Taliban muốn tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc

Với việc Mỹ rút khỏi Afghanistan khiến chính quyền do phương Tây hậu thuẫn sụp đổ, lực lượng Taliban đã nhanh chóng tiến vào Kabul và nắm quyền kiểm soát đất nước. Trong bối cảnh Mỹ gây áp lực khiến hàng loạt tổ chức đóng băng viện trợ cho Afghanistan, chế độ mới do Taliban xây dựng đang mong muốn nhận dòng đầu tư lớn từ Trung Quốc trong vòng 6 tháng tiếp theo.

Zabiullah Mujahid, người phát ngôn của Taliban đầu tuần này tuyên bố chính phủ mới muốn tham gia vào Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan, hay CPEC, nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường do Trung Quốc khởi xướng.

Nguồn tin của Nikkei Asian Review cho hay Trung Quốc và Taliban đã có liên hệ kể từ năm 2018 và hai bên từng thảo luận về các dự án đầu tư tiềm năng ở Afghanistan. “Đã có những thỏa thuận miệng giữa Bắc Kinh và Taliban về các khoản đầu tư. Một khi chính quyền Taliban được quốc tế công nhận, Trung Quốc sẽ bắt đầu xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng ở Afghanistan” - nguồn tin giấu tên chia sẻ với Nikkei Asian Review.

Trong tuần này, một cuộc họp trực tuyến giữa Ngoại trưởng các nước láng giềng Afghanistan bao gồm Trung Quốc, Iran, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan và Pakistan đã được Ngoại trưởng Pakistan Shah Mehmood Qureshi tổ chức. Ông này cho hay tình hình ở Afghanistan hiện vẫn đang diễn biến phức tạp. “Chúng tôi kỳ vọng tình hình chính trị sẽ sớm ổn định… Thực tế mới đòi hỏi chúng tôi phải bỏ qua cách tiếp cận cũ, tiến tới những cách tiếp cận mới thực tế hơn” - ông này viết trên Twitter.

Trong cuộc họp này, Trung Quốc hứa viện trợ khẩn cấp 31 triệu USD cho Afghanistan bao gồm lương thực, vắc xin, thuốc men và vật tư cần thiết cho mùa đông. “Những gì Trung Quốc có thể làm bây giờ là duy trì các liên lạc cần thiết với Taliban trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế bình thường”.

Andrew Small, một thành viên cao cấp tại Quỹ Marshall (Đức) tin rằng việc Taliban mong đợi đầu tư sẽ tạo ra đòn bẩy cho Trung Quốc thực hiện các bước tiếp theo. Bắc Kinh sẽ cung cấp một số viện trợ kinh tế ngay lập tức, nhưng để tiến hành các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng đòi hỏi một cách tiếp cận thận trọng hơn. “Bắc Kinh sẽ vui vẻ thúc đẩy các cam kết và đàm phán mở rộng liên quan đến Sáng kiến Vành đai và Con đường (gọi tắt là BRI) hay Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (gọi tắt là CPEC). Tuy nhiên, họ sẽ không thực hiện bất cứ điều gì cho đến khi đảm bảo các điều kiện chính trị và an ninh nhất định”.

Hasaan Khawar, một nhà phân tích chính sách công tại Islamabad, nói với Nikkei: “Có thể kỳ vọng rằng Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với chính quyền Taliban sau khi Mỹ rút khỏi Afghanistan, một khu vực quá quan trọng với Trung Quốc”. 

Bắc Kinh được cho là đang nhắm đến nguồn  tài nguyên khoáng sản khổng lồ của Afghanistan, trong đó có mỏ đồng Mes Aynak, được cho là lớn thứ hai trên thế giới về trữ lượng. Một tập đoàn luyện kim Trung Quốc đã có được hợp đồng thuê đất để thăm dò mỏ đồng này vào năm 2008 với giá 3 tỷ USD, nhưng việc thăm dò đã bị đình trệ đến nay do những quan ngại về an ninh. 

Jeremy Garlick, trợ lý giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Kinh tế Praha cho hay: “Đồng rất cần thiết cho nhiều sản phẩm được sản xuất tại Trung Quốc, từ dây điện, sản phẩm linh kiện điện tử, động cơ… Nhưng Trung Quốc sẽ không vội mạo hiểm, tôi cho rằng họ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng bất kỳ quyết định nào trước khi can dự sâu hơn vào Afghanistan”.

Trong khi đó, các quan chức chính phủ Pakistan tỏ ra hoan nghênh việc Taliban tham gia vào CPEC. Sheikh Rashid Ahmed, Bộ trưởng Nội vụ Pakistan cho biết trong một cuộc họp báo tuần này rằng sự phát triển của Afghanistan và Pakistan có mối liên hệ với nhau. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng Pakistan cần thận trọng với việc cho phép mở rộng CPEC sang Afghanistan. Ông Jeremy Garlick nhận định: “Pakistan đang phải vật lộn để duy trì sự ổn định trong nước và chống lại chủ nghĩa khủng bố, do đó mở rộng CPEC sang Afghanistan sẽ làm tăng thêm gánh nặng rủi ro cho nước này”.