Trung Quốc trước rủi ro giảm tốc sâu hơn năm 2020

Sáu tháng sau khi chính phủ Trung Quốc đặt mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng 5,5% cho năm 2022, nền kinh tế số hai thế giới liên tục bộc lộ những điểm yếu, khiến một số ngân hàng lớn trên thế giới phải đưa ra nhận định kết quả tăng trưởng 3% thậm chí nằm ngoài tầm với.

Dự báo tăng trưởng của Trung Quốc từ một số định chế tài chính liên tục đi xuống kể từ thời điểm đó. Theo khảo sát của Bloomberg, giới chuyên gia dự báo quốc gia đông dân nhất thế giới tăng trưởng 3,5% trong năm nay, và nếu thành sự thật, 2022 sẽ là năm tăng trưởng yếu thứ hai trong vòng hơn bốn thập kỷ qua. Trong khi đó, Morgan Stanley và Barclays là những đơn vị đưa ra dự báo thấp nhất với nhận định khó khăn sẽ thêm chồng chất vào cuối năm nay.

Kinh tế Trung Quốc không chỉ chịu ảnh hưởng từ chiến lược zero Covid nghiêm ngặt, buộc nhiều địa phương phải phong tỏa và người dân phải xét nghiệm thường xuyên. Cái khó còn bộc lộ từ thị trường bất động sản, trụ cột của nền kinh tế, từ nhu cầu nội địa và nước ngoài yếu và từ thời tiết cực đoan -  thứ Trung Quốc không thể định đoạt.

Jian Chang, kinh tế trưởng của Barclays, hạ dự báo tăng trưởng của nền kinh tế số hai thế giới từ 3,1% xuống 2,6% cho cả năm 2022, nhấn mạnh “cuộc suy thoái trên thị trường bất động sản, các lệnh phong tỏa phòng Covid-19 và nhu cầu nước ngoài suy yếu” đang phủ bóng tham vọng của chính quyền trung ương. “Cơn khát” vốn của các nhà phát triển bất động sản dự kiến sẽ kéo dài sang năm 2023, làm suy yếu niềm tin của người dân vào thị trường này nói riêng và cả nền kinh tế nói chung, điều đó sẽ không giúp thúc đẩy doanh số bán nhà, bà viết.

Dữ liệu vừa được công bố trong tuần trước cho thấy sản lượng công nghiệp, doanh số bán lẻ và đầu tư có bước cải thiện trong tháng 8. Nhưng dữ liệu trong tháng 9 sẽ không ấn tượng như thế khi một số chỉ dấu cảnh báo đã sớm xuất hiện.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cũng đã tạm dừng quá trình nới lỏng chính sách khi giữ nguyên lãi suất cho vay, đồng thời rút thanh khoản ra khỏi hệ thống ngân hàng do đồng nhân dân tệ liên tục trượt giá, thủng mốc tâm lý quan trọng 7 CNY đổi 1 USD.

Các cơ quan truyền thông nhà nước Trung Quốc luôn phát đi tư tưởng tích cực. China Securities Journal dự báo kinh tế nước này sẽ phục hồi trong quý hiện tại so với quý trước đó. Bài viết chỉ ra rằng nhu cầu hàng hóa phục hồi, bên cạnh đó là quá trình nới lỏng các biện pháp hạn chế sản xuất sau giai đoạn nắng nóng đỉnh điểm, là bàn đạp giúp đẩy tăng trưởng lên cao hơn.

Tuy nhiên, Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA) dự báo nhu cầu dầu mỏ tại Trung Quốc giảm 2,7% trong năm nay, lần giảm đầu tiên từ năm 1990.

Trước thềm Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc, dự kiến diễn ra trong tháng 10, các biện pháp hạn chế phòng dịch đang được thắt chặt nhằm hạn chế khả năng lây nhiễm. Các quy định hạn chế đi lại chưa hề được gỡ bỏ, tác động tiêu cực tới ngành du lịch trong năm nay và điều này đã được thể hiện rõ qua kỳ nghỉ Trung thu vừa qua và rất có thể là kỳ nghỉ lễ kéo dài 9 ngày vào đầu tháng 10 tới.

Zero-Covid

Chiến lược zero Covid chính là vật cản lớn nhất đối với nền kinh tế số hai thế giới. Chính phủ Trung Quốc quyết tâm theo đuổi chiến lược này dù dịch bệnh biến đổi không ngừng và các biến thể mới liên tục xuất hiện, khiến cho công tác kiểm soát dịch bệnh trở nên khó khăn hơn. Dịch bệnh hiện đã lan ra tất cả các tỉnh thành trong năm nay với gần 865.000 ca mắc được ghi nhận.

Một số thành phố lớn như Thượng Hải, Thâm Quyến và gần đây nhất là Thành Đô đã cho phong tỏa hàng chục triệu người dân, yêu cầu hàng nghìn doanh nghiệp phải đóng cửa dừng hoạt động. Tại Bắc Kinh, người dân phải xét nghiệm 48h/lần ngay tại những khu vực không bùng phát dịch.

Các quy định phòng dịch ảnh hưởng tiêu cực tới tâm lý người tiêu dùng, và phải mất nhiều tháng để hồi phục nếu như không xuất hiện thêm các quy định bổ sung. Chỉ số đo lường niềm tin người tiêu dùng tại Trung Quốc trong tháng 4/2022 tụt xuống ngưỡng thấp nhất 10 năm và hầu như không phục hồi trong các tháng sau đó. Trong khi đó, ngành du lịch chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

“Tác động kinh tế từ các quy định phòng dịch Covid-19 ăn mòn tăng trưởng trong tháng 8 và rất có thể là cả tháng 9”, Ernan Cui, Chuyên gia phân tích tại Gavekal Dragonomics, viết trong một báo cáo gần đây. “Các lệnh phong tỏa lặp đi lặp lại tại một số địa phương quan trọng như Thâm Quyến khiến cho người tiêu dùng trở nên thận trọng khi chi tiêu ít đi và tiết kiệm nhiều hơn, điều họ đã và đang làm kể từ khi đại dịch bùng nổ”.

Trong khi một số chuyên gia dự báo chiến lược zero Covid sẽ được nới lỏng sau khi đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc kết thúc, nhóm chuyên gia tới từ Nomura Holding và Goldman Sachs lại nhận định ngược lại. Nomura dự báo chiến lược này sẽ tiếp tục được duy trì cho tới tháng 3 năm sau. Và sau khi được nới lỏng, nền kinh tế số hai thế giới có thể bước vào một giai đoạn khó khăn mới khi “số lượng ca nhiễm tăng vọt”, Ting Lu, kinh tế trưởng của Nomura viết trong một báo cáo.

Bên cạnh những tác động trực tiếp liên quan tới sức khỏe người dân, dịch bệnh khiến cho hoạt động sản xuất và mua sắm tiêu dùng bị đình trệ khi người dân ngại ra ngoài do lo ngại bị nhiễm bệnh.

Khủng hoảng bất động sản

Nỗ lực cắt giảm các khoản nợ rủi ro trong tay các nhà phát triển bất động sản từ năm 2020 của Chính phủ Trung Quốc đã châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng lan ra gần như toàn bộ thị trường. Nhiều doanh nghiệp bất động sản lớn buộc phải tuyên bố vỡ nợ và dừng thi công. Trong khi đó, người mua nhà “tẩy chay” thanh toán các khoản nợ thế chấp đối với các dự án chưa hoàn thành. Nhu cầu xi măng, thép và nhiều vật liệu xây dựng khác liên tục suy giảm.

Tình trạng sụt giảm doanh số bán nhà, bắt đầu từ tháng 7 năm ngoái, chưa hề có dấu hiệu chững lại. Trong tháng 7 năm nay, doanh số bán nhà trên toàn lãnh thổ Trung Quốc chỉ đạt 900 tỷ nhân dân tệ (tương đương 129 tỷ USD), thấp hơn 30% so với cùng kỳ năm trước đó. Còn tính từ đầu năm, diện tích các căn nhà được bán chỉ đạt 660 triệu m2, mức thấp nhất kể từ năm 2015.

Cuộc khủng hoảng trên thị trường bất động sản kéo giảm giá trị tài sản của người dân Trung Quốc, vốn thường đổ phần lớn tài sản vào các loại hình bất động sản. Giá nhà mới liên tục giảm trong 11 tháng, với mức giảm mạnh nhất được ghi nhận tại các thành phố trực thuộc vùng và đô thị nhỏ, nơi phần lớn dân cư của quốc gia này sinh sống.

Sản xuất "lao đao"

Cuộc khủng hoảng nhà ở có tác động lan tỏa tới nhiều lĩnh vực sản xuất tại quốc gia đông dân nhất thế giới. Sản lượng thép giảm xuống ngưỡng thấp nhất 4 năm trong tháng 7 trong khi nhu cầu tương đối thấp. Tính tới cuối tháng 8, tồn kho thép tại Trung Quốc cao hơn 41% so với đầu năm 2022.

Trong khi đó, sản lượng xi măng trong vòng năm qua chạm ngưỡng thấp nhất trong hơn một thập kỷ. Điều này góp phần không nhỏ giúp Trung Quốc giảm phát thải khí nhà kính, nhưng lại là "cơn ác mộng" đối với lĩnh vực sản xuất, hiện ghi nhận hai tháng sụt giảm liên tiếp tính tới tháng 8 vừa qua, theo kết quả chỉ số Quản lý thu mua (PMI).

Nhu cầu toàn cầu đối với hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc cũng đang trong xu hướng giảm sau khoảng 2,5 năm bùng nổ xuất khẩu. Dù kim ngạch xuất khẩu trong tháng 8 vẫn tăng 7,1% so với cùng kỳ năm 2021, nhưng khối lượng hàng hóa xuất khẩu lại phát đi tín hiệu cảnh báo. Cảng Thượng Hải, cảng biển lớn nhất thế giới, xử lý khối lượng hàng hóa ít hơn 8,4% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng trước.

Chưa dừng lại ở đó, Trung Quốc vừa trải qua mùa hè khắc nghiệt nhất trong lịch sử. Hạn hán nghiêm trọng do nhiệt độ tăng cao đột biến gây ra tình trạng thiếu điện tại nhiều khu vực, kéo giảm sản lượng nền kinh tế trong tháng 7 và 8, đồng thời hủy hoại mùa màng. Những tác động đầy đủ của hiện tượng thời tiết cực đoan này cần nhiều tháng để cảm nhận rõ ràng nhất.

Thâm hụt ngân sách

Chính quyền các địa phương ngày càng chi nhiều tiền hơn cho công tác xét nghiệm và phòng dịch Covid-19, và chi phí ngày càng tăng lên nếu như các quy định hạn chế được thắt chặt. Trong khi đó, tiền thu về thuế và bán đất liên tục sụt giảm.

Thâm hụt ngân sách ngày một “nóng”, hiện tăng lên 5.250 tỷ nhân dân tệ trong năm 2022 tính tới cuối tháng 7, cao tương đương cả năm 2021. Một số chính quyền địa phương không thể thanh toán các khoản chi đúng hạn, theo ước tính của Bloomberg, khi nhiều doanh nghiệp tổ chức xét nghiệm Covid-19 xác nhận chưa được thanh toán chi phí.

Để bù đắp thâm hụt ngân sách, khối lượng trái phiếu đặc biệt cao kỷ lục đã được phát hành trong nửa đầu năm nay. Tuy nhiên, nguồn tiền thu về từ công tác phát hành trái phiếu chủ yếu được sử dụng cho đầu tư cơ sở hạ tầng. Theo nhận định của một số chuyên gia kinh tế, đầu tư cơ sở hạ tầng được cải thiện nhưng chưa đủ để trợ giúp kinh tế Trung Quốc tránh khỏi thiệt hại từ tình trạng giảm sút đầu tư bất động sản. Chính phủ các địa phương không còn cách nào ngoài việc tiếp tục gia tăng vay nợ để có đủ kinh phí hoạt động.