Lạm phát thấp nhưng lãi suất cho vay cao nhất thế giới, chuyên gia chỉ ra 3 nguyên nhân

Đây là chia sẻ của Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên cao cấp trường Đại học Fulbright Việt Nam tại Chuỗi sự kiện hội thảo "Tìm ổn định trong bất định" được tổ chức bởi Công ty Chứng khoán Mirae Asset (Việt Nam).

6 tháng cuối năm: Phải mạnh tay hạ lãi suất, nới lỏng chính sách tiền tệ

Với chủ đề Kinh tế Việt Nam dưới tác động của biến động toàn cầu và thách thức nội địa, ông Nguyễn Xuân Thành cho rằng, hiện nay cách điều hành chính sách tiền tệ đang tác động đến thị trường Việt Nam. Những biến động những ngày qua, ngay trong ngắn hạn chính là câu chuyện tiền tệ.

Hai yếu tố quan trọng tác động đến sự điều hành của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) gồm: Bối cảnh kinh tế toàn cầu trong đó trọng tâm là lãi suất điều hành đồng USD của Fed qua đó ảnh hưởng đến tỷ giá của Việt Nam. Trong nước, áp lực lạm phát còn hay không.

Theo ông Nguyễn Xuân Thành, nếu không còn quá quan ngại tỷ giá dưới tác động từ kinh tế toàn cầu, và trong nước không quá quan ngại lạm phát, hướng điều hành từ nay đến cuối năm là tiếp tục nới lỏng chính sách tiền tệ.

Thanh khoản trên thị trường tiền tệ hiện đang cải thiện. Năm ngoái, đồng USD tăng giá khiến các nhà điều hành lo sợ đồng VND mất giá đã phải liên tục bán dự trữ ngoại hối để bảo vệ tỷ giá; lạm phát gia tăng nên phải thắt chặt tiền tệ. Đến cuối năm 2022, NHNN đã bán ra 25 tỷ USD, dự trữ ngoại hối xuống khoảng 83,5 tỷ USD. Nhưng năm 2023, NHNN đang mua vào USD để tăng dự trữ (hành động ngược lại). Hiện dự trữ đưa lại lên 91,5 tỷ USD, dự báo NHNN sẽ tiếp tục mua vào USD để đưa dự trữ ngoại hối tới cuối năm lên 100 tỷ USD. Điều này giúp các nhà điều hành đạt được mục tiêu kép vừa tăng dự trữ ngoại hối vừa bơm VND ra thị trường qua đó tác động trực tiếp tới nền kinh tế. Không bị áp lực tỷ giá và lạm phát, thanh khoản dồi dào là cơ sở để NHNN hạ lãi suất.

Hiện nay, dù tín dụng đã tăng trưởng nhanh trở lại từ nửa cuối tháng 3/2023, nhưng tính chung 5 tháng đầu năm vẫn tăng trưởng chậm. NHNN đưa mục tiêu tăng trưởng tín dụng 14-15%, 5 tháng đầu năm, tín dụng tăng 3,17% so với cuối năm 2022 do mặt bằng lãi suất còn quá cao. Áp lực rất lớn của Chính phủ hiện nay là hạ lãi suất cho doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy được tăng trưởng tín dụng. Vì vậy, dự báo trong nửa cuối năm 2023, NHNN sẽ vừa bơm tiền, vừa hạ lãi suất điều hành.

Áp quota tín dụng và chênh lệch giữa các ngân hàng… khiến lãi suất tại Việt Nam cao ngất ngưỡng

Tại hội thảo, trả lời mối quan tâm của nhà đầu tư về lãi suất vay của Việt Nam "thuộc hàng cao nhất thế giới", ông Nguyễn Xuân Thành đánh giá lãi suất VND không phải cao nhất thế giới. Nếu so sánh các nước đang bị khủng hoảng hoặc trên bờ vực khủng hoảng, có lạm phát cao như Argentina ~40%, Thổ Nhĩ Kỳ rất cao trong khi lãi suất của Việt Nam khoảng 13-14% là không cao.

Tuy nhiên, đối với Việt Nam, khi lạm phát khoảng 2,4% mà mặt bằng lãi suất cho vay 13-14% là ở mức quá cao. Tại sao lại có câu chuyện này? Theo ông Nguyễn Xuân Thành có 3 nhóm nguyên nhân chính.

Đầu tiên, niềm tin của người dân vào hệ thống tài chính bị xói mòn sau khi ngân hàng SCB bị kiểm soát đặc biệt. Như vậy, thị trường đòi hỏi phải có mức lãi suất cao mới có thể giữ tiền trong tiết kiệm.

Thứ hai, chênh lệch lãi suất cho vay và lãi suất tiết kiệm cao. Lãi suất tiết kiệm vẫn ở mức cao, có thời điểm lên đến 10,5%-11%. Vừa rồi, lãi suất tiết kiệm đã giảm, lãi suất tiết kiệm kỳ trên 12 tháng khoảng 6,9%- 8,5%, ngân hàng nào quá thiếu vốn mới nâng lên 9%. Nhưng lãi suất cho vay vẫn 13%,  các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể phải vay với mức lãi suất cao hơn, không được ưu ái. Nguyên nhân chênh lệch chủ yếu nằm trong hệ thống các ngân hàng.

Hệ thống ngân hàng Việt Nam có sự chênh lệch về quy mô, chất lượng quản trị, sức khoẻ. Nói cách khách, chênh lệch giữa 1 ngân hàng tốt và 1 ngân hàng yếu kém là quá lớn và đòi hỏi các ngân hàng yếu kém phải tìm mọi cách để huy động tiền với lãi suất cao. Ngoài ra, các ngân hàng yếu kém còn liên quan đến sở hữu chéo - chủ ngân hàng cũng là người sở hữu các doanh nghiệp khác, trong đó có nhiều doanh nghiệp bất động sản. Các ngân hàng này hỗ trợ cho các doanh nghiệp của các "ông chủ". Khi thị trường khó khăn, các ngân hàng yếu rơi vào thế kẹt, phải tìm cách cho vay lãi suất cao với hi vọng vừa cứu được doanh nghiệp, vừa đỡ được cho ngân hàng. Vì vậy, các ngân hàng này không thể giảm lãi suất, nhất là trong bối cảnh các ngân hàng có mức độ chênh lệch quá cao, vẫn phải chạy đua lãi suất thì không thể hạ được lãi suất.

Thứ ba, do điều hành chính sách. Các công cụ điều hành chính sách hiện đại, mang tính hướng vào thị trường vẫn chưa dám làm và không dám làm. Việc điều hành giật cục, dùng các mệnh lệnh hành chính như trần lãi suất, dùng quota tăng trưởng tín dụng cho ngân hàng…. góp phần khiến mặt bằng lãi suất cao như hiện nay.