Thị trường tài sản mã hóa – mỏ vàng trăm tỷ đô chưa được khai phá

Năm 2025, thị trường tài chính chào đón một cải cách lớn về chính sách khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP (NQ 05) về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, đưa tài sản số ra khỏi “vùng xám” pháp lý và tích hợp vào thị trường tài chính Việt Nam.

Trong báo cáo mới nhất, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) tin rằng văn bản này sẽ đánh dấu một trang mới có ý nghĩa chiến lược trong hành trình mở rộng chuỗi giá trị dịch vụ tài chính của ngành ngân hàng. Điều này là bởi nguồn lực tài chính mạnh, mạng lưới khách hàng rộng, và hạ tầng công nghệ tài chính phát triển của các ngân hàng, bên canh các loại hình doanh nghiệp khác, là cần thiết đề có thể tối ưu hóa vận hành của thị trường tài sản mã hóa.

Ngoài ra, do quy mô của thị trường này rất lớn với giá trị giao dịch tiền mã hóa của người Việt Nam năm 2023 ước đạt 120 tỷ USD (theo Chainalysis), các ngân hàng thương mại sở hữu các công ty dịch vụ tài sản mã hóa sớm được cấp phép trong giai đoạn thí điểm sẽ có tiềm năng gia tăng lợi nhuận (thông qua các khoản đầu tư dài hạn hoặc công ty liên kết) đáng kể trong 5 năm tới.

Về cơ bản, VDSC cho rằng, NQ 05 (ban hành ngày 9/9/2025, hiệu lực từ cùng ngày, thí điểm trong 5 năm) quy định về triển khai thí điểm chào bán, phát hành tài sản mã hóa (tokenized assets), tổ chức giao dịch tài sản mã hóa và cung cấp dịch vụ liên quan khác (tự doanh, lưu ký, cung cấp nền tảng phát hành tài sản mã hóa).

Thị trường giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam sẽ hoạt động theo mô hình tập trung (CEX) và các nhà đầu tư trong nước đang có tài sản mã hóa cùng nhà đầu tư nước ngoài được mở tài khoản tại tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa do Bộ Tài chính cấp phép để lưu ký, mua, bán tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Nghị quyết cũng quy định Bộ Tài chính phối hợp chặt chẽ với NHNN và Bộ Công an để lựa chọn tối đa 5 tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa. Dự kiến trước thời điểm năm 2026 sẽ có những doanh nghiệp đầu tiên được cấp phép hoạt động giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Điều kiện cấp giấy phép dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa có một số ý nổi bật như sau:

(1) là doanh nghiệp Việt Nam có đăng ký kinh doanh ngành, nghề hoạt động cung cấp dịch vụ liên quan đến tài sản mã hóa;

(2) có vốn điều lệ tối thiểu 10 nghìn tỷ đồng;

(3) có tối thiểu 65% vốn do tổ chức góp vốn, và trong đó có trên 35% vốn do ít nhất 02 tổ chức là ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ góp vốn (các cổ đông tổ chức phải có lãi trong 2 năm liền trước năm đề nghị cấp giấy phép và BCTC 2 năm liền trước phải được kiểm toán và ý kiến kiểm toán là chấp nhận toàn phần);

(4) Tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa nước ngoài tại các tổ chức cung cấp DV tài sản mã hóa là 49%;

(5) Hệ thống công nghệ thông tin phải đáp ứng tiêu chuẩn cấp độ 4 an toàn hệ thống công nghệ thông tin theo quy định pháp luật về an toàn thông tin.

Trên thực tế, Nhà nước đã chính thức công nhận tài sản số khi Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số hồi tháng 7/2025. Với quan điểm điều hành chính sách cởi mở hơn của Nhà nước về lớp tài sản này, hàng loạt các pháp nhân mới được thành lập để chuẩn bị tham gia vào thị trường đầy tiềm năng này.

Tính đến ngày 6/10/2025, VDSC ghi nhận có 9 doanh nghiệp liên quan đến tài sản mã hóa được thành lập, trong đó có ít nhất 3 doanh nghiệp có liên quan gián tiếp tới các ngân hàng TCB, VPB, HDB.

Ngoài ra, ngân hàng MBB cũng tỏ rõ ý định tham gia vào thị trường này với việc ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác MoU với Dunamu - đơn vị vận hành sàn Upbit của Hàn Quốc - để được chuyển giao công nghệ và hỗ trợ thành lập sàn giao dịch. Mặt khác, một số NHTM Nhà nước lại tương đối cẩn trọng đối với việc tham gia vào thị trường này khi hiện mới chỉ dừng ở khâu nghiên cứu và tiếp tục chờ khung pháp lý rõ ràng hơn để triển khai.

Theo Triple-A, có hơn 21% dân số Việt Nam sở hữu tiền số vào năm 2023, cao thứ hai thế giới chỉ sau UAE. Còn theo báo cáo của Chainalysis, giá trị giao dịch tài sản mã hóa của người Việt Nam ước tính khoảng 120 tỷ USD vào năm 2023 và tất cả các hoạt động giao dịch đều diễn ra trên các sàn giao dịch ở nước ngoài.

Như vậy, việc hợp thức hóa tài sản mã hóa tại Việt Nam không chỉ hạn chế hiện tương “chảy máu ngoại tê” mà nó còn mang lại nguồn thu rất lớn cho Nhà nước (thu thuế giao dịch) và các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa liên quan đến phí giao dịch hay lưu ký.

Tựu chung lại, VDSC cho rằng quy định về vốn điều lệ và cơ cấu cổ đông có thể không phải là rào cản lớn nhất cho các doanh nghiệp lớn trong việc gia nhập thị trường này, thay vào đó, rào cản kỹ thuật như năng lực công nghệ (hạ tầng blockchain, bảo mật an ninh mạng,…) và nhân lực trình độ chuyên môn cao (ví dụ như chuyên gia blockchain) có thể là nút thắt các doanh nghiệp cần phải tập trung giải quyết trước khi được cấp phép từ Bộ Tài chính.

Điều này đòi hỏi sự đầu tư lớn vào hạ tầng công nghệ cũng và hợp tác. Do đó, VDSC kỳ vọng những doanh nghiệp có lợi thế về nền tảng công nghệ (ví dụ như TCEX với sự am hiểu về blockchain và fintech) hoặc hợp tác với đối tác quốc tế về chia sẻ công nghệ và hạ tầng (như trường hợp của SSID và MBB) sẽ là những ứng cử viên sáng giá đầu tiên được cấp phép.

Thị trường vàng – Chính sách quản lý mới giúp tăng sự minh bạch, tính lưu thông của vàng trong nền kinh tế

Bên cạnh thị trường tài sản mã hóa, Chính phủ cũng đang tiến hành cải cách toàn diện đối với thị trường vàng. Theo đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP (NĐ 232) ngày 26/8/2025, có hiệu lực từ 10/10/2025, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

NĐ 232 chính thức bỏ cơ chế độc quyền của Nhà nước trong sản xuất vàng miếng và nhập khẩu vàng nguyên liệu sang cơ chế thị trường có kiểm soát, mở cửa thị trường vàng cho các NHTM và doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh. Trong nghị định này, VDSC nhấn mạnh hai điều khoản có tác động tới hoạt động của các NHTM:

Đáng chú ý, NĐ này quy định việc thanh toán mua, bán vàng có giá trị từ 20 triệu đồng trong ngày trở lên của một khách hàng phải được thực hiện qua tài khoản ngân hàng.

Quy định này nhằm tăng tính minh bạch cho thị trường vàng, chống rửa tiền và đồng thời tích hợp chặt chẽ hoạt động kinh doanh vàng vào hệ thống tài chính ngân hàng khi chuyển dòng tiền mặt thanh toán các giao dịch vàng trước đây sang kênh ngân hàng.

Với giá trị giao dịch vàng miếng năm 2024 trên thị trường chính thức ước đạt 4 tỷ USD theo số liệu khối lượng của Hội đồng vàng thế giới, chuyên gia VDSC kỳ vọng quy định này có thể giúp bổ sung tiền gửi CASA với giá trị ước tính hàng tỷ đô cho hệ thống ngân hàng từ các giao dịch vàng, chưa kể doanh thu phí giao dịch liên quan.

VDSC dự báo các ngân hàng dẫn đầu về thị phần tiền gửi như nhóm Big 4 ngân hàng quốc doanh (chiếm 54% thị phần năm 2024), và Big 4 ngân hàng thương mại (MBB, VPB, TCB, ACB chiếm 22% thị phần 2024) sẽ được hưởng lợi từ việc gia tăng nguồn tiền CASA này.

Bên cạnh đó, NĐ 232 cũng cho phép các ngân hàng thương mại có vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng tham gia sản xuất vàng miếng. Tính đến 30/6/2025 có 8 NHTM thỏa mãn điều kiện này, bao gồm BID, CTG, VCB, Agribank, MBB, TCB, VPB, ACB.

Tuy nhiên, VDSC đánh giá rằng hoạt động này có thể không thực sự hấp dẫn đối với các ngân hàng, chủ yếu vì biên lợi nhuận thấp (biên gộp bình quân dưới 5%), rủi ro thị trường cao và không phù hợp với mô hình kinh doanh cốt lõi của NHTM.

Điểm tiếp theo liên quan đến tiến trình cải cách thị trường vàng là kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng tập trung khi hồi tháng 5/2025 Chính phủ đã yêu cầu NHNN nghiên cứu về điều này.

Đến nay, dự án đang trong giai đoạn nghiên cứu và chuẩn bị.NHNN đang cân nhắc ba mô hình: sàn vàng quốc gia độc lập, tích hợp vào sàn hàng hóa hiện có, hoặc gắn với trung tâm tài chính quốc tế (như tại TP.HCM, Đà Nẵng).

Do đó, VDSC cho rằng nhiều khả năng sàn vàng hoạt động theo mô hình tập trung dưới sự quản lý của cơ quan Nhà nước (gần giống mô hình của Trung Quốc). Trong mô hình này, các NHTM có thể đóng vai trò là trung gian giao dịch, nhà cung cấp dịch vụ tài chính liên quan đến vàng (như tài khoản vàng, nền tảng giao dịch trực tuyến, sản phẩm phái sinh).

Nhìn chung, VDSC kỳ vọng việc thành lập sàn vàng tập trung sẽ giúp huy động được lượng vàng lớn trong dân vào lưu thông trong hệ thống ngân hàng, thay vì giao dịch phi tập trung qua các công ty vàng, bạc đá quý như hiện nay, từ đó, cho phép các ngân hàng mở rộng cho vay sản xuất và đầu tư, góp phần thúc đẩy GDP.

Rõ ràng, điều này sẽ giúp làm gia tăng CASA và phí dịch vụ liên quan giao dịch vàng. Trong đó, VDSC kỳ vọng 8 NHTM lớn nhất của hệ thống nói trên (đủ điều kiện nhập khẩu nguyên liệu vàng, sản xuất vàng miếng), có lợi thế hơn trong việc sớm được triển khai nền tảng giao dịch trung gian nhờ khả năng tự chủ về nguồn vàng vật chất để hỗ trợ thanh toán hoặc lưu ký vàng trên sàn giao dịch vàng tập trung.