"So găng" lợi suất trái phiếu doanh nghiệp: Có trường hợp lợi suất đáo hạn lên tới 50%

Thanh khoản thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) thứ cấp đã tăng từ quy mô bình quân hơn 1.200 tỷ VND/ngày năm 2023 và tăng lên đáng kể trong nửa đầu năm 2024 đạt mức hơn 4.250 tỷ VND/ngày, với 03 nguyên nhân chính, theo báo cáo vừa phát hành của FiinRatings.

Thứ nhất, do quy định mới theo Nghị định 65 yêu cầu tất cả trái phiếu riêng lẻ cần được kê khai và giao dịch tập trung trên HNX, và hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ trên HNX được vận hành vào 19/07/2023.

Hai là, nhu cầu giao dịch trước khi đáo hạn của cả phía nhà đầu tư chuyên nghiệp và từ chính tổ chức phát hành trong việc tái cấu trúc lại, thay vì mua và nắm giữ đến ngày đáo hạn .

Ba là, nhiều trái phiếu có kỳ hạn dài có các điều khoản mua lại sau 1 năm, điển hình như các trái phiếu ngân hàng được giao dịch với tính chất giống như giao dịch repo.

Các giao dịch trên thị trường thứ cấp của TPDN tại Việt Nam hiện nay chủ yếu tập trung vào 2 ngành chính là Ngân hàng và Bất động sản, với tổng giá trị giao dịch chiếm gần 70% thị trường. Trong đó, TPDN Ngân hàng chiếm 44% tổng giá trị giao dịch.

Đáng chú ý, mức chênh lệch lợi suất hiện nay giữa trái phiếu phi ngân hàng và nhóm ngân hàng đang được nới rộng trong ngắn hạn, ở mức trung bình khoảng 5-6% đối với các kỳ hạn dưới 24 tháng.

Lợi suất tới ngày đáo hạn của trái phiếu doanh nghiệp phi ngân hàng thông thường cao hơn ở mức đáng kể so với trái phiếu ngân hàng, do thường có tính thanh khoản và mức xếp hạng tín nhiệm thấp hơn.

Theo đó, những trái phiếu ngân hàng có thanh khoản cao nhất thường là các trái phiếu có kỳ hạn còn lại khoảng 2-3 năm, với kỳ hạn gốc khoảng 5-7 năm.

Theo các nhà phân tích, việc mua lại trước hạn trái phiếu vừa hỗ trợ ngân hàng không phải khấu trừ vốn cấp 2 (Thông tư 41/2016/NHNN), đồng thời có thêm dư địa phát hành trái phiếu mới có kỳ hạn trên 5 năm để bổ sung nguồn vốn cần thiết nhằm đáp ứng quy định về an toàn vốn.

Báo cáo cũng cho thấy, xu hướng chênh lệch lợi suất giữa trái phiếu ngân hàng và lãi suất tiền gửi dao động trong khoảng 2 – 2,5% tùy theo kỳ hạn. Trong bối cảnh mặt bằng lãi suất huy động của các ngân hàng đang ở mức thấp (tương đương với thời điểm Covid-19), đây có thể là một kênh đầu tư để nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư tổ chức có thể nhận được lợi suất cao hơn so với lãi suất tiền gửi, với thanh khoản tốt và sự đa dạng về các sự lựa chọn về kỳ hạn và lợi suất.

Các trái phiếu doanh nghiệp phi tài chính có thanh khoản cao nhất thường là các trái phiếu có kỳ hạn còn lại dưới 2 năm trong nhóm ngành Bất động sản. Đây cũng chính là nhóm ngành tích cực nhất trong hoạt động phát hành trong 3 năm vừa qua, và cũng là nhóm ngành gặp rất nhiều khó khăn và thách thức trong bối cảnh thị trường chung diễn biến không thuận lợi.

Mức YTM (lợi suất tới ngày đáo hạn) phổ biến đang được giao dịch rơi vào khoảng 10-11% với các doanh nghiệp Bất động sản, và 11-13% với các doanh nghiệp ngành Năng lượng. Mức YTM này tương ứng với mức chênh lệch lợi suất khoảng 4-6% so với lợi suất của các trái phiếu ngân hàng. Trong khi đó, nhóm ngành Sản xuất có YTM thấp hơn hai ngành trên, dao động từ 8,5-10%.

Sau giai đoạn thị trường TPDN có nhiều biến động mạnh vào cuối năm 2022, quan sát của FiinRatings cho thấy, có những giao dịch trái phiếu của các doanh nghiệp đang gặp khó khăn về tài chính đã có lợi suất đáo hạn (YTM) rất cao, từ 20-30%, trong một vài trường hợp đặc biệt có mức YTM đã tăng lên hơn 50%.

Các giao dịch này chủ yếu xảy ra tại các trái phiếu Bất động sản với thanh khoản nhỏ (dưới 100 tỷ đồng) trong khoảng cuối năm 2023 và đầu năm 2024, khi các doanh nghiệp chưa có điều kiện thu xếp tài chính để trả nợ hoặc mua lại trái phiếu, cũng như dưới áp lực cắt lỗ của một số nhà đầu tư.

Trong giai đoạn nửa cuối năm 2023 tới nay, nhiều doanh nghiệp Bất động sản đã gặp khó khăn về thanh khoản khi thị trường chung diễn biến không thuận lợi. Do vậy, đã có những TPDN được giao dịch với mức lợi suất có thể lên tới 20-25%. Đây thường là các doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc triển khai dự án. Trong khi đó, áp lực tài chính với họ là tương đối lớn trong khoảng 12-18 tháng tiếp theo, và khả năng tái tài trợ hoặc huy động vốn mới gặp nhiều thách thức.