Trung Quốc siết các ông lớn công nghệ, thị trường TMĐT biến động lớn: Alibaba thất thế, JD.com và Pinduoduo phất lên

Dù cả Alibaba, JD.com và Pinduoduo đều phải thích nghi với môi trường pháp lý như nhau, Alibaba đã phải gánh chịu những thiệt hại đặc biệt nặng nề khi chính phủ Trung Quốc siết chặt quy định trong lĩnh vực công nghệ.

Hồi tháng 4, các cơ quan quản lý Trung Quốc đã tuyên bố phạt Alibaba số tiền kỷ lục 18,2 tỷ NDT (2,8 tỷ USD) với tập đoàn thương mại điện tử hàng đầu Trung Quốc Alibaba. Số tiền tương đương 12% lợi nhuận ròng của Alibaba trong năm tài chính 3/2019-3/2020 và là khoản phạt lớn chưa từng có với một doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc từ trước đến nay.

Đây là kết quả của cuộc điều tra chống độc quyền nhằm vào tập đoàn thương mại điện tử hàng đầu Trung Quốc sau khi Cục Quản lý Nhà nước về Quy chế Thị trường của Trung Quốc (SAMR) đưa ra kết luận chính sách của Alibaba đã hạn chế sự cạnh tranh trong thị trường bán lẻ trực tuyến của Trung Quốc và “xâm phạm đến hoạt động kinh doanh của những người bán trên nền tảng cũng như quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng”. Cơ quan này cho rằng các chính sách kinh doanh trên nền tảng của Alibaba hiện nay giúp gã khổng lồ thương mại điện tử củng cố vị thế trên thị trường và đạt được lợi thế cạnh tranh không công bằng.

Ngay trước đó, Ant Group, công ty con chuyên mảng fintech của Alibaba bị hủy thương vụ IPO trị giá 37 tỷ USD.

Trong khi Alibaba lao đao, doanh thu quý II của JD.com đã tăng vọt 26% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng doanh số bán hàng của JD.com trong quý cũng vượt xa Alibaba, dù Alibaba có lượng giao dịch gấp 3 lần JD.com. Lợi nhuận hoạt động riêng mảng bán lẻ của JD.com cũng ghi nhận mức tăng trưởng 23%.

Lý do chính lý giải cho hiện tượng này có lẽ là nhờ JD.com được hưởng lợi lớn khi chính phủ Trung Quốc mạnh tay với Alibaba. Không có các ràng buộc độc quyền của ông lớn Alibaba, các thương hiệu như Starbucks, LVMH (công ty mẹ của Louis Vuitton) đã có thể tự do mở các gian hàng trực tuyến trên JD.com. Nhờ vậy, lượng người dùng trên sàn JD.com đã tăng vọt gần 30% so với cùng kỳ năm ngoái lên đến 531 triệu người, tính đến cuối tháng 6/2021.

Cũng được hưởng lợi từ sự thất thế của Alibaba là Pinduoduo, công ty vừa công bố lợi nhuận ròng 2,4 tỷ nhân dân tệ trong quý II năm nay. Pinduoduo là một trong ba ông lớn thương mại điện tử Trung Quốc cùng với Alibaba và JD.com dù chỉ mới thành lập cách đây 5 năm. Pinduoduo đã tận dụng rất tốt app nhắn tin WeChat phổ biến nhất Trung Quốc của Tencent Holding (cổ đông lớn của doanh nghiệp) để mở rộng thị phần, quảng bá sản phẩm với giá cả phải chăng đến các khu vực nông thôn và thành phố nhỏ. Nhờ đó, lượng người dùng của Pinduoduo đã tăng mạnh trong những năm gần đây, thậm chí vượt qua cả Alibaba. Trong quý II/2021, Pinduoduo báo cáo lượng người dùng tăng 24% lên 850 triệu người.

Đáng chú ý, ứng dụng này vẫn đang đầu tư lớn cho việc mở rộng tệp khách hàng thông qua các sự kiện bán hàng lớn với phương châm lợi nhuận là yếu tố xếp sau. Nếu thu hút được tệp khách hàng đông đảo giàu tiềm năng, các nhà lãnh đạo Pinduoduo cho rằng họ có thể thúc đẩy lợi nhuận tiềm năng lớn hơn nhiều trong tương lai. Thực tế, doanh thu Pinduoduo trong quý II vừa qua đã tăng vọt gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái do lượng người dùng tăng đột biến. Cổ phiếu Pinduoduo niêm yết trên sàn Nasdaq của Mỹ cũng tăng 22% từ đầu năm đến nay.

Mặc dù ghi nhận sự tăng trưởng bứt phá như vậy, triển vọng tương lai của cả JD.com và Pinduoduo vẫn đối diện nhiều rủi ro. 

Trong trường hợp của JD.com, mặc dù hoạt động kinh doanh thương mại điện tử cốt lõi đã ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ nhưng lợi nhuận ròng lại giảm 95% trong năm do chi phí hậu cần tăng. Nguyên nhân là công ty phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt của cơ quan quản lý Trung Quốc về việc nâng lương tối thiểu cho tài xế giao hàng, qua đó đẩy chi phí lao động và phúc lợi lên cao, gây áp lực lớn cho lợi nhuận doanh nghiệp. 

Giám đốc điều hành Pinduoduo Chen Lei cũng thừa nhận các quy định mới của cơ quan quản lý có thể gây ra một số tác động đến tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Nhưng so với JD.com và Pinduoduo, Alibaba vẫn rơi vào tình cảnh khó khăn hơn cả. Lợi nhuận hoạt động quý II giảm 11% so với cùng kỳ năm ngoái và những thách thức mới liên quan đến vấn đề pháp lý vẫn tiếp tục diễn ra. 

Dù rằng sau nhiều thập kỷ hoạt động tại thị trường Trung Quốc, Alibaba vẫn giữ được một số lợi thế nhất định trước các đối thủ. Nhưng trong bối cảnh chính phủ Bắc Kinh tăng cường siết chặt quy định như hiện nay, sự thay đổi vị thế trên thị trường thương mại điện tử Trung Quốc có thể diễn ra nhanh chóng.