Huy động vốn "khủng" thay thế đầu máy, toa tàu hết niên hạn, Bộ GTVT "lắc đầu"

Ngành đường sắt Việt Nam đang đối diện với những khó khăn khi hàng loạt đầu máy tàu, tao tàu hết niên hạn, con số này tăng lên theo từng năm, nhưng chưa có giải pháp tháo gỡ, Bộ GTVT đã có những đề xuất bỏ quy định niên hạn phương tiện đường sắt khi tiến hành sửa đổi, bổ sung Luật Đường sắt 2017 để phù hợp với thực tiễn.

Theo quy định hiên nay, niên hạn sử dụng đối với đầu máy tàu, toa tàu chở khách không quá 40 năm; đối với toa xe chở hàng không quá 45 năm. Tuy nhiên, sau một thời gian áp dụng, doanh nghiệp kinh doanh đường sắt gặp nhiều khó khăn để đầu tư phương tiện mới thay thế.

Bộ GTVT cho biết, tại thời điểm 1/1/2022, các doanh nghiệp kinh doanh đường sắt đang khai thác tổng cộng 258 đầu máy, 980 toa xe khách và 4.318 toa xe hàng. Nhưng tính đến ngày 31/12/2025, sẽ phải dừng hoạt động khoảng 114 đầu máy, 1.472 toa xe hàng và 168 toa xe khách.

"Việc huy động số vốn lớn để thay thế số đầu máy, toa xe hết niên hạn sử dụng này là không khả thi", Bộ GTVT cho biết.

Ngoài ra, việc tiếp cận vốn vay tín dụng đầu tư ưu đãi từ nguồn tín dụng đầu tư của Nhà nước cho các dự án về đóng mới phương tiện vận tải là chưa thực hiện được.

Theo Bộ GTVT, từ năm 2018 đến nay, trong quá trình khai thác vận dụng đã xảy ra 1.484 vụ sự cố kỹ thuật, trong đó đầu máy 660 vụ, toa xe 824 vụ.

Thống kê cho thấy, không có sự cố kỹ thuật đầu máy, toa xe phát sinh về nứt, gãy do ảnh hưởng của thời gian về độ bền và độ mỏi của một số kết cấu gắn liền với vòng đời của phương tiện đầu máy, toa xe như giá chuyển hướng của bộ phận chạy, bệ xe, thùng xe...

Hơn nữa, thực tế khi áp dụng tại Việt Nam, số lượng phương tiện giao thông đường sắt (GTĐS) hết niên hạn vẫn còn sử dụng tốt và đảm bảo an toàn, vì trong quá trình khai thác, các doanh nghiệp luôn thay thế các vật tư phụ tùng và định kỳ kiểm tra theo quy chuẩn Việt Nam.

Tại Dự thảo báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện Luật Đường sắt 2017 đang xin ý kiến rộng rãi các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp, chuyên gia... để hoàn thiện trình cấp có thẩm quyền, Bộ GTVT đề xuất sửa quy định về niên hạn.

Thay vì quy định phương tiện trong quá trình khai thác sử dụng phải đảm bảo còn niên hạn theo quy định của Chính phủ, tức quy định "cứng" số năm được khai thác sử dụng đối với từng loại phương tiện, Bộ GTVT đề xuất quy định: Phương tiện GTĐS trong quá trình khai thác sử dụng được tổ chức đăng kiểm Việt Nam định kỳ kiểm tra, cấp Giấy chứng nhận kiểm tra định kỳ an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường theo quy định của Bộ trưởng Bộ GTVT.

Bộ GTVT khẳng định cần có các quy định chặt chẽ hơn để đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành khai thác phương tiện GTĐS, cụ thể là quy định về bảo đảm chất lượng, an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường của đầu máy, toa xe trong sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu; Quy định về bảo đảm an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường của đầu máy, toa xe tham gia GTĐS.

Cùng đó, cần có quy định về bảo đảm an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường của phương tiện chuyên dùng di chuyển trên đường sắt. Trong đó tăng tần suất, rút ngắn thời gian đánh giá chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với phương tiện GTĐS cũ theo độ tuổi phương tiện.

Quy định về trách nhiệm của chủ phương tiện; doanh nghiệp thiết kế, sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu phương tiện GTĐS.