Tại tọa đàm Đổi mới trong nông nghiệp và thực phẩm chiều 3/12, thuộc tuần lễ khoa học và công nghệ VinFuture Prize 2025, các nhà khoa học khắp nơi trên thế giới đã cùng đưa ra các giải pháp tiên tiến để giải quyết thách thức kép: Nâng cao sản lượng cây trồng và giảm phát thải khí nhà kính.

Theo thống kê, ngành chăn nuôi đóng góp khoảng 14,5% lượng khí thải (GHG) toàn cầu, chủ yếu là khí metan đường ruột. Giáo sư Ermias Kebreab, Đại học California, Davis (Mỹ), Thành viên Hội đồng Sơ khảo Giải thưởng VinFuture, nhấn mạnh vai trò của chăn nuôi thông minh trong việc nâng cao năng suất, dinh dưỡng và tính tuần hoàn, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt ở các nước Nam bán cầu.

Giáo sư Ermias Kebreab nói về nghiên cứu việc đưa các nguyên liệu phụ phẩm vào chế độ ăn của bò và giảm đáng kể lượng khí thải metan.

Nghiên cứu của Giáo sư Kebreab cho thấy, việc đưa các nguyên liệu phụ phẩm vào chế độ ăn của bò (gồm rong biển, trà rừng Việt Nam, lá và bã sắn) có thể giúp giảm đáng kể lượng khí thải metan trong khi vẫn bổ sung protein và chất dinh dưỡng cho bò. Đặc biệt, khi bò ăn rong biển, lượng khí metan thải ra giảm 30%.

“Hãy sử dụng các sản phẩm phụ tại địa phương để giúp giảm phát thải, nâng cao năng suất và tính tuần hoàn. Việc cho ăn chính xác và phân tích dinh dưỡng là yếu tố then chốt để đạt hiệu quả tối ưu”, Giáo sư Ermias Kebreab chia sẻ.

Nhìn rộng ra, ngành Nông nghiệp đóng góp tỷ lệ khá lớn lượng khí thải nhà kính. Cây lúa phát thải khí metan, chiếm 12% tổng phát thải toàn thế giới. Trong môi trường đất ngập nước (kị khí), rễ lúa bị thiếu oxy, tạo điều kiện cho các vi sinh vật kị khí phát triển và sản sinh ra metan.

Giáo sư Pamela Christine Ronald, Đại học California, Davis (Mỹ) cho biết, ông và các cộng sự nghiên cứu cây lúa mang gen PSY 1 và nhận thấy cây có bộ rễ phát triển nhanh so với cây truyền thống. Khi thử nghiệm trong các điều kiện tốt, giống này giảm tới 40% phát thải metan.

Từ nghiên cứu này, Giáo sư Pamela Christine Ronald cho rằng, cần nghiên cứu sử dụng di truyền thực vật để phát triển các giống lúa mới có khả năng giảm thiểu phát thải metan.

Trọng tâm là phân tích cộng đồng vi sinh vật trong đất và xác định các gene lúa kiểm soát chất tiết từ rễ và sự liên kết với vi sinh vật đất, từ đó sẽ tạo ra cây trồng có lợi cho môi trường, giảm lượng khí thải.

Cuối cùng, cần xác định các vi khuẩn tập hợp carbon vào các bể chứa carbon hữu cơ ổn định trong đất; cần các công cụ mới để định lượng những thay đổi carbon hữu cơ trong đất về lâu dài trong điều kiện thực địa. Các thử nghiệm cần được mở rộng quy mô để đánh giá khả năng tái tạo trên các loại đất và hệ thống cây trồng đa dạng.