Mùa thu hoạch Sâm Ngọc Linh giống: Hạt nhỏ bé tí nhưng làm ông chủ mát dạ, cười tít mắt

Vào những ngày tháng 6 và 7 hằng năm là đến mùa thu hoạch hạt Sâm Ngọc Linh ở huyện miền núi cao Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, đến thời điểm thu "lộc trời" là những khu vườn sâm đỏ ươm cả khu vực, vì hạt Sâm Ngọc Linh khi chín có màu đỏ óng ánh rất bắt mắt, hạt sâm không ra riêng lẻ mà nó kết thành từng chùm tạo thêm sinh động cho vườn sâm.

Mùa thu hạt… "vàng"

Ông Nguyễn Đức Ánh - Giám đốc Công ty Cổ phần Sâm Việt Linh cho biết: Sâm Ngọc Linh là cây bản địa đặc hữu của núi rừng Ngọc Linh. Tại Quảng Nam, sâm sinh trưởng và phát triển tốt nhất tại xã Trà Linh, huyện Nam Trà My.

"Công ty tôi hiện trồng được khoảng 9.000 cây loại từ 2 đến 12 năm tuổi. Riêng trong số đó, có 600 cây giống có độ tuổi từ 5 đến 12 năm, đây là những cây giống được gọi là "sâm mẹ", vì nó có tuổi đời càng lớn thì giá trị nó càng cao, "đẻ" hạt nhiều. Mỗi cây trưởng thành như vậy cho từ 30 đến 50 hạt/cây, có nhiều cây cho đến 70 hạt", ông Ánh nói.

Ông Nguyễn Đức Ánh nói thêm, mùa sâm ra hoa và kết hạt là từ tháng 4 đến tháng 9 hằng năm. Hạt lúc đầu có màu xanh nhạt sau chuyển dần sang xanh thẫm, vàng lục, khi chín ngả màu đỏ óng ánh với một chấm đen không đều ở đỉnh quả (đây là điểm khác biệt so với hạt tam thất), vỏ hạt trông sáng bóng, hạt mẩy. 

"Hạt sâm chín nhìn tựa viên ngọc lấp lánh.  Do đặc điểm sinh học mà một cụm quả đạt độ chín tiêu chuẩn phải từ 6 - 10 ngày, do vậy nên thu hái làm nhiều lần, ít nhất 3 lần, mỗi lần cách nhau từ 2- 3 ngày để đảm bảo quản giống thu vào có chất lượng cao…", ông Ánh chia sẻ.

Cũng theo ông Nguyễn Đức Ánh, riêng năm 2020, vườn ông thu hoạch 3 lon hạt giống Sâm Ngọc Linh, nhưng riêng năm 2021 dự kiến thu gấp 3 lần năm 2020, tầm 10 đến 12 lon hạt giống, tính ra khoảng 12.000 hạt.

"Hiện đến mùa thu hoạch hạt giống sâm, nên các chủ vườn ươm truy tìm tận vườn để thu mua hạt, giá mỗi hạt sâm hiện nay giao động từ 100 đến 120.000/hạt. Vì mỗi năm Sâm Ngọc Linh chỉ có một lần ra hạt, nên nó cực kỳ quý hiếm, nhiều nhà vườn không muốn bán hạt giống mà giữ lại để ươm cây trồng tiếp theo.

Riêng số lượng hạt tôi thu hoạch năm nay, nếu trồng thành công, phát triển tốt, năm 2022 tôi sẽ có thêm khoảng 10.000 cây sâm giống trồng ra vườn…", ông Anh chia sẻ.

Để nhân rộng trồng và bảo tồn cây sâm quý này, mới đây UBND tỉnh Quảng Nam thống nhất chủ trương cho Công ty Cổ phần Sâm Việt Linh được lập thủ tục thuê môi trường rừng để trồng Sâm Ngọc Linh tại lô 5, khoảnh 7, tiểu khu 886 thuộc thôn 2, xã Trà Linh, huyện Nam Trà My; với diện tích khoảng 5,98 ha.

"Công ty Sâm Việt Linh đã được UBND tỉnh Quảng Nam thống nhất lập thủ tục được thuê môi trường rừng để trồng sâm đây là vinh dự và niềm vui lớn của doanh nghiệp trong thời gian sắp tới và mong muốn khẳng định được giá trị của cây Sâm Ngọc Linh trên thị trường trong và quốc tế…", ông Ánh nhấn mạnh.

Bảo tồn cây "Quốc bảo"

Trong khi đó, lãnh đạo Trung tâm phát triển Sâm Ngọc Linh và Dược liệu Quảng Nam cho biết, hiện tại Trung tâm đã cơ bản làm chủ được quy trình kỹ thuật sản xuất cây giống Sâm Ngọc Linh, vườn sâm giống gốc cũng đã áp dụng biện pháp canh tác theo hướng sinh thái phù hợp. Hằng năm Trung tâm sản xuất cây giống một năm tuổi đủ tiêu chuẩn xuất vườn khoảng 50.000 cây.

Trước đó, để bảo tồn cây Sâm Ngọc Linh, UBND tỉnh Quảng Nam đã phê duyệt phương án thực hiện mô hình trồng cây Sâm Ngọc Linh nuôi cấy mô trên địa bàn huyện Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam).

Mô hình nhằm theo dõi, đánh giá tình hình sinh trưởng phát triển, khả năng thích ứng của cây Sâm Ngọc Linh nuôi cấy mô tại một số khu vực trồng sâm Ngọc Linh khác nhau trên địa bàn huyện Nam Trà My để làm cơ sở cho việc sử dụng và phát triển giống Sâm Ngọc Linh nuôi cấy mô trên địa bàn tỉnh.

Theo kế hoạch, UBND tỉnh Quảng Nam sẽ bố trí 3 mô hình, mỗi mô hình có diện tích 0,055 ha. Số lượng cây Sâm Ngọc Linh/mô hình là 1.100 cây, bao gồm: 1.000 cây sâm nuôi cấy mô và 100 cây sâm nhân giống bằng hạt (làm đối chứng).

Mô hình sẽ được thực hiện từ năm 2021 đến năm 2025, tổng kinh phí thực hiện khoảng 3 tỷ đồng. Trong đó, xây dựng mô hình (cây giống, vật tư…) hơn 1,044 tỉ đồng; chăm sóc mô hình hơn 65,74 triệu đồng; bảo vệ mô hình hơn 460 triệu đồng; quản lý, kiểm tra, đánh giá mô hình hơn 1,3 tỉ đồng; hội thảo, tổng kết mô hình hơn 18 triệu đồng; lấy mẫu, phân tích chất lượng Sâm hơn 85 triệu đồng; chi phí khác (mua dụng cụ theo dõi…) hơn 23,3 triệu đồng.

Mới đây nhất, UBND tỉnh Quảng Nam cũng quyết định triển khai thử nghiệm di thực cây Sâm Ngọc Linh ở huyện Nam Trà My về các huyện Bắc Trà My, Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang và Phước Sơn.

Theo đó, sau khi xem xét đề nghị của các UBND huyện nêu trên, UBND tỉnh đồng ý di thực Sâm Ngọc Linh để trồng thử nghiệm ra các khu vực khác có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng với khu vực phát triển trồng sâm tại huyện Nam Trà My là rất cần thiết; làm cơ sở để khảo sát, đánh giá tiềm năng, khả năng thích nghi trước khi mở rộng diện tích trồng Sâm Ngọc Linh trong thời gian đến.

Do vậy, UBND tỉnh thống nhất chủ trương hỗ trợ cây giống Sâm Ngọc Linh cho các huyện Bắc Trà My, Nam Giang, Đông Giang, Phước Sơn và Tây Giang, mỗi huyện 1.000 cây để thực hiện trồng thử nghiệm di thực cây Sâm Ngọc Linh trong năm 2021.

Được biết, cây Sâm Ngọc Linh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là sản phẩm Quốc gia, là "Quốc bảo" của Việt Nam. Do vậy, phát triển cây Sâm Ngọc Linh thành cây hàng hóa chủ đạo để góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn định đời sống cho đồng bào các dân tộc tại địa bàn vùng trồng sâm đóng vai trò rất quan trọng.

Được biết, cây Sâm Ngọc Linh có giá trị kinh tế rất cao đối với người dân huyện Nam Trà My, hiện mỗi kg sâm củ có giá giao động từ vài chục triệu đến cả 100 triệu đồng, riêng mỗi kg lá sâm cũng được bán đến 10 triệu/kg.

Đặc biệt, nếu Đề án bảo tồn và phát triển cây sâm Ngọc Linh được Chính phủ thông qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Nam sẽ đưa ra nhiều chủ trương và ban hành nhiều cơ chế chính sách, để bảo tồn, phát triển cây Sâm Ngọc Linh.

Nhờ vậy, bước đầu đã góp phần bảo tồn nguồn giống gốc, tạo ra nguồn giống đáng kể cung ứng cho nhân dân và doanh nghiệp trong vùng trồng sâm. Diện tích quy hoạch vùng bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh đã được xác định khoảng 16.000ha, đến nay diện tích thực tế trồng được gần 10.000ha và gần 20 doanh nghiệp đã ký hợp đồng thuê môi trường rừng trồng Sâm Ngọc Linh.

Mục tiêu của Quảng Nam từ năm 2025 - 2030 sẽ trở thành Trung tâm giống Sâm Ngọc Linh Quốc gia; Hằng năm sản xuất ra được 5 - 10 triệu cây/năm giống Sâm Ngọc Linh (trong đó trên 50% là cây giống sản xuất từ phương pháp nuôi cấy mô) để cung cấp cho nhu cầu thị trường.

Đặc biệt, có 50 - 100 doanh nghiệp đầu tư trồng sâm, dược liệu và chế biến sản phẩm, đón từ 5 - 10 triệu lượt khách đến tham quan vùng sâm, thu nhập bình quân đầu người từ 3.000 - 4.000 USD/năm.

Đến năm 2045, đưa nước Việt Nam trở thành nước sản xuất sâm có thể cạnh tranh ngang bằng với ngành sản xuất Sâm của Hàn Quốc; hằng năm sản xuất ra được từ 500 - 1.000 tấn.