Taliban nắm quyền, triển vọng kinh tế Afghanistan ảm đạm

Ông Ajmal Ahmady, cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Afghanistan nhận định với tờ CNN trước khi rời khỏi Kabul hôm 22/8 qua rằng Afghanistan trước đó đã trải qua nhiều cuộc khủng hoảng, từ hạn hán, Covid-19 cho đến cuộc đảo chính vừa qua. “Trước mắt, khó khăn lớn nhất sẽ là vấn đề kinh tế. Đối với người dân Afghanistan, đây sẽ là một thách thức dai dẳng”.

Ông Ahmady dự đoán Taliban sẽ gặp khó khăn trong việc quản lý và hoạch định chính sách kinh tế. “Họ không làm rõ chương trình nghị sự kinh tế. Chúng tôi không biết ai sẽ là người điều phối chính sách kinh tế. Tôi nghĩ họ sẽ phải đối mặt với hàng loạt thách thức mà họ buộc phải tìm cách giải quyết.

Lạm phát, thiếu hụt tiền mặt và một nền kinh tế suy sụp

Vấn đề tài chính cấp bách nhất là Afghanistan hiện đã cạn kiệt đồng USD, thảm họa với một quốc gia có thâm hụt thương mại lớn. Trước khi Taliban tiến vào Kabul, tình trạng này đã trở nên trầm trọng do bạo lực và hỗn loạn. Sau đó, Washington đã phong tỏa hoàn toàn các tài sản của Ngân hàng Trung ương Afghanistan do Mỹ nắm giữ để ngăn dòng tiền USD chảy vào tay Taliban. Dưới áp lực của Mỹ, Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF cũng tạm dừng khoản tiền 450 triệu USD đáng lẽ sẽ được gửi đến Afghanistan vào đầu tuần tới. Theo ông Ahmady, việc khan hiếm USD sẽ gây ra tình trạng mất giá đồng nội tệ, qua đó làm bùng lên nỗi lo lạm phát khi giá hàng hóa tăng vùn vụt. 

Ông Ahmady, người từng là cố vấn kinh tế cấp cao cho cựu Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani cho biết Taliban có khả năng sẽ thắt chặt tài chính khiến thu nhập thực tế của người dân giảm xuống. “Tôi cho rằng trong trung và dài hạn, Afghanistan sẽ ghi nhận dòng người tị nạn tăng lên đáng kể”.

Những người ở lại Afghanistan đang gặp khó khăn trong việc rút tiền mặt khỏi ngân hàng. Một ngày trước khi Kabul rơi vào tay Taliban, ngân hàng trung ương đã giới hạn số tiền mà khách hàng có thể rút từ ngân hàng. Nhiều ngân hàng buộc phải đóng cửa trong tuần trước do hết tiền mặt. Mạng xã hội lan truyền mạnh mẽ những tấm ảnh cho thấy hàng dài người dân ở Kabul tập trung bên ngoài các chi nhánh giao dịch ngân hàng trong nỗ lực rút tiền mặt ra khỏi tài khoản nhưng vô ích. Không có cơ quan điều hành ngân hàng Trung ương, nghĩa là trong ngắn hạn, việc in thêm tiền mặt để xoa dịu tình trạng thiếu tiền mặt trầm trọng trong nền kinh tế không phải lựa chọn khả thi. 

Ông Ahmady dự đoán Taliban sẽ tiếp tục các biện pháp kiểm soát dòng tiền như vậy trong bối cảnh áp lực tài chính quá lớn đè nặng lên đất nước.

Ngồi trên mỏ khoáng sản khổng lồ nhưng Afghanistan khó thoát nghèo

Afghanistan sở hữu một lượng khổng lồ khoáng sản chưa được khai thác. Năm 2010, các quan chức quân sự và các nhà địa chất Mỹ ước tính nước này đang nằm trên các mỏ khoáng sản trị giá gần 1 nghìn tỷ USD bao gồm vàng, đồng, sắt, khoáng chất hiếm và một trong những mỏ lithium lớn nhất thế giới - một thành phần quan trọng đối với các ngành công nghiệp công nghệ cao như sản xuất pin xe điện.

Trong nhiều năm, đã có nhiều nhà quan sát hy vọng rằng tiềm năng từ các mỏ khoáng chất tự nhiên có thể thúc đẩy sự thịnh vượng của Afghanistan từ một quốc gia nghèo bậc nhất hành tinh như hiện tại. Nhưng cựu Thống đốc Ahmady không lạc quan rằng tình hình sẽ thay đổi khi Taliban nắm quyền. “Thật khó để mong đợi rằng bây giờ lượng khoáng sản đột nhiên được khai thác”.

Một số nhà phân tích cho rằng sự sụp đổ của chính phủ do Mỹ hậu thuẫn ở Kabul sẽ tạo ra cơ hội cho Trung Quốc. Dù vậy, ông Ahmady cũng phủ nhận khả năng Trung Quốc đổ hàng tỷ USD để khai khoáng ở Afghanistan ngay lúc này. Tuy nhiên, ông này thừa nhận trong vòng 5-20 năm nữa, đây có thể là cơ hội của Trung Quốc.