taliban - nhóm Hồi giáo hiện đang kiểm soát quốc gia này.

Các biện pháp trừng phạt của Nhà Trắng với nhóm Taliban như đóng băng mọi tài sản hay cấm công dân Mỹ giao dịch với nhóm này, bao gồm cả giao dịch hàng hóa, dịch vụ và tài chính sẽ tiếp tục được duy trì. Tuy nhiên, bà Andrea Gacki, Giám đốc Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài của Bộ Tài chính Mỹ cho biết Bộ Tài chính cam kết tạo điều kiện cho các hoạt động viện trợ nhân đạo hoặc viện trợ nhu cầu cơ bản của con người dành cho người dân Afghanistan.

Trước đó, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF đã cảnh báo rằng khoảng 1 triệu trẻ em Afghanistan có nguy cơ chết đói trong năm nay nếu quốc gia này bị cắt nguồn viện trợ nhân đạo. “Gần 10 triệu trẻ em ở Afghanistan sống nhờ vào nguồn viện trợ nhân đạo” - Giám đốc điều hành UNICEF Henrietta Fore cho hay trong một cuộc họp đầu tháng này của Liên Hợp Quốc liên quan đến vấn đề khủng hoảng nhân đạo ở Afghanistan. “Ít nhất 1 triệu trẻ em sẽ bị suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng trong năm nay và có thể tử vong nếu không được hỗ trợ kịp thời”. UNICEF kêu gọi các quốc gia giàu gạt vấn đề chính trị sang một bên để tăng cường hỗ trợ nhân đạo cho Afghanistan. 

Hơn 1 tháng sau khi chính phủ do phương Tây hậu thuẫn sụp đổ và lực lượng Taliban tiến vào Kabul, Afghanistan đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng tồi tệ: hàng triệu người đứng trước nguy cơ nạn đói, tình trạng suy giảm thanh khoản toàn hệ thống tài chính, viện trợ bị đình chỉ và tài sản của Ngân hàng Trung ương tại Cục Dự trữ Liên bang Mỹ bị đóng băng.

Đáng chú ý, trước khi Taliban nắm quyền kiểm soát đất nước, khoảng 80% ngân sách của chính phủ Afghanistan được tài trợ bởi Mỹ và các quốc gia phương Tây khác. 40% GDP quốc gia đến từ viện trợ quốc tế. Khoảng một nửa dân số đất nước sống dưới mức nghèo khổ. Theo ước tính của Liên Hợp Quốc, trong bối cảnh bất ổn hiện tại, khoảng 14 triệu trên tổng số 40 triệu dân đang đối diện với tình trạng mất an ninh lương thực. Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc cho biết cần huy động 200 triệu USD để đảm bảo an ninh lương thực cho Afghanistan trong năm nay.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres hồi giữa tháng 9 đã ra lời kêu gọi, khẳng định người dân Afghanistan đang phải đối mặt với sự sụp đổ của cả một quốc gia. Ông cảnh báo rằng nguồn cung cấp lương thực quốc gia này có thể cạn kiệt vào cuối tháng 9, đồng thời nhấn mạnh rằng việc viện trợ thông qua chính phủ Taliban là cần thiết. “Không thể cung cấp các viện trợ nhân đạo vào Afghanistan mà không thông qua chính quyền”. Điều này đưa các nhà viện trợ vào một tình thế khó xử trong bối cảnh Taliban từ lâu đã vướng nhiều cáo buộc liên quan đến bạo lực, vi phạm nhân quyền do áp dụng luật Hồi giáo một cách khắc nghiệt. Đó là chưa kể nguồn viện trợ có thể tạo điều kiện cho nạn tham nhũng và lạm dụng các quỹ này cho mục đích khác. 

Ông Alex Zerden, một cựu tùy viên tài chính của Bộ Tài chính tại Đại sứ quán Mỹ ở Kabul cho biết:  “Taliban kiểm soát hải quan và thuế”. Một phần tư số ngân hàng của đất nước này thuộc sở hữu nhà nước, cũng như Ngân hàng Trung ương, có nghĩa là mọi dòng tiền phân bổ trên đất nước đều nằm dưới sự kiểm soát của Taliban. Trong khi đó, bất cứ tổ chức, cá nhân nào làm ăn với các ngân hàng này cũng có nguy cơ đối diện với lệnh trừng phạt của chính phủ Mỹ. Ngay cả khi các nhà viện trợ có thể rót viện trợ vào Afghanistan thông qua các tổ chức độc lập, thì những tổ chức này cũng không có khả năng chuyển đổi và phân phát dòng tiền khổng lồ như thông qua chính phủ.

Với tuyên bố mới đây, phía Mỹ đã mở ra con đường mới để viện trợ cho người dân Afghanistan mà không thông qua chính quyền Taliban. 

Ngoại trưởng Antony Blinken cũng khẳng định hồi đầu tháng: “Bộ Tài chính Mỹ đã cấp các giấy phép cụ thể nhằm cho phép các cơ quan chính phủ Mỹ cũng như các nhà tài trợ tiếp tục cung cấp viện trợ nhân đạo cho người Afghanistan bất chấp các lệnh trừng phạt với Taliban… Dòng viện trợ sẽ không chảy qua chính phủ Taliban mà thông qua các tổ chức độc lập”.