Cao tốc Cần Thơ - Cà Mau kết nối các địa phương với cực Nam Tổ quốc

Ngày 19/12, Bộ Xây dựng đã phối hợp với các tỉnh/thành phố tổ chức Lễ khởi công, khánh thành, thông xe kỹ thuật nhiều đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Đây là dấu mốc lớn đối với nền kinh tế Việt Nam.

Tại TP.Cần Thơ, Bộ Xây dựng phối hợp với UBND TP Cần Thơ, UBND tỉnh An Giang và UBND tỉnh Cà Mau tổ chức Lễ khánh thành dự án cao tốc Cần Thơ - Hậu Giang và thông xe kỹ thuật dự án thành phần đoạn Hậu Giang - Cà Mau (gọi tắc là cao tốc Cần Thơ - Cà Mau).

Sự kiện mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khi lần đầu tiên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông được nối thông đến cực Nam của Tổ quốc. Hai dự án thành phần Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau thuộc dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025.

Trao đổi với PV Etime/DanViet về dự án này, TS. Trần Khắc Tâm - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Sóc Trăng, Đại biểu Quốc hội khóa XIII đánh giá, nếu ví hệ thống giao thông là mạch máu của nền kinh tế, thì việc hoàn thành tuyến cao tốc Cần Thơ - Cà Mau chính là thời khắc chúng ta khơi thông được "động mạch chủ" cuối cùng để kết nối trung tâm vùng với cực Nam Tổ quốc.

Ý nghĩa lớn nhất của dự án này là sự thay đổi mang tính chiến lược về vị thế địa kinh tế của các địa phương. Với Cà Mau, tuyến cao tốc này đã phá vỡ thế độc đạo vẫn được gọi là “túi cụt” đã kìm hãm sự phát triển của khu vực này suốt nhiều thập kỷ.

Trước đây, toàn bộ giao thông đường bộ gần như phụ thuộc vào quốc lộ 1 độc đạo, nhỏ hẹp, thường xuyên quá tải. Việc di chuyển từ Cà Mau lên Cần Thơ hay TP.HCM mất nhiều thời gian, chi phí cao, rủi ro lớn, triệt tiêu đáng kể lợi thế về nông nghiệp, thủy sản của khu vực này.

Việc hoàn thành cao tốc sẽ giúp Cà Mau chuyển mình từ điểm cuối cùng thành điểm kết nối quan trọng trong hành lang phát triển kinh tế biển và kinh tế ven biển mới của phía Nam.

Cà Mau sẽ không còn là nơi “mua đắt, bán rẻ” mà có thể rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là thủy sản, lên Cần Thơ hoặc TP.HCM chỉ còn khoảng một nửa thời gian so với trước. Điều này cũng mở ra cơ hội khai thác du lịch sinh thái Đất Mũi, thu hút đầu tư một cách mạnh mẽ chưa từng có.

Theo TS. Trần Khắc Tâm, đối với Cần Thơ, tuyến cao tốc này củng cố vị thế “trái tim” của vùng một cách vững chắc. Cần Thơ được xác định là trung tâm hội tụ nguồn lực và lan tỏa động lực tăng trưởng song trong nhiều năm, vai trò đó chưa được “tiếp lực” tương xứng bởi hạ tầng.

Khi cao tốc Cần Thơ - Cà Mau cùng các tuyến TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận - Cần Thơ, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (cũ) hình thành mạng lưới hoàn chỉnh, Cần Thơ mới thực sự trở thành trung tâm trung chuyển, logistics, dịch vụ và phân phối của toàn khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Ở bình diện rộng hơn, việc khép kín tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông bằng “mảnh ghép” cuối cùng cao tốc Cần Thơ - Cà Mau không chỉ có ý nghĩa giao thông thuần túy mà còn mang tính biểu tượng rất rõ ràng về sự liền mạch không gian phát triển quốc gia. Nó là một cú hích hạ tầng rất mạnh, giúp Đồng bằng sông Cửu Long tháo gỡ “điểm nghẽn” lớn nhất của vùng, hội tụ đủ “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” để cùng đất nước bước vào một kỷ nguyên phát triển mới trong giai đoạn tới.

Đánh giá về việc dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau gỡ bỏ những “điểm nghẽn” logistics, TS. Trần Khắc Tâm cho rằng: "Điểm nghẽn lớn nhất của logistics Đồng bằng sông Cửu Long trong nhiều năm không phải là thiếu hàng, mà là chi phí và độ tin cậy của vận chuyển".

"Vùng này đóng góp khoảng 90% sản lượng gạo xuất khẩu và khoảng 70% sản lượng trái cây xuất khẩu của cả nước, nhưng chi phí logistics lại cao hơn đáng kể so với nhiều vùng khác do phụ thuộc vào đường bộ cấp thấp, thời gian di chuyển dài và thường xuyên bị gián đoạn", TS. Trần Khắc Tâm cho biết.

Giảm chi phí trung chuyển

TS. Trần Khắc Tâm cho rằng, cao tốc Cần Thơ - Cà Mau khi hoàn thành sẽ giải quyết trực diện ba nút thắt. Thứ nhất là thời gian vận chuyển. Việc rút ngắn đáng kể thời gian đi lại giữa các trung tâm sản xuất - chế biến - tiêu thụ giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong kế hoạch giao hàng, đặc biệt là với nông sản, thủy sản tươi sống vốn rất nhạy cảm với thời gian.

Thứ hai là tính ổn định của chuỗi cung ứng. Cao tốc hạn chế ùn tắc, tai nạn, gián đoạn - những yếu tố trước đây khiến chi phí “ẩn” trong logistics của miền Tây rất cao. Thứ ba là khả năng kết nối nhanh với các đầu mối lớn như sân bay quốc tế Cần Thơ, các cảng biển và trung tâm logistics vùng, từ đó giảm chi phí trung chuyển.

Về mức giảm chi phí vận tải, tuy chưa có thống kê chính thức, nhưng từ kinh nghiệm thực tế của các tuyến cao tốc đã đưa vào khai thác, mức giảm trung bình trên tuyến chính có thể lên tới 15 - 25% tổng chi phí vận hành (nhiên liệu, khấu hao, nhân công) cho mỗi chuyến xe.

Tuy nhiên, TS. Trần Khắc Tâm cho rằng, tác động lớn nhất không chỉ nằm ở con số chi phí trực tiếp đó. Đối với khu vực miền Tây, nơi nông sản và thủy sản chiếm tỷ trọng 70 - 90%, việc giảm thời gian vận chuyển, lưu thông sẽ là yếu tố sống còn. Điều này giúp nâng cao giá trị gia tăng, đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế, từ đó trực tiếp nâng cao khả năng cạnh tranh về giá và chất lượng cũng như uy tín thị trường của nông sản, thủy sản khu vực miền Tây.

TS. Trần Khắc Tâm phân tích, cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, cùng với các tuyến cao tốc như Trung Lương - Mỹ Thuận, Mỹ Thuận - Cần Thơ, Lộ Tẻ - Rạch Sỏi… đã và đang tạo ra một hệ thống giao thông mạng lưới hoàn chỉnh cho khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Điều này làm thay đổi căn bản chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, đặc biệt là về thời gian vận chuyển.

Các doanh nghiệp phải chuyển đổi từ chiến lược cạnh tranh bằng giá rẻ đơn thuần sang chiến lược cạnh tranh bằng tốc độ, chất lượng dịch vụ và tính linh hoạt của chuỗi cung ứng. Khi thời gian vận chuyển được rút ngắn, các doanh nghiệp có thể giảm lượng hàng tồn kho, mở rộng thị trường, tăng cường chế biến sâu…

Theo cách đó, chuỗi cung ứng của doanh nghiệp sẽ trở nên tinh gọn, kết nối đa phương thức, đòi hỏi phải áp dụng công nghệ số sâu rộng để quản lý logistics và kho bãi theo thời gian thực (real-time).

Tuy nhiên, hạ tầng cao tốc chỉ là “xương sống”, cần phải có một hệ thống “mạng lưới thần kinh” đồng bộ để tận dụng tối đa, tối ưu hóa hiệu quả mà các dự án cao tốc mang lại.

Đầu tiên, các địa phương phải khẩn trương đầu tư hệ thống đường gom, đường dẫn kết nối từ cao tốc vào các vùng nguyên liệu, khu công nghiệp. Nếu cao tốc thông thoáng mà đường dẫn ách tắc thì hiệu quả cũng bằng không. Do đó, phải đảm bảo lưu thông thông suốt từ “cánh đồng” đến “cảng, nhà máy” qua các điểm giao của cao tốc.

Thứ hai, cần quy hoạch và xây dựng ngay các trung tâm logistics, cảng cạn (ICD) tại các nút giao chiến lược. Cần Thơ cần phát huy vai trò trung tâm logistics cấp vùng, kết nối đa phương thức (đường bộ, thủy, hàng không). Hậu Giang và Cà Mau cần các bãi tập kết hàng hóa để phục vụ sơ chế, bảo quản trước khi vận chuyển.

Thứ ba, phải có sự liên kết chính sách. Các tỉnh cần thống nhất các ưu đãi đầu tư dọc trục cao tốc, tránh cạnh tranh không lành mạnh, hoặc “mạnh ai nấy làm” gây lãng phí; đồng thời hỗ trợ thủ tục hành chính nhanh gọn để mời gọi doanh nghiệp về đầu tư.

Chỉ khi có sự đồng bộ giữa hạ tầng cứng (cao tốc), hạ tầng mềm (logistics) và thể chế (liên kết vùng, chính sách đầu tư), Đồng bằng sông Cửu Long mới có thể tối ưu hóa hiệu quả, biến mạng lưới cao tốc thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển thịnh vượng và bền vững trong giai đoạn 2026 - 2030 và những năm tiếp theo./.