Mỹ cáo buộc Việt Nam “thao túng tiền tệ”: Tỷ giá trong năm 2021 sẽ ra sao?

Trong báo cáo mới nhất của Bộ Tài chính Mỹ được công bố vào ngày 16/12/2020 theo đạo luật Cạnh tranh và thương mại quốc tế Omnibus năm 1988 ("Đạo luật 1988"), có tiêu đề "Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Mỹ", phía Mỹ đã cáo buộc Thụy Sĩ và Việt Nam thao túng tiền tệ.

Mỹ cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ chưa thực sự khách quan

Liên quan đến báo cáo này, tại báo cáo vừa phát hành, Công ty chứng khoán Vndirect nhìn nhận, việc Mỹ cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ là chưa thực sự khách quan và chưa xét tới các yếu tố đặc thù của kinh tế Việt Nam cũng như mối quan hệ thương mại có tính chất bổ sung lẫn nhau giữa hai nước.

Thứ nhất, thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Mỹ trong 4 quý tính đến tháng 6 năm 2020 là 58 tỷ USD, đứng thứ 4 trong số các nước thặng dư thương mại lớn nhất so với Mỹ. Tuy nhiên, thặng dư thương mại chủ yếu đến từ nhóm doanh nghiệp FDI. Phần giá trị thặng dư mà Việt Nam nhận được nhờ gia công các mặt hàng xuất khẩu chính vào Hoa Kỳ như may mặc, giày dép, điện thoại, máy tính và linh kiện điện tử tương đối thấp.

Do đó, Việt Nam không được hưởng lợi nhiều từ phần thặng dư thương mại lớn với Mỹ mà thực tế công ty mẹ và những doanh nghiệp cung cấp nguyên liệu đầu vào chiếm phần lớn thặng dư, bao gồm cả các doanh nghiệp Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan,… Bên cạnh đó, người tiêu dùng Mỹ cũng hưởng lợi nhờ được sử dụng các sản phẩm xuất khẩu giá rẻ của Việt Nam.

Thứ hai, thặng dư cán cân vãng lai trong kỳ đạt 4,6% GDP. Tuy nhiên, thặng dư cán cân vãng lai có sự đóng góp rất lớn từ lượng kiều hồi gửi về Việt Nam. Theo World Bank, lượng kiều hối gửi về Việt Nam năm 2019 đạt khoảng 17 tỷ USD, chiếm tới 6,4% GDP. Theo quan sát của Vndirect, kiều hối gửi về Việt Nam với mục đích chính là trợ giúp gia đình, người thân và có xu hướng tăng trưởng ổn định qua các năm, do đó ít chịu tác động bởi những biến động nhỏ của tỷ giá.

Thứ ba, việc NHNN mua ròng ngoại tệ là nhu cầu thực tế trong bối cảnh lượng kiều hối, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đều đặn đổ vào Việt Nam với số lượng khá lớn (gần 40 tỷ USD mỗi năm). Pháp luật Việt Nam hiện tại không cho phép sử dụng ngoại tệ làm phương tiện thanh toán trong nước. Do vậy, nhà đầu tư khi chuyển tiền vào Việt Nam kinh doanh thì phải đổi sang tiền đồng để giải ngân. Tiền thu từ hoạt động xuất khẩu cũng như kiều hối khi chuyển về Việt Nam cũng phải đổi sang tiền đồng để sử dụng. Trong bối cảnh đó, NHNN Việt Nam với tư cách là người mua cuối cùng trên thị trường, cần thiết phải thực hiện mua vào ngoại tệ để đáp ứng quyền và lợi ích chính đáng của nhà đầu tư, doanh nghiệp và người dân cũng như ổn định thị trường tài chính-tiền tệ-ngoại hối.

Bên cạnh đó, hiện dự trữ ngoại hối của Việt Nam mới ở mức 4,3 tháng nhập khẩu, thấp hơn mức bình quân của các nước có cùng trình độ phát triển với Việt Nam (nhóm nước có thu nhập trung bình thấp) là 7 tháng nhập khẩu, cũng như thấp hơn so với khuyến cáo và thông lệ chung trên thế giới (khoảng trên 5 tháng nhập khẩu). Do đó, việc gia tăng dự trữ ngoại hối trong thời gian tới vẫn là công việc cần thiết của NHNN nhằm củng cố an ninh tài chính quốc gia.

Thứ tư, theo lý thuyết ngang giá sức mua, biến động tỷ giá hối đoái phản ánh mức chênh lệch về lạm phát giữa các nước có quan hệ thương mại với nhau. Trong những năm gần đây, lạm phát của Việt Nam bình quân khoảng 3,1%/năm trong khi lạm phát của Mỹ khoảng 1,5%/năm. Do đó, việc điều chỉnh tăng tỷ giá USD/VND khoảng 1,5%/năm trong những năm gần đây là hoàn toàn có cơ sở.

Từ lập luận này, Vndirect giả định trong kịch bản cơ sở, Việt Nam và Mỹ sẽ tìm được tiếng nói chung cho vấn đề này và Mỹ sẽ không áp thuế "trừng phạt" lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Đặc biệt, trong ngắn hạn, việc Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách thao túng tiền tệ chưa có nhiều tác động trong ngắn hạn tới hoạt động xuất khẩu và nền kinh tế Việt Nam do hiện tại vẫn đang trong giai đoạn đàm phán giữa hai nước để giải quyết các bất đồng liên quan đến vấn đề thương mại và điều hành tỷ giá hối đoái.

"Chúng tôi kỳ vọng Việt Nam và Mỹ sẽ giải quyết được các bất đồng liên quan đến thương mại và tỷ giá thông qua đàm phán, qua đó phía Mỹ sẽ không áp thuế "trừng phạt" đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Chúng tôi đánh giá xác suất kịch bản này là 80%", Vndirect đánh giá.

Mỹ cáo buộc Việt Nam "thao túng tiền tệ":Tỷ giá sẽ biến động thế nào 2021?

Tác động đối với chính sách tỷ giá Việc Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách thao túng tiền tệ sẽ có tác động nhất định tới chính sách tỷ giá của NHNN trong thời gian tới. Vndirect cho rằng NHNN sẽ điều hành tỷ giá linh hoạt hơn và sát diễn biến thị trường hơn thay vì neo tiền đồng gần như cố định với đồng USD như trong giai đoạn vừa qua.

Bên cạnh đó, NHNN sẽ cẩn trọng hơn trong việc mua ròng ngoại tệ liên tục với số lượng lớn và đồng nội tệ có thể chịu áp lực lên giá so với đồng USD trong năm tới.

Theo dự báo của tổ chức này, tỷ giá USD/VND sẽ biến động trong biên độ +/- 0,5% trong năm 2021. Việc tiền đồng lên giá sẽ không ảnh hưởng nhiều đến xuất khẩu của Việt Nam trong bối cảnh các đồng tiền khác trong khu vực cũng lên giá mạnh so với đồng USD, đặc biệt là đồng nhân dân tệ (Trung Quốc).

Dưới góc nhìn của mình, chuyên gia tài chính ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu cho biết, NHNN sẽ phải điều hành tỷ giá thận trọng hơn, tỷ giá trung tâm phải sát với tỷ giá thị trường tự do hơn. Khả năng chính quyền mới của ông Biden sẽ không coi vấn đề thao túng tiền tệ ở Việt Nam là quá nghiêm trọng, song Việt Nam chưa thể rút ngay ra khỏi danh sách này, mà phải kiên trì đàm phán.

"Ảnh hưởng của vấn đề này tới Việt Nam nói chung và tỷ giá nói riêng không quá nặng nề. Theo tôi, tỷ giá 2021 sẽ không biến động nhiều", ông Hiếu nói.

Tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ ngành ngân hàng năm 2021, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, NHNN kiên định mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, thận trọng, phối hợp hài hòa với các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững, ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối.

Nhìn lại năm 2020, các chuyên gia đánh giá, điều hành tỷ giá là một trong những điểm nhấn của NHNN. Theo đó, tỷ giá các đồng tiền trên thế giới biến động mạnh trong năm 2020 do chịu sự tác động nhiều chiều, trong đó tác động lớn nhất là từ đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, tỷ giá USD/VND khá ổn định.

Tính đến thời điểm hiện nay, tỷ giá trung tâm tăng khoảng 0,3% so với cuối năm 2019. Hướng tăng này được cho là sự chủ động của nhà điều hành để đưa tỷ giá trung tâm trở nên cân bằng hơn so với các mức tỷ giá giao dịch trên các thị trường.