Triển vọng xuất khẩu chè cuối năm kém khả quan

Thị trường kêu gọi người dân giảm tiêu thụ chè

Theo số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu chè trong tháng 8/2022 đạt 12,8 nghìn tấn, trị giá 23 triệu USD, tăng 23,4% về lượng và tăng 31,7% về trị giá so với tháng 8/2021. Giá chè xuất khẩu bình quân trong tháng 8/2022 đạt 1.799,1 USD/ tấn, tăng 6,7% so với tháng 8/2021. Xuất khẩu chè tăng mạnh trong tháng 8/2022 là do cùng thời điểm này năm 2021 dịch Covid-19 bùng phát khiến hoạt động sản xuất và xuất khẩu của nhiều ngành hàng bị gián đoạn. Do đó, lượng và trị giá xuất khẩu chè của Việt Nam trong tháng 8/2021 ở mức thấp. 

Tính chung 8 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu chè đạt 78,9 nghìn tấn, trị giá 136,6 triệu USD, giảm 1,3% về lượng, nhưng tăng 2,7% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Giá chè xuất khẩu bình quân đạt 1.731,3 USD/ tấn, tăng 4% so với cùng kỳ năm 2021. 

Triển vọng xuất khẩu chè trong những tháng cuối năm 2022 kém khả quan và khả năng tăng trưởng ở mức thấp. Nguyên nhân là do những thị trường nhập khẩu chính của Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn, cụ thể chính phủ Pakistan kêu gọi người dân giảm tiêu thụ chè do dự trữ ngoại hối ở mức thấp; xung đột giữa Nga và Ukraine vẫn tiếp tục khiến nhu cầu nhập khẩu chè của Nga giảm; Trung Quốc vẫn duy trì chính sách “Zero Covid” khiến hoạt động xuất khẩu chè tới thị trường này bị gián đoạn.

Trong 8 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu chè sang thị trường lớn nhất là Pakistan tăng mạnh cả về lượng và trị giá. Lượng chè xuất khẩu tới thị trường Pakistan chiếm 41% tổng lượng chè xuất khẩu, tăng 10,3 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm 2021. Pakistan luôn là thị trường xuất khẩu chủ lực của ngành chè. Tuy nhiên, từ tháng 6/2022 chính phủ Pakistan đã kêu gọi người dân giảm uống chè để giữ cho nền kinh tế phát triển, do dự trữ ngoại hối của Pakistan thấp. Pakistan là nước nhập khẩu chè lớn nhất thế giới, nhập khẩu nhiều chè đồng nghĩa với việc nước này sẽ phải vay tiền, do đó Chính phủ kêu gọi người dân giảm tiêu thụ chè. Vì vậy, xuất khẩu chè tới thị trường Pakistan sẽ gặp nhiều khó khăn. 

Lượng và trị giá xuất khẩu chè tới thị trường Đài Loan (Trung Quốc) lớn thứ 2 trong 8 tháng đầu năm 2022, tuy nhiên lượng và trị giá xuất khẩu chè sang thị trường này đều giảm, chỉ có giá xuất khẩu trung bình đạt 1.724,8 USD/tấn, tăng 12,9% so với cùng kỳ năm 2021. Chi phí vận chuyển và nguyên liệu đầu vào tăng khiến giá chè xuất khẩu bình quân tới thị trường này tăng. 

Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine đã tác động tới hoạt động xuất khẩu chè của Việt Nam sang thị trường Nga. Trong 8 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu chè sang Nga chri đạt 6,4 nghìn tấn, trị giá 11,1 triệu USD, giảm 25,4% về lượng và giảm 20% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. 

Xuất khẩu chè tới thị trường Trung Quốc giảm mạnh cả về lượng và trị giá trong 8 tháng đầu năm 2022. Chính sách “Zero Covid” của Trung Quốc vẫn được áp dụng đã tác động tiêu cực tới hoạt động xuất khẩu chè của Việt Nam tới thị trường này. 

Trong cơ cấu thị trường xuất khẩu chè trong 8 tháng đầu năm 2022, đáng chú ý chè xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ, Malaysia và Ả rập Xê út tăng rất mạnh cả về lượng và trị giá.

Chè Việt ngày càng bị cạnh tranh mạnh

Theo số liệu từ Hiệp hội chè Pakistan, nhập khẩu chè của Pakistan trong 6 tháng đầu năm 2022 đạt 114,4 nghìn tấn, trị giá 308,8 triệu USD, giảm 7,1% về lượng, nhưng tăng 11,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Trị giá nhập khẩu chè của Pakistan tăng là do giá chè tăng trong nửa đầu năm 2022, đạt 2.699,8 USD/tấn, tăng 19,7% so với cùng kỳ năm 2021.

Về thị trường: Kenia là thị trường cung cấp mặt hàng chè lớn nhất cho Pakistan trong nửa đầu năm 2022, đạt 95,4 nghìn tấn, trị giá 271,3 triệu USD, tăng 9,1% về lượng và tăng 34,1% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Giá chè nhập khẩu bình quân từ thị trường Kenia đạt 2.845,3 USD/tấn, tăng 22,9% so với cùng kỳ năm 2021. Đáng chú ý, việc cắt giảm tiêu thụ chè của Pakistan nhằm hạn chế nhập khẩu không làm ảnh hưởng tới xuất khẩu chè của Kenia sang thị trường này, bởi Kenia cũng là thị trường tiêu thụ chè chính của Pakistan. Uganda là thị trường cung cấp chè lớn thứ 2 cho Pakistan trong nửa đầu năm 2022, đạt 7 nghìn tấn, trị giá 11,7 triệu USD, tăng 187,6% về lượng và tăng 207,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021; Tiếp theo là thị trường Ruanda, Tanzania và Việt Nam... Mặc dù là thị trường cung cấp chè lớn thứ 5 cho Pakistan, nhưng lượng chè nhập khẩu từ Việt Nam chỉ chiếm 1,2% tổng lượng chè nhập khẩu vào thị trường này trong nửa đầu năm 2022. Lượng và trị giá chè nhập khẩu từ Việt Nam giảm mạnh trong nửa đầu năm 2022.

Về chủng loại: Pakistan nhập khẩu chính là chủng loại chè đen và chè xanh trong nửa đầu năm 2022. Trong đó, chè đen nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn, đạt 113,8 nghìn tấn, trị giá 307,5 triệu USD, giảm 6,6% về lượng và tăng 11,8% về trị giá với cùng kỳ năm 2021. Giá chè đen nhập khẩu bình quân đạt 2.702,7 USD/tấn, tăng 19,7% so với cùng kỳ năm 2021. Pakistan nhập khẩu chè đen chủ yếu từ các thị trường như Kenia, Uganda, Ruanda, Tanzania, Trung Quốc… Trong đó, nhập khẩu từ Kenia chiếm 83,8% tổng lượng chè nhập khẩu. Việt Nam chỉ cung cấp một lượng nhỏ chè đen tới thị trường Pakistan.

Trong thời gian tới, chè đen của Việt Nam có thể còn bị cạnh tranh bởi nguồn cung từ thị trường Thổ Nhĩ Kỳ. Mới đây tại Islamabad, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ ký hiệp định ưu đãi thương mại (PTA). Việc ký PTA là bước đầu tiên thực hiện “Hiệp định khung về thiết lập khu vực mậu dịch tự do Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ” ký ngày 22/03/2016. Tại thị trường Pakistan, trong số 130 dòng thuế thì Thổ Nhĩ Kỳ được hưởng ngay mức thuế 0% đối với 16 dòng thuế, trong đó có mặt hàng chè đen. Như vậy, thuế nhập khẩu chè đen của Pakistan từ Thổ Nhĩ Kỳ được giảm ngay về 0%, còn chè Việt Nam chịu thuế 11%. 

Tiếp theo là chủng loại chè xanh Pakistan nhập khẩu trong nửa đầu năm 2022 đạt 571 tấn, trị giá 1,2 triệu USD, giảm 55,3% về lượng và giảm 55,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Việt Nam là thị trường cung cấp chè xanh lớn nhất cho Pakistan, tuy nhiên lượng và trị giá nhập khẩu chè xanh từ Việt Nam giảm mạnh trong 6 tháng đầu năm 2022. Trung Quốc là thị trường cung cấp chè xanh lớn thứ 2 cho Pakistan cũng giảm mạnh về lượng và trị giá. Trong thời gian này, Pakistan tăng chỉ tăng nhập khẩu chè xanh từ thị trường Indonesia, đạt 49 tấn, trị giá 121 nghìn USD, tăng 25,6% về lượng và tăng 26% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.

Dù khó khăn song các cơ quan chức năng vẫn dự báo, nhu cầu chè sẽ tiếp tục tăng trong năm tới-2023, tạo cơ hội cho ngành sản xuất mặt hàng nông sản này của Việt Nam.

Nghiên cứu do Hiệp hội Chè Hoa Kỳ cho biết người tiêu dùng đã chuyển sang dùng chè trong những thời điểm khó khăn. Xu hướng này sẽ tiếp tục vào năm 2023 với nhận thức chè là một chất kích thích để giảm căng thẳng, cũng như mang lại cảm giác “tập trung” trong thời điểm lo lắng.

Hiệp hội này cũng dự đoán, năm 2023, chè sẽ tiếp tục tăng trưởng trên tất cả các lĩnh vực. Trong đó, chè nguyên lá (chè đặc sản) đang tiếp tục gia tăng mức độ phổ biến đối với người tiêu dùng trên tất cả các đối tượng. Những người tiêu dùng đang tìm kiếm câu chuyện đằng sau các sản phẩm yêu thích của họ về lịch sử, địa lý và truyền thống.

Covid-19 tiếp tục làm nổi bật “sức mạnh của chè” trong việc tăng cường sức khỏe. Chè đen bắt đầu phổ biến hơn từ dưới bóng của hào quang của chè xanh với các đặc tính dành cho sức khỏe.

Để cạnh tranh được với các quốc gia khác, Việt Nam cần đa dạng về chủng loại chè, nâng cao chất lượng, mẫu mã, hàm lượng chế biến và tăng khả năng đáp ứng được nhu cầu thị trường.

Các doanh nghiệp chè cần thay đổi mô hình quản trị, tập trung vào thiết kế lại thương hiệu, bộ sản phẩm, bao bì, nhãn mác thật chuyên nghiệp, mang đẳng cấp, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu thị trường ngày càng cao.