Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai: Có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi từ đất đai

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai - TP Hà Nội đề cập đến một vấn đề, đó là trách nhiệm quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai - một trong những lĩnh vực được chứa đựng rất nhiều những băn khoăn, trăn trở và cả những thách thức chưa thể vượt qua, tại buổi thảo luận tại Hội trường ngày 27/10, Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho biết, khác với rất nhiều quốc gia trên thế giới có sở hữu tư nhân về đất đai thì thể chế của Việt Nam có đặc thù nhất định.

Hiến pháp đã khẳng định rất rõ đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Như vậy, một quyền lực rất lớn được trao gửi cho bộ máy Nhà nước. Làm sao để sử dụng đất đai cho hiệu quả, tăng thu cho ngân sách nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Đó là trách nhiệm cao cả Hiến pháp đã trao cho cơ quan công quyền.

Trên thực tế, thời gian qua, trong lĩnh vực quản lý đất đai bên cạnh rất nhiều kết quả đạt được chúng ta cũng đang đối mặt với rất nhiều thách thức, hiệu quả sử dụng đất chưa cao.

Bà Mai dẫn chứng, trong giai đoạn vừa qua, xét dưới góc độ số thu ngân sách liên tục tăng. Tuy nhiên, về căn bản số tăng thu là từ thị trường sơ cấp, 67% là tiền sử dụng đất, hơn 15% là tiền thuê đất và số thu tăng thêm từ đầu tư trên đất không tăng cao.

Lãng phí đất đai cũng là một trong những thực trạng đang nhức nhối. Theo báo cáo của Bộ Tài chính thì hiện nay trên phạm vi toàn quốc có 743.786.825 m2 đất đang để hoang hóa, sử dụng sai mục đích.

Tuy nhiên, số tiền thu được rất thấp, chỉ có 286 tỷ. Hiện nay, chỉ qua giám sát tại 7 địa phương thì đã có đến 1.739 dự án được coi là dự án treo, tương ứng với hơn 12.000 hecta đất, đó là một sự thật rất đau lòng và gây bức xúc đối với người dân.

Nói về nguyên nhân, theo đại biểu Vũ Thị Lưu Mai có nhiều nguyên nhân. Tuy nhiên, bà chỉ đề cập đến khía cạnh trách nhiệm quản lý nhà nước.

Theo đó, có một thực tế đó là lối tư duy nhiệm kỳ là một trong những nguyên nhân dẫn đến lãng phí đất đai rất lớn.

Qua giám sát, bên cạnh rất nhiều địa phương đang tích cực thu hồi những diện tích đất hoang hóa thì vẫn còn những địa phương cứ sau mỗi một nhiệm kỳ thì số lượng các dự án treo lại tăng thêm.

Thứ hai là có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai. Theo Báo cáo số 599 của Kiểm toán nhà nước thì có biểu hiện lợi ích nhóm ở một số địa phương, vi phạm pháp luật về đấu thầu giao đất không qua đấu giá.

Thứ ba là trách nhiệm trong bộ máy công quyền trong một số trường hợp là chưa cao, bên cạnh rất nhiều con người, ngày đêm cống hiến thì còn một bộ phận thờ ơ, thiếu trách nhiệm.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, hiện nay, việc giải quyết những vướng mắc về đất đai không chỉ là trách nhiệm của địa phương mà có trách nhiệm của rất nhiều bộ, ngành liên quan.

Tuy nhiên, khi có vướng mắc, các địa phương gửi văn bản đề nghị làm rõ ý kiến đối với các bộ, ngành thì câu trả lời từ phía các bộ, ngành đó là cứ thực hiện theo quy định của pháp luật.

Ngay cả khi pháp luật không có quy định hoặc có quy định khác nhau thì câu trả lời trong nhiều trường hợp vẫn cứ là thực hiện theo quy định của pháp luật, như vậy thì vướng mắc không thể giải quyết, điều đó cũng gây bức xúc và thất vọng đối với nhiều địa phương.

"Bên cạnh đó, đúng như nhiều đại biểu đã phát biểu trước tôi là còn tâm lý e dè, lo lắng, sợ trách nhiệm, điều này tạo sức ỳ rất lớn, một sự trì trệ trong cơ quan công quyền. Cũng rất dễ hiểu rằng tại sao đến thời điểm hiện nay có những dự án trải qua hàng chục năm vẫn không tháo gỡ được vướng mắc", đại biểu Mai nhấn mạnh.

Từ thực tiễn, bà Mai mong rằng chính quyền làm được một số điểm sau đây.

Thứ nhất là, cần quyết liệt hơn nữa trong xử lý các vướng mắc về đất đai. Theo đó cần đưa ra một lộ trình cụ thể, một thời hạn cụ thể và điều này thì cần được nghị quyết hóa, bởi vì đó là thước đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan công quyền.

Thứ hai là, về thể chế. Tại kỳ họp này, Quốc hội sẽ thảo luận về Luật Đất đai, hiện đang có rất nhiều tư tưởng, rất nhiều vấn đề mới, ý tưởng mới được đưa ra. Tuy nhiên, bà Mai cho rằng cần có trọng tâm, trọng điểm và chỉ cần chúng ta giải quyết được những vướng mắc, bức xúc đang đặt ra đã là một thành công quá lớn.

Thứ ba là về trách nhiệm. Cần xử lý nghiêm đối với lối tư duy nhiệm kỳ, cần đề cao trách nhiệm nhưng cũng rất cần một cơ chế minh bạch, ranh giới giữa đúng - sai phải rõ ràng, để tạo công cụ bảo vệ những người trong bộ máy công quyền, để không tạo một tâm lý e dè, lo lắng, khơi thông tư tưởng, vì có như vậy thì hiệu quả quản lý nhà nước mới không đi xuống.

Thứ tư là cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm giám sát để đảm bảo không lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân, không cho phép các thế lực thù địch có thể nói rằng nếu như đất đai này trong tay sở hữu tư nhân thì hiệu quả sẽ cao hơn nhiều trong tay nhà nước.