“Thỏa thuận lịch sử” – nhiều tiếng vang nhưng ít tác dụng?

Cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Hàn Quốc hôm thứ Năm được mô tả là “lịch sử”, khi hai bên tiết lộ kế hoạch sơ bộ cho một thỏa thuận thương mại mới, CNN cho biết.

Theo đó, Mỹ sẽ giảm 10% thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc, đưa mức thuế hiệu dụng xuống 47%, còn Trung Quốc cam kết hoãn kiểm soát xuất khẩu đất hiếm trong một năm và tăng nhập khẩu đậu tương Mỹ (tuy vẫn thấp hơn kỳ vọng).

Trên giấy tờ, đây có vẻ là thắng lợi cho cả hai. Nhưng giới phân tích cho rằng những nhượng bộ này chỉ giúp giảm bớt phần nào sức ép đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng sau nhiều tháng chịu tác động của các biện pháp thuế quan qua lại, chứ không thể chữa lành “vết thương kinh tế” vốn đã tích tụ suốt nhiều năm.

Theo Reuters, nhìn sâu vào bản chất, thỏa thuận này không chạm tới các vấn đề cốt lõi - như chính sách công nghiệp của Trung Quốc, tình trạng dư thừa công suất sản xuất, trợ cấp nhà nước hay cấu trúc xuất khẩu vốn gây sức ép lên nền kinh tế Mỹ.

“Chúng ta ở tình trạng tốt hơn hôm qua. Nhưng lại ở một tình trạng tệ hơn một năm trước”, Gregory Daco, Kinh tế trưởng tại EY-Parthenon.

Ngành nông nghiệp Mỹ - đặc biệt là người trồng đậu tương - là nhóm chịu thiệt hại nặng nề nhất trong chiến tranh thương mại với Trung Quốc. Kể từ tháng 5, Trung Quốc đã gần như ngừng nhập đậu tương từ Mỹ, khiến giá mặt hàng nông sản chủ lực này lao dốc.

Mặc dù ông Trump tuyên bố Bắc Kinh sẽ mua “một lượng khổng lồ” đậu tương Mỹ, nhưng thời điểm này, vụ thu hoạch đã vào chính vụ. Phần lớn nông dân đã buộc phải bán sản lượng trong kho với giá thấp để tránh bị tồn, nên lợi ích thực tế của thỏa thuận này gần như bằng không.

Thị trường lao động Mỹ: Không phép màu nào cứu nổi

Theo CNN, từ khi trở lại Nhà Trắng, ông Trump thừa hưởng một thị trường việc làm đang yếu đi, và các dữ liệu gần đây cho thấy tình hình ngày càng xấu hơn. Việc áp thuế thiếu nhất quán và khó đoán khiến doanh nghiệp ngại mở rộng sản xuất, nhiều nơi thậm chí cắt giảm nhân công.

Lần đầu tiên sau nhiều năm, số người thất nghiệp ở Mỹ đã vượt số việc làm còn trống, theo Cục Thống kê Lao động. Cùng lúc đó, làn sóng sa thải do tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (AI) lại tăng mạnh - nổi bật là đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn hàng nghìn người của Amazon trong tuần này.

Các quan chức Cục Dự trữ Liên bang (Fed) thừa nhận chính sách tiền tệ truyền thống có thể không còn hiệu quả. Thống đốc Christopher Waller cảnh báo rằng, nếu AI tạo ra “sự thay đổi cơ cấu trong nhu cầu lao động”, thì hạ lãi suất sẽ không còn là công cụ cứu vãn.

Thêm vào đó, việc cắt giảm lãi suất sâu hơn có thể phản tác dụng, khi lạm phát vẫn cao do chi phí hàng hóa và dịch vụ tăng, một phần bắt nguồn từ thuế quan và chính sách nhập cư siết chặt làm giảm nguồn cung lao động trong các lĩnh vực như nông nghiệp và chăm sóc trẻ em.

Trung Quốc: Đà suy thoái nội tại khó “vá” bằng thương mại

Về phía Trung Quốc, dù xuất khẩu năm nay vẫn trụ vững đáng ngạc nhiên giữa làn sóng thuế quan của Mỹ, nền kinh tế trong nước vẫn phải đối mặt với hàng loạt vấn đề mang tính cấu trúc: khủng hoảng bất động sản kéo dài, giảm phát, tiêu dùng ảm đạm và tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên cao.

Louise Loo – Trưởng bộ phận kinh tế châu Á của Oxford Economics – nhận định thỏa thuận mới chỉ mang tính “ngắn hạn”, khó có tác động thực chất tới những vấn đề sâu xa này.

Bà cho biết, việc Mỹ giảm thuế đối với một số sản phẩm có liên quan đến fentanyl chỉ có thể giúp GDP Trung Quốc tăng thêm khoảng 0,2% trong năm tới – một mức “gần như không đáng kể”.

Dữ liệu kinh tế mới nhất từ Bắc Kinh cũng cho thấy bức tranh ảm đạm: giá xuất xưởng tiếp tục giảm tháng thứ 36 liên tiếp; doanh số bán lẻ tháng 9 chỉ tăng 3% – mức thấp nhất trong 10 tháng; còn giá nhà mới giảm nhanh nhất trong gần một năm. Ngành xe điện, vốn được coi là biểu tượng của “công nghiệp mới Trung Quốc”, lại đang rơi vào cuộc đua giảm giá khốc liệt vì dư thừa công suất.

Thỏa thuận chưa chắc thành hiện thực

Theo các nguồn tin ngoại giao, thỏa thuận mà ông Trump và ông Tập công bố mới chỉ là bản nháp sơ bộ – chưa có gì được ký kết chính thức. Cần thêm nhiều vòng đàm phán song phương để cụ thể hóa, và thậm chí có thể 2 bên không bao giờ đi được đến một văn bản chính thức.

Tạm thời, điều tích cực duy nhất là ông Trump đã hoãn kế hoạch áp thuế 100% đối với hàng Trung Quốc – động thái mà Bắc Kinh chắc chắn sẽ trả đũa nếu được thực thi.

Mỹ - Trung đều “chảy máu”, không ai thắng

Dù hai nhà lãnh đạo Mỹ, Trung đều tuyên bố chiến thắng, giới quan sát cho rằng thực tế phũ phàng là không bên nào thắng trong cuộc chiến thương mại này.

Mỹ đối mặt với thị trường việc làm nguội lạnh, chi phí sinh hoạt cao và bất ổn chính trị ngày càng lớn; trong khi Trung Quốc vật lộn với khủng hoảng bất động sản, tâm lý tiêu dùng suy yếu và đà giảm phát kéo dài.

Giống như Oxford Economics đã kết luận, thỏa thuận mới được ông Trump và ông Tập công bố chỉ như “miếng băng dán trên vết thương sâu” – có thể giúp cả hai bên cầm máu tạm thời, nhưng không thể chữa lành những tổn thương cấu trúc của nền kinh tế Mỹ lẫn Trung Quốc.

Theo Washington Post, thỏa thuận chỉ có thể được xem như một “quãng dừng” trong cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung hơn là một chiến thắng bền vững. Theo đó, các nhà phân tích cảnh báo, nếu không giải quyết các vấn đề gốc rễ, Mỹ, Trung Quốc có thể nhanh chóng quay lại vòng “đe dọa-trả đũa” khiến kinh tế 2 nước cũng như kinh tế toàn cầu chao đảo.