Malaysia: Thêm một dự án Sáng kiến Vành đai và Con đường có nguy cơ sụp đổ

Cụ thể, văn phòng chính quyền Melaka mới đây đã công khai tuyên bố chấm dứt thỏa thuận với KAJ Development về dự án phát triển khu tổ hợp Melaka Gateway sau hơn 3 năm trì hoãn. Trước đó, hai bên đã ký kết thỏa thuận vào tháng 10/2017 để phát triển tổ hợp cảng hàng hải, khu kinh tế và các điểm du lịch trên ba hòn đảo nhân tạo ở bang Melaka, với ít nhất 3 nhà đầu tư Trung Quốc hậu thuẫn bao gồm nhà tài trợ chính là công ty năng lượng quốc doanh PowerChina. Tổng quy mô dự án ước tính lên tới 246,45ha với vốn đầu tư khoảng 43 tỷ ringgit (10,5 tỷ USD).

Khu tổ hợp Melaka Gateway được đề xuất từ năm 2014 và từ lâu đã được kỳ vọng là một “siêu dự án” mang về lợi ích kinh tế lớn. Nhưng cho đến nay, có rất ít dấu hiệu cho thấy các hạng mục trong dự án đã được hoàn thành. Nhiều tin đồn bên lề cho hay các nhà đầu tư Trung Quốc đang có dấu hiệu rút lui.

Ban đầu, Melaka Gateway được tiếp thị như một di sản lịch sử của bang Melaka trên một tuyến đường biển quan trọng. Thời điểm giới thiệu dự án cùng lúc với thời điểm Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh khởi động, khiến Melaka Gateway nhanh chóng trở nên hấp dẫn với các doanh nghiệp quốc doanh Trung Quốc đang tìm kiếm những khoản đầu tư có khả năng sinh lời. Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn sau đó, các nhà đầu tư nhanh chóng nhận ra dự án Melaka Gateway thực tế không mang nhiều ý nghĩa kinh tế và chính trị.

Francis Hutchinson, thành viên cấp cao và điều phối viên của Chương trình Nghiên cứu Kinh tế Khu vực tại Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore) nhận định: “Dự án rất tham vọng nhưng không dựa trên cơ sở khả quan về mặt kinh tế và chính trị. Xét trên khía cạnh kinh tế, vị trí của cảng cũng như tình trạng dư thừa năng lực cảng trong khu vực hiện nay khiến dự án trở nên kém khả thi. Xét trên khía cạnh chính trị, dự án phải cạnh tranh với các khu tổ hợp hiện có. Đồng thời, nó cũng không có sự hậu thuẫn lớn từ các công ty có liên kết với chính phủ Malaysia”.

“Nhà phát triển dự án chính tại địa phương KAJ Development không phải một doanh nghiệp lâu đời của Malaysia. Doanh nghiệp này từng có một số dự án được hậu thuẫn bởi chính quyền bang Melaka thông qua các công ty con, nhưng chỉ riêng những dự án này là không đủ”.

“Chính quyền (cựu Thủ tướng Malaysia nhiệm kỳ 2009-2018) Najib Razak đã phân loại Melaka Gateway như là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường, nhưng chưa từng đưa nó vào các tài liệu quy hoạch như Kế hoạch Malaysia lần thứ 11” - ông Francis Hutchinson nói thêm. 

Malaysia từ lâu đã hưởng ứng mạnh mẽ Sáng kiến Vành đai và Con đường mà Bắc Kinh khởi xướng. Hồi năm ngoái, nước này cũng là quốc gia đầu tiên xác nhận tham dự hội nghị Thượng đỉnh Vành đai & Con đường lần thứ hai của Trung Quốc. Malaysia cũng đang triển khai hàng loạt dự án thuộc sáng kiến này bao gồm Đường sắt Liên kết Bờ Đông ECRL, dự án trị giá hàng tỷ ringgit được kỳ vọng sẽ kết nối các bang nông nghiệp dọc bờ biển phía đông quốc gia.

Nhà phân tích kinh tế chính trị Terence Gomez thì nhận định: “Chính quyền hiện tại đang tập trung vào ổn định chính trị và chiến đấu với sự bùng phát đại dịch Covid-19”. Do đó, dự án Melaka Gateway rơi vào tình trạng lấp lửng và không được chú ý nhiều. 

Melaka Gateway không phải dự án đầu tiên thuộc Sáng kiến Vành đai và Con đường bị chấm dứt ở Malaysia. Năm 2018, khi Liên minh đa sắc tộc Pakatan Harapan lên nắm quyền điều hành quốc gia, chính phủ đã hủy bỏ hai dự án đường ống dẫn khí đốt tự nhiên trị giá 2,3 tỷ USD với lý do chi phí đầu tư quá lớn. Liên minh này cũng đang trì hoãn một số dự án khác bao gồm cả  Đường sắt Liên kết Bờ Đông ECRL.