Trung Quốc tăng tốc nhập khẩu sắn và sản phẩm sắn của Việt Nam, để làm gì?
Giá tăng, tốc độ giao hàng được đẩy nhanh...
Từ đầu tháng 8/2022 đến nay, giá sắn củ tươi tại thị trường trong nước không có nhiều biến động, giá sắn lát vụ mới ổn định, nguồn cung nguyên liệu đạt thấp. Dự kiến đầu tháng 9 một số nhà máy tinh bột sắn tại Gia Lai sẽ hoạt động trở lại. Tốc độ giao hàng tinh bột sắn tại cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn) được đẩy nhanh do nhu cầu của Trung Quốc cho dịp Tết Trung thu tốt hơn.
Bệnh khảm lá sắn gây hại ngày càng tăng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng các vùng nguyên liệu là thực trạng đáng lo ngại đối với ngành sắn Việt Nam. Trong 7 tháng đầu năm 2022, diện tích nhiễm bệnh khảm lá sắn virus trên cả nước là 64.716 ha, giảm 7.043 ha so với cùng kỳ năm 2021 (trong đó, nhiễm nặng 22.129 ha, tăng 5.307 ha so với cùng kỳ năm 2021). Bệnh đã xuất hiện tại 19 tỉnh, thành phố, trong khi việc phòng chống rất nhiều khó khăn. Trong đó, tỉnh Phú Yên là địa phương có diện tích sắn nhiễm bệnh nhiều nhất với hơn 26.000 ha. Dịch bệnh khảm lá làm sụt giảm sản lượng, năng suất sắn, các nhà máy đối diện với nguy cơ thiếu nguyên liệu cho vụ sản xuất 2022/23.
Đắk Lắk là tỉnh đứng thứ ba trong cả nước về diện tích sắn (đứng sau Gia Lai và Tây Ninh), với 45.000 ha, sản lượng đạt trên 1 triệu tấn. Trên địa bàn tỉnh, bệnh khảm lá sắn đang phát sinh trên diện rộng, chưa được kiểm soát nên có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất.
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, tháng 7/2022, Việt Nam xuất khẩu được 192,47 nghìn tấn sắn và các sản phẩm từ sắn, trị giá 87,63 triệu USD, giảm 32,2% về lượng và giảm 29,9% về trị giá so với tháng 6/2022; So với tháng 7/2021 tăng 10,8% về lượng và tăng 20,9% về trị giá. Giá xuất khẩu bình quân sắn và các sản phẩm từ sắn ở mức 455,3 USD/tấn, tăng 3,4% so với tháng 6/2022 và tăng 9,2% so với tháng 7/2021. Lũy kế 7 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn đạt 1,92 triệu tấn, trị giá 841,51 triệu USD, tăng 9,1% về lượng và tăng 23% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.
Tính riêng mặt hàng sắn, tháng 7/2022, xuất khẩu sắn đạt 32,75 nghìn tấn, trị giá 10,09 triệu USD, giảm 54,6% về lượng và giảm 53,1% về trị giá so với tháng 6/2022; So với tháng 7/2021 giảm 30,7% về lượng và giảm 19,8% về trị giá. Giá xuất khẩu bình quân ở mức 308,1 USD/tấn, tăng 3,2% so với tháng 6/2022 và tăng 15,8% so với tháng 7/2021. Lũy kế 7 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu sắn đạt 570,86 nghìn tấn, trị giá 166,89 triệu USD, giảm 12% về lượng, nhưng tăng 0,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.
Trong tháng 7/2022, xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn sang Trung Quốc chiếm 92,4% tổng lượng sắn và các sản phẩm từ sắn của cả nước, với 177,75 nghìn tấn, trị giá 80,63 triệu USD, giảm 29,5% về lượng và giảm 27,6% về trị giá tháng 6/2022; Tuy nhiên so với tháng 7/2021 tăng 5,3% về lượng và tăng 15,8% về trị giá. Lũy kế 7 tháng đầu năm 2022, Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc 1,76 triệu tấn sắn và các sản phẩm từ sắn, trị giá 768,22 triệu USD, tăng 6,7% về lượng và tăng 20,8% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.
Xuất khẩu sắn tiếp tục tăng nhờ nhu cầu của Trung Quốc vẫn cao
Theo số liệu thống kê của Cơ quan Hải quan Trung Quốc, trong 6 tháng đầu năm 2022, kim ngạch nhập khẩu sắn (HS 071410) của Trung Quốc đạt 1,34 tỷ USD, tăng 56,4% so với cùng kỳ năm 2021. Thái Lan, Việt Nam và Lào là 3 thị trường cung cấp sắn lớn nhất cho Trung Quốc trong 6 tháng đầu năm 2022.
Thái Lan là thị trường lớn nhất cung cấp sắn cho Trung Quốc. Trong 6 tháng đầu năm 2022, kim ngạch nhập khẩu sắn của Trung Quốc từ Thái Lan đạt 1,2 tỷ USD, tăng 63,2% so với cùng kỳ năm 2021, thị phần sắn của Thái Lan chiếm 89,6% trong tổng kim ngạch nhập khẩu sắn của Trung Quốc, tăng mạnh so với mức 85,9% của 6 tháng đầu năm 2021.
Trong 6 tháng đầu năm 2022, Việt Nam là thị trường lớn thứ 2 cung cấp sắn cho Trung Quốc. Kim ngạch nhập khẩu sắn của Trung Quốc từ Việt Nam đạt 131,75 triệu USD, tăng 16,6% so với cùng kỳ năm 2021, thị phần sắn của Việt Nam chiếm 9,8% trong tổng kim ngạch nhập khẩu sắn của Trung Quốc, thấp hơn so với mức 13,2% của 6 tháng đầu năm 2021.
Với tinh bột sắn: Trong 6 tháng đầu năm 2022, Trung Quốc nhập khẩu 2,35 triệu tấn tinh bột sắn (HS 11081400), trị giá gần 1,23 tỷ USD, tăng 35,7% về lượng và tăng 50,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021, chủ yếu nhập khẩu từ Thái Lan, Việt Nam, Lào và Campuchia.
Trong 6 tháng đầu năm 2022, Việt Nam là thị trường lớn thứ 2 cung cấp tinh bột sắn cho Trung Quốc với 901,49 nghìn tấn, trị giá 460,31 triệu USD, tăng tới 256,9% về lượng và tăng 300,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Thị phần tinh bột sắn của Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Trung Quốc chiếm 38,3%, tăng mạnh so với mức 14,6% của 6 tháng đầu năm 2021.
Ngoài ra, trong 6 tháng đầu năm 2022, Trung Quốc cũng đẩy mạnh nhập khẩu tinh bột sắn từ Lào và Căm-pu-chia, trong khi giảm nhập khẩu tinh bột sắn từ Thái Lan và Indonesia so với cùng kỳ năm 2021.
Thời gian tới, nhu cầu của Trung Quốc sẽ tốt hơn khi dịp Tết Trung thu đang tới gần, là cơ hội để các doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sắn và tinh bột sắn sang thị trường này.
Thực tế hiện nay, nhu cầu đối với sản phẩm sắn của Trung Quốc vẫn rất cao. Ngoài sử dụng cho con người, Trung Quốc tăng nhập sắn về để làm thức ăn chăn nuôi thay thế cho các nguyên liệu khác đang tăng cao.
Tại thị trường Trung Quốc, sắn và các sản phẩm sắn của Thái Lan đang cạnh tranh mạnh với sắn của Việt Nam để chiếm lĩnh thị trường trọng điểm này. Sắn và các sản phẩm từ sắn là một trong 13 sản phẩm nông sản chủ lực xuất khẩu của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu 1,35 tỷ USD/năm, đứng thứ 2 thế giới chỉ sau Thái Lan.
Tuy nhiên, xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn sang Trung Quốc gặp nhiều khó khăn vì hàng loạt quy định, tiêu chuẩn mới được Tổng cục Hải quan Trung Quốc ban hành và áp dụng từ đầu năm 2022.
Dù là ngành hàng xuất khẩu thu về cả tỷ USD mỗi năm, song ngành sắn cũng còn không ít hạn chế, tồn tại gây ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững.
Thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 95,8% tổng lượng tinh bột sắn xuất khẩu của cả nước, sắn và các sản phẩm từ sắn của nước ta phụ thuộc gần như hoàn toàn vào thị trường Trung Quốc. Điều này dẫn đến sự thiếu bền vững và bị động.
Bên cạnh đó, thị trường tiêu thụ sắn và sản phẩm từ sắn của Việt Nam có nhiều khâu trung gian, chi phí logistics của Việt Nam cao nên tính cạnh tranh quốc gia thấp; hiện phải canh tranh gay gắt về thị trường xuất khẩu từ các nước Thái Lan, Campuchia, Lào.
Để đẩy mạnh xuất khẩu sắn và các sản phẩm sắn sang Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt Nam không có cách nào khác là nâng cao năng lực cạnh tranh. Thực tế, Trung Quốc hay thay đổi về chính sách xuất nhập khẩu (cấm biên, đóng/mở nhiều cửa khẩu, danh sách xuất khẩu, thay đổi quy định nhãn mác bao bì, hạn chế số lượng xe qua cửa khẩu, thời gian mở cửa khẩu ít…) gây ảnh hưởng không nhỏ tới doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam trong đó có ngành sắn.
Thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 95,8% tổng lượng tinh bột sắn xuất khẩu của cả nước đều phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc, điều này dẫn đến thiếu bền vững và bị động. Dự báo năm 2022, Trung Quốc sẽ có nhu cầu nhập khẩu lớn hơn nữa và sẽ nhập khẩu nhiều hơn sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam do điều kiện địa lý thuận lợi. Tuy nhiên, rủi ro cho người nông dân ở chỗ xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn sang Trung Quốc không chỉ khó khăn do chính sách "Zero Covid" mà còn gặp nhiều khó khăn vì hàng loạt quy định, tiêu chuẩn mới được Cục Hải quan Trung Quốc ban hành và áp dụng từ năm 2022.
Để tăng cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm sắn, các chuyên gia cho rằng, các nhà máy chế biến sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam cần đổi mới công nghệ chế biến để phát triển một cách đa dạng các sản phẩm sắn; tăng cường mở rộng thêm vùng nguyên liệu; giải quyết triệt để vần đề xử lý chất thải trong chế biến sắn, đảm bảo an toàn môi trường.
Để phát triển giá trị của sắn, các địa phương cần nghiên cứu tạo cơ chế để tăng cường liên kết giữa vùng sản xuất và nhà máy chế biến, tổ chức lại sản xuất, tập trung phát triển hợp tác xã tại các vùng sản xuất sắn; đầu tư xây dựng nhà máy phải gắn với xây dựng vùng nguyên liệu.